Centralnoafrička Republika

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Ne poistovećivati sa regionom Centralna Afrika.
Centralnoafrička Republika
République Centrafricaine  (francuski)
Ködörösêse tî Bêafrîka  (sango)
Krilatica: Unité, Dignité, Travail
(Jedinstvo, dostojanstvo, rad)
Himna: La Renaissance
Renesansa
Položaj Centralnoafričke Republike
Glavni gradBangi
Službeni jezikfrancuski i sango
Vladavina
PredsednikFosten-Aršanž Tuadera
Predsednik VladeFeliks Molua
Istorija
NezavisnostOd Francuske
13. avgusta 1960.
Geografija
Površina‍
 — ukupno622.984 km2 (43)
 — voda (%)0
Stanovništvo‍
 — 2013.[1][2]4.987.640 (121)
 — gustina8,01 st./km2
Ekonomija
ValutaCFA franak
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC +1
Internet domen‍.cf‍
Pozivni broj+236

Centralnoafrička Republika (skrać. CAR; franc. République Centrafricaine) je država u središnjem delu Afrike.[3][4] Graniči se sa Čadom na severu, Sudanom i Južnim Sudanom na istoku, Republikom Kongo i Demokratskom Republikom Kongo na jugu i Kamerunom na zapadu. Glavni grad je Bangi.

Centralnoafrička Republika pokriva površinu od oko 620.000 km2 (240.000 sq mi). Prema podacima iz 2016. godine, imala je procenjenu populaciju od oko 4.6 miliona. Prema podacima iz 2022. godine, Centralnoafrička Republika je poprište građanskog rata koji traje od 2012. godine.[5] Veći deo Centralnoafričke Republike sastoji se od sudansko-gvinejskih savana, ali zemlja takođe uključuje sahelo-sudansku zonu na severu i ekvatorijalnu šumsku zonu na jugu. Dve trećine zemlje je u slivu reke Ubangi (koja se uliva u Kongo), dok preostala trećina leži u slivu Čarija, koji se uliva u jezero Čad.

Ono što je danas Centralnoafrička Republika bilo je naseljeno milenijumima; međutim, sadašnje granice zemlje uspostavila je Francuska, koja je vladala zemljom kao kolonijom počevši od kasnog 19. veka. Nakon sticanja nezavisnosti od Francuske 1960. godine, Centralnoafričkom Republikom je vladao niz autokratskih lidera, uključujući neuspeli pokušaj monarhije.[6]

Uprkos (ili možda zbog, vidi prokletstvo resursa) značajnim nalazištima minerala i drugih resursa, kao što su rezerve uranijuma, sirove nafte, zlata, dijamanata, kobalta, drveta i hidroenergije,[7] kao i značajnih količina obradivog zemljišta, Centralnoafrička Republika je među deset najsiromašnijih zemalja na svetu, sa najnižim BDP po glavi stanovnika po paritetu kupovne moći u svetu od 2017. godine.[8] Prema podacima iz 2019. godine, prema Indeksu ljudskog razvoja (HDI), zemlja je imala drugi najniži nivo ljudskog razvoja (ispred Nigera), na 188. mestu od 189 zemalja. Zemlja je imala najniži indeks humanog razvoja prilagođen nejednakosti (IHDI), rangirajući se na 150. mestu od 150 zemalja.[9] Centralnoafrička Republika je takođe procenjena kao najnezdravija zemlja,[10] kao i najgora zemlja za život mladih.[11]

Geografija[uredi | uredi izvor]

Položaj[uredi | uredi izvor]

Centralnoafrička republika je nacija koja se nalazi u unutrašnjosti afričkog kontinenta. Graniči se sa Kamerunom, Čadom, Sudanom, Južnim Sudanom, Demokratskom Republikom Kongo i Republikom Kongo.

Geologija i reljef[uredi | uredi izvor]

Centralnoafrička republika je široka, blago zatalasana ravnica sa svojim zasebnim brdima. Najviši vrh je Mont Ngaoui na visini od 1.420 m.

Vode[uredi | uredi izvor]

Reka Ubangi-Ubangi, koja se takođe piše i Oubangui, u svom gornjem toku predstavlja granicu između Centralnoafričke Republike i Demokratske Republike Kongo u dužini od 560 km, kao i Demokratske Republike Kongo i Republike Kongo. Ubangi nastaje ujedinjenjem (blizu mesta Yakome koje se nalazi u DR Kongo, na granici sa Centralno afričkom Republikom) reka Bomu (Mbomou) i Uele (Welle), a zatim teče na zapad oko 560 km. Od Bangija teče jugozapadnim pravcem do mesta Zaboutou, odakle predstavlja granicu Demokratske Republike Kongo i Republike Kongo. Ukupna dužina reke Ubangi sa Ueleom je oko 2.250 km. Njegov srednji protok u Bangiju se procenjuje na 4.280 kubnih metara u sekundi. Od maja do decembra, kada je kišna sezona, protok može da naraste i do 14.000 kubnih metara u sekundi, dok je u periodu sušne sezone (februar-april) oko 1.000 kubnih metara u sekundi.

U svom gornjem toku Ubangi se deli na rukavce odvojene izduženim ostrvima, dok u daljem toku stene stvaraju brzake, poput onih koji se mogu videti u Bangiju. Najveća je pritoka reke Kongo u koji se uliva u selu Irebu, koje pripada DR Kongo.

Flora i fauna[uredi | uredi izvor]

Klima[uredi | uredi izvor]

Klima Centralnoafričke Republike je uglavnom tropska, sa vlažnom sezonom koja traje od juna do septembra u severnim regionima zemlje, a od maja do oktobra na jugu. Tokom vlažne sezone, oluje su skoro svakodnevna pojava, a rana jutarnja magla je uobičajena. Maksimalna godišnja padavina je oko 1.800 milimetara (71 inča) u gornjem delu regije Ubangi. Severne oblasti su vruće i vlažne od februara do maja, ali mogu biti podvrgnute vrućem, suvom i prašnjavom vetru poznatom kao Harmatan. Južni regioni imaju ekvatorijalnu klimu, ali su podvrgnuti dezertifikaciji, dok su ekstremni severoistočni regioni zemlje već pustinja.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Francuska je kolonizovala ovu teritoriju krajem 19. veka, i dala joj administrativno ime Ubangi-Šari (Oubangui-Chari). Tokom Drugog svetskog rata, kolonija je dala doprinos na strani saveznika. Država je postala nezavisna 1. decembra 1958, pod sadašnjim imenom. Nezavisnost je proglašena 13. avgusta 1960.

Državnim udarom 1966, na vlast je došao oficir Žan-Bedel Bokasa, koji je vladao zemljom do 1979. Za cara Centralnoafričkog carstva (1976—1979) proglasio se 1977. Njegovu vlast su zbog interesa u trgovini uranom i dijamantima podržavale Francuska i SAD. Do promene u njihovom stavu došlo je kada je Bokasa počeo da sarađuje sa režimom u Libiji. Godine 1979. u Bangiu je došlo do sukoba sa demonstrantima u kome je poginulo oko 100 ljudi. To je bila inspiracija za državni prevrat i zbacivanje Bokase sa vlasti, u kome je aktivno učestvovala Francuska.

Naknadno suđenje Bokasi (u odsustvu), proglasilo ga je krivim za progon, mučenje i ubistva političkih protivnika, i masivno rasipništvo u jednoj od najsiromašnijih afričkih država. Postojale su i glasine o Bokasinom navodnom kanibalizmu.

I kasnija istorija Centralnoafričke Republike bila je obeležena nasilnim preuzimanjima vlasti. Najzad je, 2005, na demokratskim izborima izabran sadašnji predsednik Fransoa Bozize.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Ovu naciju sačinjava oko 80 etničkih grupa, svaka sa svojim jezikom. Najveće od njih su Baja 33%, Banda 27%, Manđia 13% i Sara 10%. Verski, oko 35% stanovništva pripada domorodačkim verskim grupama, 25% su protestanti, 25% rimokatolici, i 15% muslimani.

Ujedinjene nacije procenjuju da je 11% stanovništva u uzrastu od 15 do 49 godina zaraženo virusom HIV-a.

Administrativna podela[uredi | uredi izvor]

Centralnoafrička Republika je administrativno podeljena na 16 prefektura: Haut-Mbomou: administrativni centar Obo; Mbomou: administrativni centar Bangassou; Haute-Kotto: administrativni centar Bria; Vakaga: administrativni centar Birao; Bamingui-Bangoran: administrativni centar Ndele; Ouaka: administrativni centar Bambari; Basse Kotto: administrativni centar Mobaye; Komo: administrativni centar Sibut; Nana Gribizi: administrativni centar Kaga-Bandoro; Ouham: administrativni centar Bossangoa; Ombell M Poko:administrativni centar Bimbo Bangui; Lobaye: administrativni centar Mbaiki; Sangha-Mbaere: administrativni centar Nola; Mambere-Kadei: administrativni centar Berberati; Nana-Mambere: administrativni centar Bouar; Ouham Pende: administrativni centar Bozoum.

Privreda[uredi | uredi izvor]

Godine 2007, prosečni prihod po stanovniku bio je 350 američkih dolara godišnje. Dobar deo trgovine poljoprivrednim proizvodima se vrši naturalno i ne ulazi u ovu sumu. Poljoprivreda predstavlja 55% društvenog proizvoda. Glavne kulture su manioka, banane, kukuruz, kafa, pamuk i duvan.

Izvoz dijamanata predstavlja 40-55% izvoznih prihoda.

Centralnoafrička Republika je danas politički nestabilna zemlja koja zavisi od stranog mirotvornog vojnog prisustva, kao i humanitarne i ekonomske pomoći iz inostranstva.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ countrymeters.info. „Live Central African Republic population (2017). Current population of Central African Republic — Countrymeters”. countrymeters.info. 
  2. ^ „Central African Republic”. The World Factbook (2024 izd.). Central Intelligence Agency. Pristupljeno 24. 9. 2022.  (Archived 2022 edition)
  3. ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 11. 04. 2014. 
  4. ^ „Central African Republic – CAR – Country Profile – Nations Online Project”. www.nationsonline.org. 
  5. ^ Mudge, Lewis (11. 12. 2018). „Central African Republic: Events of 2018”. World Report 2019: Rights Trends in Central African Republic. Human Rights Watch. Pristupljeno 9. 5. 2019. 
  6. ^ 'Cannibal' dictator Bokassa given posthumous pardon Arhivirano 1 mart 2017 na sajtu Wayback Machine. The Guardian. 3 December 2010
  7. ^ Central African Republic. The World Factbook (CIA World Factbook) Central Intelligence Agency
  8. ^ World Economic Outlook Database, January 2018 Arhivirano 3 maj 2018 na sajtu Wayback Machine, International Monetary Fund Arhivirano 14 februar 2006 na sajtu Archive-It. Database updated on 12 April 2017. Accessed on 21 April 2017.
  9. ^ „Archived copy” (PDF). Arhivirano (PDF) iz originala 15. 9. 2018. g. Pristupljeno 27. 9. 2018. 
  10. ^ „These are the world's unhealthiest countries – The Express Tribune”. The Express Tribune. 25. 9. 2016. Arhivirano iz originala 1. 8. 2017. g. Pristupljeno 17. 9. 2017. 
  11. ^ Foundation, Thomson Reuters. „Central African Republic worst country in the world for young people – study”. Arhivirano iz originala 5. 8. 2017. g. Pristupljeno 1. 8. 2017. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Централноафричка_Република&oldid=27548171”