Crkva Svetog Ahilija u Arilju
- Za crkvu posvećenu istom svecu u Prespi, pogledajte članak crkva Svetog Ahilija.
| Crkva Svetog Ahilija | |
|---|---|
.jpg) Pogled na crkvu Svetog Ahilija | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Arilje |
| Opština | Opština Arilje |
| Država |  Srbija |
| Vrsta spomenika | utvrđeni manastir (danas crkva) |
| Vreme nastanka | XIII vek |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture od izuzetnog značaja |
| Vlasnik | Republika Srbija |
Crkva Svetog Ahilija je smeštena na uzvišenju u središtu današnjeg Arilja i zadužbina je kralja Dragutina (kralj Srbije 1276 — 1282, kralj Srema 1282—1316) sa kraja XIII veka. Ima osnovu jednobrodne građevine sa narteksom i egzonarteksom, a podignuta je u Raškom stilu, u kome jedinstvena po svojim vitkim, izduženim proprocijama i fasadama raščlanjenim pilastrima i slepim arkadama.[1]
Izrada freskopisa je završena 1296. godine i izrađen je tradicijama monumentalnog stila srpskog freskoslikarstva XIII veka, a u njemu se ističu portreti samog Dragutina, zatim njegove supruge Kataline i njihovih sinova (Urošic i Vladislav), kao i njegovog brata, kralja Milutina (1282—1321). Manastir je postojao i pre Dragutinovog doba, a u njemu je od 1219. godine bilo sedište moravičkih episkopa i potonjih mitropolita, koji su se ponekad nazivali i ariljskim.[2]
Sam lokalitet je možda postojao još od doba cara Samuila (976—1014), koji je u čast svetom Ahiliju podigao veliki hram u svojoj prestonici Prespi, na ostrvu Svetog Ahilija, gde se nalazilo i prvobitno središte Samuilove Prespanske arhiepiskopije. Dragutinov manastir je bio arhijerejsko sedište i 1433. godine, a 1650. godine se pominje kao zapusteo. Krajem XIX veka u crkvi se nalazio prazan grob svetog Ahilija, a srpski rodoslovi navode da je u njoj bio sahranjen i Dragutinov sin Urošic, iz čijih moštiju je teklo miro.[2]
Konzervatorski radovi na crkvi su okončani 1996. godine, a sama građevina se nalazi pod zaštitom Republike Srbije, kao spomenik kulture od izuzetnog značaja.[3][1]
Građevina[uredi | uredi izvor]
Crkva svetog Ahilija je podignuta na ostacima manastirske crkve u kojoj je bilo sedište Moravičke eparhije od 1219. godine. Crkva ima osnovu jednobrodne građevine, nad kojom se uzdiže kupola, sa narteksom i nešto kasnije dograđenim egzonarteks, tako po osnovi odgovara crkvama Raškog stila, razvijene osnove. Oltarski deo joj je trodelan, pevnice imaju pravougaonu osnovu, a pojedina arhitektonska rešenja je čine jedinstvenom među crkvama Raškog stila. Sama kupola ima šest prozora, što je redak slučaj kod srpskih crkava.[4]
Slikarstvo[uredi | uredi izvor]
Prema natpisu očuvanom u crkvi, njen živopis je završen 1296. godine i nadovezuje se na tzv. zlatni vek srpskog slikarstva, koji svoj vrhunac dostiže slikarstvom Sopoćana (1263—1268). Danas je u delimično očuvan, najviše u narteksu, u nešto manjoj meri u naosu, dok su u egzonarteksu očuvani samo mali fragmenti.
U prvoj zoni freskopisa u naosu prikazani su, u stojećem položaju, sveci iz dinastije Nemanjića sa srpskim episkopima i arhiepiskopima, kao svojevrsna potvrda jedinstva države i crkve u Nemanjićkoj Srbiji.[1] Iznad njih su prikazane scene iz života Presvete Bogorodice, Veliki praznici i Hristova stradanja. Đakonikon je ukrašen prizorima iz života svetog Nikole, dok su u apsidi predstavljene evharističke teme.
Ktitorski portret kralja Dragutina sa modelom crkve, nalazi se u donjoj zoni narteksa. U istom nivou se nalaze i portreti njegovog brata, supruge i sinova, dok su iznad njih prikazani vaseljenski sabori i teme iz Starog zaveta.
Galerija[uredi | uredi izvor]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v „Crkva Sv. Ahilija — Spomenici kulture u Srbiji”. SANU.
- ^ a b Marković, Vasilije (1920). Pravoslavno monaštvo i manastiri u srednjovekovnoj Srbiji (I izd.). Sremski Karlovci.
- ^ „Spomenici kulture od izuzetnog značaja“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. oktobar 2008) (Ministarstvo kulture Republike Srbije) (jezik: srpski)
- ^ Deroko, Aleksandar (1985). Monumentalna i dekorativna arhitektura u srednjovekovnoj Srbiji (treće dopunjeno izdanje). Beograd.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Marković, Vasilije (1920). Pravoslavno monaštvo i manastiri u srednjovekovnoj Srbiji (I izd.). Sremski Karlovci.
- Deroko, Aleksandar (1985). Monumentalna i dekorativna arhitektura u srednjovekovnoj Srbiji (treće dopunjeno izdanje). Beograd.
- Bogdanović, Dimitrije (1981). „Preobražaj srpske crkve”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 315—327.
- Janković, Marija (1985). Episkopije i mitropolije Srpske crkve u srednjem veku. Beograd: Istorijski institut SANU.
- Čanak-Medić, Milenka (2002). Sveti Ahilije u Arilju. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture. ISBN 86-80879-21-5.
- Popović, Svetlana (2002). „The Serbian Episcopal sees in the thirteenth century”. Starinar. 51 (2001): 171—184.
- Subotin-Golubović, Tatjana (1987). „Kult svetog Ahilija Lariskog”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 26: 21—33.
- Subotin-Golubović, Tatjana (1993). „Ahilije-Arhilije, ili o mišljenju kultova”. Bogorodica Gradačka u istoriji srpskog naroda. Čačak: Narodni muzej. str. 7—46.
- Subotin-Golubović, Tatjana (2002). „Slovenski prepisi službe sv. Ahiliju i njihovi grčki uzori”. Sveti Ahilije u Arilju: Istorija, umetnost. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture. str. 29—34.
- Subotin-Golubović, Tatjana (2006). „Još jedan prepis srpske službe Sv. Ahiliju”. Crkvene studije. 3: 245—257.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Paleta kulturnog nasleđa : Stefan Dragutin Nemanjić (RTS Kulturna baština - Zvanični kanal)
- „Crkva Sv. Ahilija — Spomenici kulture u Srbiji”. SANU.
- Virtuelna tura crkvom svetog Ahilija u Arilju i foto zbirka Fonda Blago
