Eparhija šabačko-valjevska
| Eparhija šabačko-valjevska Srpska pravoslavna crkva | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Sedište | Šabac |
| Država | Srbija |
| Ukinuta | 2006. |
| Arhijerej | |
| Čin arhijereja | episkop |
| Titula arhijereja | episkop šabačko-valjevski |
Eparhija šabačko-valjevska je nekadašnja eparhija Srpske pravoslavne crkve.
Godine 2006. podeljena je na Šabačku i Valjevsku eparhiju.
Prostiranje[uredi | uredi izvor]
Prostirala se u severozapadnoj Srbiji i obuhvatala je oblasti oko gradova Šapca i Valjeva. Sedište eparhije je bilo u Šapcu.
Eparhija šabačko-valjevska se graničila sa eparhijama Zvorničko-tuzlanskom, Sremskom, Beogradsko-karlovačkom, Šumadijskom i Žičkom.
Sveti arhijerejski sabor SPC je na prolećnom zasedanju u maju 2006. doneo odluku da se Šabačko-valjevska eparhija podeli na dve eparhije: Šabačku sa centrom u Šapcu i Valjevsku sa sedištem u Valjevu. Dotadašnji episkop šabačko-valjevski gospodin Lavrentije Trifunović postao je šabački episkop. Za novog valjevskog episkopa imenovan je Milutin Knežević, bivši australijsko-novozelandski, a pre toga arhimandrit manastira Kaone.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Posle sklapanja Beogradskog mira (1739) došlo je do objedinjavanja dve eparhije, od kojih je jedna bila u sastavu Austrije i imala sedište u Valjevu (Valjevska eparhija) dok je druga bila u sastavu Turske sa sedištem u Užicu (Užička eparhija). Tako je nastala jedna velika Užičko-valjevska eparhija sa sedištem u Valjevu. Ovakvo stanje je potrajalo do 1831. kada je uspostavljena nova organizacija u srpskoj crkvi i pomenuta eparhija podeljena na tri dela. Krajem 18. veka sedište eparhije izmešteno je iz Valjeva u Šabac pa se prvim šabačkim episkopom smatra Grk Danilo I.
Kada je 1831. srpska crkva dobila pravo da sama postavlja Srbe episkope umesto dotadašnjih Grka, dotadašnja velika Užičko-valjevska eparhija podeljena je na tri eparhije: na Užičku, sa sedištem u Čačku (kasnije nazvanu Žička eparhija), na Valjevsku, koja je prozvana Šabačkom, pošto je sedište episkopa definitivno premešteno u Šabac, i na Zvorničku, čija je oblast ostala pod Turcima i dobila posebnog episkopa. Zgrada vladičinog konaka sagrađena je 1854. godine, i tu se danas nalazi biblioteka.
Jedno vreme (1886—1898) eparhija je bila ukinuta i pripojena Beogradskoj mitropoliji. Po Ustavu SPC iz 1947, eparhija nosi naziv Šabačko-valjevska i ima sedište u Valjevu.
Episkopi[uredi | uredi izvor]
Dosadašnji episkopi Šabačke (od 1947 — Šabačko-valjevske) eparhije su:
- Danilo I Grk (1793-1802)
- Antim Zepovič Grk (1802-1804) ili (1802-1813)
- Melentije Stefanović (1804-1813), izabran ali neposvećen
- Danilo II Grk (1814-1815)
- Melentije Nikšić (1815-1816)
- Gerasim Dominin Grk (1816-1830)
- Gerasim Đorđević (1831-1839)
- Maksim Savić (1839-1842)
- Sava Nikolajević (1844-1847)
- Meletije Marković (1847-1848)
- Joanikije Nešković (1849-1854)
- Mihailo Jovanović (1854-1859)
- Gavrilo Popović (1860-1866)
- Mojsej Veresić (1868-1874)
- Jeronim Jovanović (1877-1884)
- Samuilo Pantelić (1884-1886)
- ukinuta i pripojena beogradskoj mitropoliji (1886-1898)
- Dimitrije Pavlović (1898-1905)
- Sergije Georgijević (1905-1919)
- Jefrem Bojović (1920)
- Mihailo Urošević (1922-1933)
- dr Simeon Stanković (1933-1960)
- Jovan Velimirović (1960-1989)
- Lavrentije Trifunović (1989-2006), potom šabački episkop
Godine 2006, Šabačko-valjevska eparhija je prestala da postoji i podeljena na dve nove eparhije: Šabačku i Valjevsku. Poslednji eparhijski arhijerej Eparhije šabačko-valjevske bio je episkop Lavrentije Trifunović koji je po njenom ukidanju postao episkop šabački.
Arhijerejska namesništva[uredi | uredi izvor]
Eparhija je bila podeljena na arhijerejska namesništva kojima su upravljali arhijerejski namesnici. Bilo ih je 10 i to: azbukovačko, valjevsko, kolubarsko, lozničko, mačvansko, posavsko, podgorsko, rađevsko, tamnavsko i šabačko arhijerejsko namesništvo.
Manastiri[uredi | uredi izvor]
U Šabačko-valjevskoj eparhiji nalazili su se sledeći manastiri: Bogovađa, Grabovac kod Grabovca, Dokmir kod Pambukovice, Ilinje kod sela Očage – Klenje, Kaona kod Draginja, Petkovica, Pustinja kod Poćute, Radovašnica, Ćelije kod Valjeva, Čitluk, Čokešina, Soko kod Ljubovije, i Tronoša kod Loznice.
Hramovi[uredi | uredi izvor]
- manastirski hram Svetog Oca Nikolaja (1284, srušen 1521, obnovljen 1626, srušen 1813, obnovljen 1894),
- hram Svetog Vavedenja presvete Bogorodice (1317, obnovljen 1559),
- hram Svetog Jovana Krstitelja (iz vremena Nemanjića, obnovljen u 16. veku i 1972),
- hram Svetog Arhangela Mihaila (iz vremena Nemanjića),
- hram Svetog Oca Nikolaja prenos moštiju (iz 14. veka. obnovljen 1793) ,
- hram Vavedenja Presvete Bogorodice (iz 14. veka, obnovljen 1988) hram Svetog Velikomučenika Georgija (16. vek),
- hram Vavedenja Presvete Bogorodice (iz 16. veka),
- hram Svetog Velikomučenika Dimitrija (1620),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (18. vek) u Dobrom Potoku,
- hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg u Skadru (1720. obnovljen 1978),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg (1765 stari i novi 1937),
- hram Svetog Oca Nikolaja – prenos moštiju (1794, obnovljen 1967),
- hram Preobraženja Gospodnjeg (1799),
- hram Svetih Apostola Petra i Pavla (obnovljen 1816) u Selancu,
- hram u Orašcu (1817, u obnovi),
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1827. obnavljan 1902. i 1987),
- hram Svetog Oca Nikolaja — prenos moštiju (1830, obnovljen 1947),
- hram Svetog Arhangela Gavrila (1830),
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1834/37),
- hram Sabora 12 Apostola (1836), u D. Orovici,
- hram Pokrova Presvete Bogorodice (1838),
- hram Svetog Proroka Ilije (1839, obnovljen 1978 i 1994),
- stara crkva (1842) u Krupnju i kapela na Mačkovom Kamenu,
- hram Svetog Oca Nikolaja (1844),
- hram Svetog Arhangela Mihaila (1844),
- hram Svetog Oca Nikolaja (1844/46),
- hram silaska Svetog Duha (1852. god, obnovljen 1924 i 1984) u Voljevcima,
- hram Roždestva Presvete Bogorodice (1854/56),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg (1856),
- hram Svetog Oca Nikolaja – prenos moštiju (1856),
- hram Svetog Oca Nikolaja (1856) – prenos moštiju i kapela Svetog Velikomučenika Georgija u Divcima,
- hram Rođenja Presvete Bogorodice (1857),
- hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg (1862),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg (1864),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (1864, u obnovi),
- hram Silaska Svetog Duha (1868),
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1866-1868),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (1872),
- hram Pokrova Presvete Bogorodice (1872),
- hram Pokrova Presvete Bogorodice (1872),
- hram Svetog Proroka Ilije (1873),
- hram Pokrova Presvete Bogorodice (1873),
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1874) u varoši Lešnici,
- hram Preobraženja Gospodnjeg (1875),
- hram Svetog Proroka Ilije,
- hram Svetog Arhangela Gavrila (1875),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (1876),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (1876),
- hram Rođenja Presvete Bogorodice (1887),
- hram Svetog apostola Tome (1888),
- hram Rođenja Svetog Jovana Krstitelja (1879),
- hram Svetog Preobraženja Gospodnjeg (1883) u Lipnici,
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1889) u Beloj Crkvi,
- hram Svete Petke Paraskeve (1889),
- hram Pokrova Presvete Bogorodice (1892),
- hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg (1892-1896),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg (1895/97),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg u Drenu (1895/97),
- hram Sošestvija Svetog Duha (1896),
- hram Silaska Svetog Duha (1897/1899),
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1902),
- hram Svetog Oca Nikolaja (1902. obnovljen 1988),
- hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg (1903),
- hram Svetog apostola i jevanđelista Marka (1903-1911-1922),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (1903/07),
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1905),
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1907-09),
- hram Svetog Proroka Ilije (1909),
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1909),
- hram Svetih apostola Petra i Pavla u Miličinici,
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1910/12, obnovljen 1964),
- hram Svetog Arhangela Gavrila (1910-26),
- hram Svetog Cara Konstantina i Jelene (1911) u Vrbiću,
- hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg u Cvetulji i Svetih Apostola Petra i Pavla u Komiriću,
- hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg (1926) u Krupnju,
- hram Vaznesenja Gospodnjeg (1927),
- hram Svetog Spiridona (1928-30) u Lajkovcu,
- hram Svetog Nikolaja Mirlikijskog Čudotvorca (1929),
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1930),
- hram Rođenja Svetog Jovana Krstitelja (obnovljen 1930),
- hram Svetog Oca Nikolaja (1930-32),
- hram Svetog Proroka Ilije (1931),
- hram Svetog Oca Nikolaja (1932),
- hram Svetog Cara Lazara u Velikoj Reci,
- hram Svete Trojice u D. Trešnjici,
- hram Preobraženja Gospodnjeg (1932-39, osvećen 1940),
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1933),
- hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg (u izgradnji) u Grnčari,
- hram Svetog Velokomučenika Georgija (1933),
- hram u Suvodanju Svete Trojice, kapela podignuta (1933/36),
- hram Svetog Proroka Ilije u Bačevcima (1934),
- hram Svetog Cara Lazara Kosovskog (1934) na Dobroj Vodi – Bobija,
- hram Usekovanje glave Svetog Jovana Krstitelja (1934) u Dvorskoj,
- hram Svetog apostola i jevanđelsta Luke (1935, obnovljen 1992),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (1935),
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1935),
- hram Svete Trojice (1935/36) u Badanji,
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1935) u Mojkoviću,
- hram Svetog Vaznesenja Gospodnjeg u Paljuvima (1935),
- hram Svetog Proroka Ilije (1936),
- hram Svetog Georgija na Donjošorskom groblju, u Šapcu
- hram u Majuru Svetog apostola i jevanđelista Marka,
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (1936),
- hram Svetog Proroka Ilije (1936) u Ravnaji,
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1936),
- hram Svetog Apostola Jovana Bogoslov (1936),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg (1936),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice u Uzovnici (1936),
- hram Svetog Kirijaka Otšelnika u Joševi (1936),
- hram Svetog Velikomučenika Dimitrija (1937),
- hram Svetog Uspenja Presvete Bogorodice (1938),
- hram Svetog Oca Nikolaja (1938),
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1938/39),
- hram Svetog Velikomučenika Dimitrija u Ljubiniću (1939),
- hram Pokrova Presvete Bogorodice u Planinici,
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1940),
- hram Pokrova Persvete Bogorodice (1941, miniran od strane Nemaca a obnovljen 1987),
- brvnara u Belotiću (1944),
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1944, spaljen 1946, obnovljen 1991),
- hram Svetog Velikomučenika Georgija,
- hram Silaska Svetog Duha (1955),
- hram Svetog Velikomučenika Dimitrija (1959, obnovljen 1982),
- hram Svetog Proroka Ilije (1966),
- hram Svetog Velikomučenika Dimitrija u Crnči (1968),
- hram Svetog Velikomučenice Marine,
- hram Sveti Apostoli Petar i Pavle (1969),
- hram Svetog Oca Nikolaja (1970),
- hram Svetih Apostola Petra i Pavla (1975),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg (1978),
- hram Uspenja Presvete Bogorodice (1981/93),
- hram Svetog Velikomučenice Marine (1982),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg (1983) u Gornjoj Ljuboviđi,
- hram Svetog Velikomučenika Georgija (1984),
- kapela Sv. Petočislenika (1986),
- hram Svete Marije Magdalene (1987),
- hram Svetog Proroka Ilije (1988),
- hram Svetog apostola i jevanđelista Luke (1990),
- novi hram u Skobalju od 1990,
- hram Svetog Oca Nikolaja – prenos moštiju (1990), kapela iz (1935),
- hram Svetog Marije Magdaline u Bogosavcu (1991),
- hram Svetih apostola Petra i Pavla (1993),
- hram Svetog Arhangela Mihaila (1993) u Stupnici,
- hram Svete Velikomučenice Marine (1995),
- hram Vaznesenja Gospodnjeg,
- hram Vaskrsenja Gospodnjeg u Goloj Glavi (1995),
- hram Svetog proroka Jeremije (započet 1995) na Vrhpolju,
- hram Svetog Vasilija Ostroškog (u izgradnji) na Rožnju,
- hram Sabor Srba Svetitelja (u izgradnji),
- hram Svetog Vaskrsenja (2. dan Vaskrsa, u izgradnji),
- hram Svetog Vaznesenja u Popučkama u izgradnji.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Beograd: Evro.
- Novaković, Dragan (2009). „Crkvena politika kneza Miloša i borba za autonomiju Pravoslavne crkve u Srbiji”. Crkvene studije (6): 365—382.
- Radosavljević, Nedeljko V. (2007). Pravoslavna crkva u Beogradskom pašaluku 1766-1831: Uprava Vaseljenske patrijaršije. Beograd: Istorijski institut SANU.
- Radosavljević, Nedeljko V. (2014). „Autonomija Pravoslavne crkve u Kneževini Srbiji i arondacija episkopija 1831-1836”. Istraživanja. Filozofski fakultet u Novom Sadu. 25: 233—248.
- Radosavljević, Nedeljko V. (2015). „Danilo, mitropolit užičko valjevski i trnovski” (PDF). Srpske studije. 6: 145—162. Arhivirano iz originala (PDF) 14. 02. 2019. g. Pristupljeno 07. 05. 2019.
- Radić, Radmila; Isić, Momčilo (2015). Srpska crkva u Velikom ratu 1914-1918. Beograd-Gacko: Filip Višnjić, Prosvjeta.
- Puzović, Predrag (1995). „Ukidanje Negotinske i Šabačke eparhije 1886. godine” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 39 (1-2): 143—158.
- Puzović, Predrag (2015). „Stradanje sveštenika tokom Prvog svetskog rata na područiju Šabačko-Valjevske eparhije” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 74 (2): 221—232.
- Raković, Aleksandar (2015). „Svedočenja o rušenju Saborne crkve Svetih apostola Petra i Pavla u Šapcu i stradanju u njoj zatočenog srpskog naroda (1914)”. Pravoslavni svet i Prvi svetski rat: Zbornik radova. Beograd: Pravoslavni bogoslovski fakultet, Institut za teološka istraživanja. str. 161—168.
