Šarplaninac

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Šarplaninac
Šarplaninac
Šarplaninac
Alternativno ime
Charplaninatz
Šar Planinac
Yugoslavian Herder
Yugoslav Mountain Dog
Yugoslav Shepherd Dog
Zemlja porekla

Srbija, Severna Makedonija

Klasifikacija
FCI: Grupa 2 Sekcija 2 #41
CKC: Miscellaneous Class
Odgajivački standardi (Spoljne poveznice)
FCI
Notes

Jugoslovenski ovčar, ili Šarplaninac (mkd. Шарпланинец), ili kolokvijalno Šarac (mkd. Шарец), je rasa psa čuvara koja je oformljena na Balkanskom poluostrvu. Koristi se za čuvanje stada ovaca na planinskim pašnjacima od predatora, kao i službeni pas. Registrovan je u FCI 1939. godine pod rednim brojem #041.

Poreklo i istorija[uredi | uredi izvor]

Šarplaninci na Šar-planini kod Broda blizu Dragaša.
Šarplaninac na izložbi.

Njegovo poreklo i genetski centar nalazi se na Šar-planini i široj okolini gde je tradicionalno štitio i čuvao stada šarske pramenke od vukova i mrkih medveda. Smatra se da je u prošlosti na centralni deo Balkanskog poluostrva dospeo tokom brojnih migracija stočarskog stanovništva iz Male Azije i Kavkaza gde ima i danas puno srodnih pasa. Stanovnici stočari iz Sredačke, Sirinićke i Goranske župe tokom letnjih meseci udruživali su svoja stada i izvodili na višim planinskim pašnjacima, dok su kao čuvare, zavisno od brojnosti stada, vodili sa sobom od 5 pa do čak 20 Šarplaninca. Vukovi su vremenom razvili taktiku tako što su se izdvajali iz čopora jedan ili dva vuka kako bi odvukli pse čuvare, dok je ostatak čopora predvođen alfa mužjakom napadao stado. U takvim okolnostima, najbolji psi čuvari su bili oni koji se nisu odvajali od stada i koji su slušali samo komande pastira. Prvi put je prikazan na kinološkoj izložbi u Ljubljani 1926. godine. Po ugledu na druge armije u svetu u Jugoslovenskoj vojsci javila se potreba za službenim psom. Nakon selekcije među brojnim ovčarskim psima u Jugoslaviji Šarplaninac je uvršten u uži izbor. Prvi put se u vojsci koristio kao službeni pas 1928. godine, a daljim radom ocenjeno je da se radi o perspektivnom psu. To je jedna od prvih registrovanih rasa pasa u svetu. Registrovan je u FCI 1939. godine pod službenim imenom „Ilirski ovčar” i rednim brojem #041. Postojali su tip A i tip B Ilirskog ovčara.

Štene.
Dresura Jugoslovenskog ovčara u JNA.
Šarplaninac - tip Karabaš (Crna glava). (Šarplaninac i karpatski vuk)
Šarplaninac - tip Merdžan (Biser).

Posle Drugog svetskog rata vršena su poređenja oba tipa nakon čega su evidentirane razlike kao što je između ostalog razlika i u visini. Viši tip je dolazio sa Šar-planine a niži sa Kraške visoravni. Tokom 1950-ih, Jugoslovenski kinološki savez preporučio je Međunarodnom kinološkom savezu da razlikuje ova dva tipa kao dve odvojene rase. Od 1957. godine Šarplaninski ovčar dobija novo službeno ime koje važi i danas „Jugoslovenski ovčar - Šarplaninac”, a 1969. godine Kraški ovčar [sl] je registrovan kao posebna rasa. Od tada, dva tipa Ilirskog ovčara razvijaju se nezavisno jedno od drugog. Jugoslovenski ovčari korišćeni su u Jugoslovenskoj narodnoj armiji kao službeni psi. Vojni centri za obuku pasa i vodiča pasa dali su veliki doprinos u popularizaciji, očuvanju i razvoju rase. Dugo vremena je zabranjivan izvoz Šarplaninaca iz Jugoslavije. Prvi put su izvezeni u inostranstvo 1970. godine. Danas se ovi psi mogu naći u SAD, Francuskoj, Kanadi i itd. Najzastupljeniji su u zemljama bivše Jugoslavije. Sadašnji standard Šarplaninca je odobren od strane FCI-a 1970. godine, a veliki doprinos standardizaciji dao je prof. dr. Slobodan Pavlović iz Jugoslovenskog kinološkog saveza. Postoje 8 tipova Jugoslovenskog ovčara, i to: Murdž, Karabaš, Merdžan, Tigrast, Medov, Zelenduh, Zlatan i Karaman.

Jedan možda od najzanimljivijih tipova Jugoslovensko ovčara je Zlatan, koji je najkrupniji i najviši, gde visina grebena kod mužjaka se kreće od 90 do 100 cm. Ubedljivo je najbolji pas čuvar, potpuno je miroljubiv, neagresivan prema psima i ljudima, dok decu obožava. Dlaka mu je duga, zlatno žute do bakarne boje bez tamne maske na glavi, a rep u afektu gotovo da i ne podiže. Smatra se da Zlatan u prošlosti nije služio kao ovčar već da ima „aristokratsko” poreklo. Grci tvrde da je to dvorski pas Aleksandra Velikog, a Srbi da se nalazio na dvoru cara Dušana. U svakom slučaju, dok rasprava traje, Zlatan na početku 21. veka spada u ugrožene vrste i nalazi se pred izumiranjem.

Osnovni podaci[uredi | uredi izvor]

Spoljašnjost[uredi | uredi izvor]

Veliki, snažan, skladno građen i robustan pas. Obilno gusto i grubo krzno je sačinjeno od dva sloja a boja najčešće varira u nijansama sive, iako su i druge boje dozvoljene (na primer: bela, smeđa, boja meda itd). Rep je mišićav i savija se u vrhu.

Glava je proporcionalna razmeri tela i duga je približno 25 cm. Njuška je široka, prema vrhu nežno sužena i crne je boje. Nozdrve su pravilne i široke.

Oči su bademove, tamne ili svetlokestenjaste boje. Uši su trouglaste i naležu uz glavu.

Vrat je srednje dug, ali zbog guste dlake i bujnog krzna, izgleda kraći i širi.

Leđa su ravna i široka, trbuh malo utegnjen. Gornja strana je malo izdignuta. Sa strane slabine su kose široke i mišićaste.

Šape su jake i široke, sa crnim noktima.

Temperament[uredi | uredi izvor]

Izuzetan čuvar što je deo njegovog instinkta. Hrabar i odlučan. Lojalan je gospodaru i porodici sa kojom živi. Nepoverljiv prema strancima, ali čoveka ne napada bez razloga. Vekovima je korišćen kao zaštitnik stada.

Zdravlje[uredi | uredi izvor]

Izuzetno zdrav i otporan pas. Naročito na surove uslove kakvi vladaju na većim nadmorskim visinama. Ne podnosi vrućinu, sparno vreme i duga putovanja, leti.

Karakteristike rase[uredi | uredi izvor]

Šarplaninac

Veoma inteligentan pas. Sposoban da samostalno donosi ispravne odluke što mu je često nepravedno zamereno kao tvrdoglavost. i u takvim prilikama mu treba omogućiti da se skloni u hlad. Hladnoću podnosi odlično i ona je u stvari njegov prirodni ambijent. Voli da se slobodno kreće po imanju koje čuva i zato nije pas koji će biti zadovoljan u stanu ili pasjoj kući. Prema deci je veoma nežan i dopustiće im mnogo, iako je svestan svoje prednosti u fizičkoj snazi.

U periodu razvoja šteneta (sve do nekih 12-15 meseci) potrebno je strogo voditi računa da ishrana bude uravnotežena (izbalansirana) i da obiluje svim materijama koje su mu potrebne, za inače buran razvoj. U tom periodu ga takođe treba štedeti od jakih napora i pružiti mu što više igre i odmora kako bi se maksimalno razvio u fizičkom i emotivnom smislu. Kao i sve krupne rase pasa, kasno sazreva tako da je tek sa dve godine potpuno formiran. Svi propusti koji se načine, a pogotovu po pitanju vaspitanja, se veoma teško otklanjaju; a na uloženu ljubav i strpljenje uzvraća bezgraničnom odanošću. Za posao čuvara ga nije potrebno obučavati, jer to Šarplaninac nosi u genima. Intuitivno prepoznaje opasnost i svestan svoje fizičke snage, beskompromisno joj se suprotstavlja. Na svojoj teritoriji ne trpi uljeze. Svojom pojavom i držanjem uglavnom odvraća strance a ako to nije dovoljno onda silovitim napadom, kome prethodi upozorenje, brani svoju teritoriju. Veoma je plemenit ali tu svoju osobinu krije od stranaca dok je ukućanima radosno demonstrira. Osećajan je i kroz ponašanje komunicira sa ukućanima. Ima dominantan karakter, ali prihvata dominaciju ukućana. Stoga je veoma bitno, da se ispravno vaspitava od rane mladosti i da mu se ne popušta.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 29. 9. 2013. g. Pristupljeno 22. 1. 2009. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Šarplaninac na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Шарпланинац&oldid=27051482”