Škrapa

Rebraste škrape, Alpi, Slovenija

Škrape metarskih dimenzija na Velebitu, Hrvatska

Škrape su linearne, otvorene ili zatvorene depresije, izrazito nepravilnog uzdužnog i poprečnog profila, nastale rastvaranjem ogoljenih karbonatnih stena. Dužine škrapa variraju u metarskom i dekametarskom veličinskom području, a širine i dubine su im centimetarske, pa i metarske.

Škrape se javljaju na krečnjačkim ili ređe dolomitskim padinama. Tada su najčešće međusobno paralelne i otvorene. Njihov položaj uslovljen je pravcima slivanja vode niz padine. Taj tip škrapa u literaturi je poznat pod nazivom rebraste škrape. One su obično pliće, s dubinom koja retko prelazi decimetarski red veličina. Između gusto raspoređenih škrapa formirani su uski i niski grebeni, nazvani čebelji. Ponekad mogu biti oštri kao nož i tada se nazivaju sečenice. Plitke i široke škrape, sa pretežno oštrim čebeljima, zovu se muzge.

Škrape se mogu javiti i na zaravnjenim delovima karbonatnih terena. Tada se razvijaju po mreži pukotina, međusobno se presecaju i ukrštaju i nazivaju se mrežaste škrape. Taj tip je redovno dublji. Njihove dubine su metarske, a mestimično mogu dostići i desetinu metara. Mrežaste škrape takođe mogu biti veoma gusto raspoređene, tako da je inicijalna površ svedena samo na čebelje, ili čak i na sečenice.

Mrežaste škrape

Na zaravnjenim delovima između škrapa često se javljaju kamenice. To su plitke zatvorene depresije, tanjirastog do zdelastog izgleda, od centimetarskog do decimetarskog prečnika i dubine. U njima se sakuplja voda od kiša, koja u sadejstvu sa ugljen-dioksidom dalje proširuje i produbljava kamenice.

Teren pokriven škrapama naziva se škrapar. Škrapari spadaju među najneprohodnije terene. Nepravilne duboke depresije razdvojene su uskim grebenima, mestimično oštrijim od sečiva noža. Odatle za takve terene naziv ljuti kras.

Na preseku škrapa nastaju škripovi, uske depresije nepravilnog profila, od centimetarskog do decimetarskog prečnika i metarske dubine. Dublji škripovi, čija dubina dostiže i desetinu metara, nazivaju se škrapski bunari. Snižavanjem pregrada između dve škrape ili više škrapa, javljaju se linearne depresije s relativno zaravnjenim dnom, metarske širine i dekametarske dužine. Te depresije predstavljaju jedine prohodne pravce u škraparima, pa otuda i njihov naziv bogazi (tur. prolaz).

Literatura

• Anđelić M. 1990. Geomorfologija. Beograd: Vojnogeografski institut
• Marković M., Pavlović R., Čupković T. 2003. Geomorfologija. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva
• Pešić L. 2001. Opšta geologija - Egzodinamika. Beograd: Rudarsko-geološki fakultet