13. januar

13. januar je trinaesti dan u godini u Gregorijanskom kalendaru. 352 dana (353 u prestupnim godinama) ostaje u godini posle ovog dana.

Događaji

januar
P	U	S	Č	P	S	N
	1	2	3	4	5	6
7	8	9	10	11	12	13
14	15	16	17	18	19	20
21	22	23	24	25	26	27
28	29	30	31

• 532 — U Konstantinopolju je izbio ustanak Nika protiv cara Justinijana.
• 1559 — Engleska kraljica Elizabeta I krunisana je u Vestminsterskoj opatiji.
• 1797 — Francuski revolucionarni ratovi: Pomorska bitka između francuskog broda i dve britanske fregate na obali Bretanje završena je nasukavanjem francuskog broda, što je rezultiralo sa preko 900 smrtnih slučajeva.
• 1815 — Rat 1812: Britanske trupe zauzele tvrđavu Peter u mestu St. Maris, Džordžija, jedina ratna bitka koja se odigrala u toj državi.
• 1842 — Prilikom povlačenja iz avganistanskog grada Kabula, britanske trupe od 9000 vojnika masakrirane su u Kiber Pasu.
• 1844 — Njegoš je stigao u Dubrovnik da bi posredstvom ruskog vicekonzula Jeremije Gagića pokušao s tamošnjim brodograditeljima da ugovori gradnju pet brodova topovnjača, kojima je planirao da povrati Lesendro i Vranjinu.
• 1847 — Potpisan je mir iz Kauenge, čime su nezvanično okončane borbe u Kaliforniji tokom Američko-meksičkog rata.
• 1852 — Velika narodna skupština na Cetinju osnažila je Njegošev testament i potvrdila za novog gospodara Crne Gore Danila I Petrovića, koji je ozakonio odvajanje svetovne od crkvene vlasti, karakteristično za vreme kratkotrajne vladavine Šćepana Malog. Danilovo kneževina priznala je Rusija i prećutno Austrija.
• 1853 — U toku prvog pohoda Omer-paše Latasa na Crnu Goru vojvoda Mirko Petrović i Novica Cerović s grupom crnogorskih ratnika utvrdili su se u Ostroškom manastiru da bi sprečili turski udar na Gornji manastir i sačuvali mošti Svetog Vasilija. U Gornjem manastiru izdržavali su opsadu devet dana kada su im u pomoć stigli borci pod vođstvom Pera Tomova, brata Njegoševog i serdara Mila Martinovića iz Belopavlića, s kojima su uspeli da se prebace preko reke Zete i prenesu svečeve mošti na Cetinje odakle su ponovo vraćene pod Ostrog na Mila Martinovića iste godine.
• 1854 — Posle britansko-kineskog rata, koji je Evropljanima omogućio prodor na Daleki istok, američki i ruski brodovi su uplovili u luku Uraga kod Eda sadašnji (Tokio), gde je potpisan ugovor sa Japanskim šogunom Tokugava Ijesada, kojim je Japan otvorio vrata američkoj trgovini gde su otvorene neke japanske luke za trgovinu sa njima. U poslednje četiri godine potpisivanjem sličnih ugovora sa Rusijom, Velikom Britanijom, Holandijom i drugim zemljama Japan je stavljen u polukolonijalni položaj ali je i prekinuo politiku izolovanosti i počeo da se uključuje u međunarodne odnose. Kao odgovor na invaziju stranaca pobunili su se svi slojevi društva, uz čiju pomoć je car 1867. zbacio šoguna i preneo prestonicu iz Kjota u Edo. Zatim je carskim reformama okončan feudalni poredak i počela brza industrijalizacija Japana.
• 1898 — Francuski pisac Emil Zola je pod naslovom „Optužujem“ objavio u listu „L'Oror“ otvoreno pismo predsedniku Republike u kojem je ukazao na mahinacije najviših vojnih krugova i zatražio oslobađanje kapetana Alfreda Drajfusa, koji je na procesu 1894. osuđen na doživotnu robiju zbog navodnog odavanja vojnih tajni Nemačkoj. Drajfus je na obnovljenom procesu oslobođen optužbi i 1906. rehabilitovan, vraćen u vojsku i unapređen u čin majora.
• 1910 — Emitovan je prvi radio-prenos opere uživo iz njujorške Metropoliten opere, Leonkavalovi „Pajaci“ i Maskanjijeva „Kavalerija rustikana“.
• 1915 — U gradu Avecano u centralnoj Italiji u zemljotresu je poginulo 30.000 ljudi.
• 1916 — Prvi svetski rat: Austrougarske trupe ušle su bez otpora u Cetinje. Po naredbi vlade, na Cetinju su ostali mitropolit Mitrofan Ban, predsednik Opštine Vuko Vuletić i maršal Dvora Slavo Ramadanović. Istoga dana Austrijanci su naložili da se iz kapelice na lovćenskom vrhu, oštećene u bombardovanju, na Cetinje prenesu Njegoševi posmrtni ostaci, a kralj Nikola je naredio da se u punoj tajnosti kovčeg s moštima Svetog Petra Cetinjskog iz Cetinjskog manastira prenese u njegov dvorac u Nikšiću.
• 1935 — Na plebiscitu u oblasti Sar, kojom je na osnovu mandata Lige naroda upravljala Francuska, nadmoćna većina glasala za pripajanje Nemačkoj. Nemački nacistički vođa Adolf Hitler iskoristio je iste godine popustljivost saveznika i samovoljno odbacio sva ograničenja, uključujući zabranu naoružavanja, nametnutu poraženoj Nemačkoj u Prvom svetskom ratu mirovnim ugovorom iz Versaja.
• 1942 —
  • Drugi svetski rat: Nemački probni pilot prvi put je upotrebio sedište za izbacivanje iz mlaznog aviona, lovca Heinkel He 280.
  • Drugi svetski rat: Ustaše iz Podravske Slatine i drugih delova Slavonije ubile su 13. i 14. januara 200 srpskih muškaraca iz sela Kometnik i susednog zaseoka Dobrić, nedaleko od Voćina. Ovaj pokolj predstavlja jedan od prvih masovnih zločina ustaša nad celokupnim stanovništvom nekog sela u Slavoniji. Na licu mesta, u selu Kometnik, ubijeno je oko 28 stanovnika, dok su ostali stanovnici deportovani van sela. Muškarci iz Kometnika i Dobrića, njih 174 iz prvog i 32 iz drugog sela, oterani su u improvizovani zatvor u Voćinu, dok su žene sa decom, spominje se brojka od 190, odvedene u Zdenac, selo između Podravske Slatine i Našica, gde su izolovane u privremenom logoru. U podrumu voćinskog zatvora od nedostatka vazduha ugušilo oko 25 zatočenika, dok su ostali ubijeni iz pušaka 14. januara 1942.
  • Drugi svetski rat: Usvojena saveznička Londonska deklaracija o kažnjavanju svih lica koja su izvršila zločine na okupiranim teritorijama. Na osnovu Londonske deklaracije, 8. avgusta 1945. sklopljen je Londonski sporazum o načinu gonjenja i kažnjavanja ratnih zločinaca. Sporazumom je osnovan međunarodni vojni sud za suđenje ratnim zločincima čija se zločinačka delatnost prostire na više zemalja.
• 1945 — Drugi svetski rat: Crvena armija je počela veliku ofanzivu na Treći rajh, u kojoj je 180 divizija brzo probilo nemačke položaje u Poljskoj i istočnoj Pruskoj u dubini od 150 kilometara.
• 1950 — Britanska podmornica HMS Truculent sudarila se sa tankerom za ulje u ušću reke Temze, usled čega je poginulo 64 osobe.
• 1953 — Skupština SFRJ je usvojila Ustavni zakon 1953. i Josip Broz Tito je izabran za predsednika Republike.
• 1963 — Vojni puč: U vojnom udaru je ubijen prvi predsednik Togoa, Silvanus Olimpio, i vojska je na vlast dovela Nikolasa Granickog, koji je od 1961. bio u izbeglištvu. Istog dana 1967. vojnim udarom vlast je preuzeo potpukovnik Etjen Gnasingbe Ejadema.
• 1972 — Vojni puč: Vojska je u Gani zbacila civilnu vladu predsednika Edvarda Akufa Ada, a vlast je preuzeo potpukovnik Ignacijus Ačempong.
• 1985 — Prilikom pada voza u provaliju, oko 250 km istočno od glavnog grada Etiopije Adis Abebe, poginulo je 428 putnika, a 370 je povređeno.
• 1986 — Veštački sateliti: Na snimcima letilice Vojadžer 2, otkrivena su još tri Uranova satelita: Belinda, Dezdemona i Rozalinda.
• 1991 —
  • Sovjetski vojnici su napali pristalice nezavisnosti Litvanije kod TV tornja u Vilnjusu, usmrtivši 14 osoba.
  • Na svetskom prvenstvu u australijskom gradu Pertu jugoslovenski vaterpolisti osvojili su zlatnu medalju.
• 1992. – Japan se izvinio za seksualna zlostavljanja korejskih žena u Drugom svetskom ratu.
• 1993 —
  • Na osnovu odluke nemačkog Ustavnog suda obustavljen je sudski postupak protiv bivšeg predsednika Demokratske Republike Nemačke Eriha Honekera. Sud je zaključio da proces protiv 80 godišnjeg Honekera, teško obolelog od raka predstavlja povredu ljudskog dostojanstva. Honeker je nakon 169 dana provedenih u istražnom zatvoru emigrirao u Čile gde je umro u maju 1994.
  • Potpisana je Konvencija o hemijskom oružju, to je globalni sporazum o kontroli oružja čije je puno ime Konvencija o zabrani razvoja, proizvodnje, skladištenja i upotrebe hemijskog oružja, i njegovo uništavanje. U Parizu je održana konferencija gde su pozvane sve države da se pridruže ovoj konvenciji. Konvencija bi stupila na snagu onda kada se određeni broj država prijavi da je u svojim parlamentima potpisao konvenciju o zabrani hemijskog oružja. Obično je to minimum 30 država koje moraju da ratifikuje u svojim parlamentima. Konvencija stupa na snagu onda kada se dostigne minimalan broj država potpisnica, a to je bilo 27. aprila 1997. godine.
• 1995 — Bivši državni sekretar SAD Džejms Bejker izjavio je u američkom Kongresu da su rat u bivšoj Jugoslaviji izazvale Slovenija i Hrvatska i da u sukobima koji su usledili Srbi ni izdaleka nisu jedini krivci.
• 2001 — U zemljotresu u Salvadoru poginula je 701 osoba i 3.883 je ranjeno, a 160.598 stambenih objekata je uništeno, ozbiljno oštećeno ili zatrpano zemljom.
• 2003 — Avganistan je ratifikovao rimski sporazum o osnivanju Međunarodnog krivičnog suda, čime je otvoren put za ekstradicije i suđenja za ratne zločine i kršenje ljudskih prava u toj zemlji.
• 2008 — Predsednik SAD Džordž Buš izjavio je u Abu Dabiju da Iran predstavlja pretnju za bezbednost u svetu i da SAD i arapske zemlje moraju da se ujedine kako bi se suprotstavile toj opasnosti "pre nego bude prekasno".
• 2012 — Italijanski kruzer Kosta Konkordija se nasukao na greben kod obale ostrva Izola del Điljo u Tirenskom moru, i delimično potonula, pri čemu su poginule 32 osobe, a preko 60 je povređeno. U trenutku nesreće na luksuznom kruzeru nalazilo više od 3.200 putnika i preko 1000 pripadnika osoblja broda.
• 2018 — Lažno upozorenje za vanredne situacije zbog predstojećeg raketnog udara na Havaje izazvalo je ogromnu paniku u državi.

Rođenja

• 1864 — Vilhelm Vin, nemački fizičar, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku (1911). (prem. 1928)
• 1869 — Ivo Ćipiko, srpski pripovedač. (prem. 1923)
• 1904 — Sava Jeremić, srpski frulaš. (prem. 1989)
• 1925 — Gven Verdon, američka glumica, pevačica i plesačica. (prem. 2000)
• 1930 — Franses Sternhejgen, američka glumica. (prem. 2023)
• 1931 — Ljubomir Ubavkić Pendula, srpski glumac. (prem. 2017)
• 1938 — Vilijam B. Dejvis, kanadski glumac.
• 1946 — Sonja Jauković, srpska glumica.
• 1950 — Dragan Micić, srpski endokrinolog, akademik i redovni član Odeljenja medicinskih nauka Srpske akademije nauka i umetnosti.
• 1953 — Radoman Božović, srpski političar, premijer Srbije (1991—1993).
• 1957 — Mladen Nelević, srpsko-crnogorski glumac.
• 1959 — Merima Isaković, jugoslovenska glumica.
• 1961 — Džulija Luj Drajfus, američka glumica, komičarka i producentkinja.
• 1965 — Andrija Gavrilović, srpski košarkaški trener.
• 1966 — Patrik Dempsi, američki glumac i automobilista.
• 1967 — Simo Krunić, bosanskohercegovački fudbaler i fudbalski trener.
• 1968 — Trejsi Bingam, američka glumica i model.
• 1968 — Đani Morbideli, italijanski automobilista, vozač Formule 1.
• 1969 — Suzana Šuvaković Savić, srpska operska pevačica. (prem. 2016)
• 1970 — Ivana Mihić, srpska glumica, producentkinja i spisateljica.
• 1970 — Marko Pantani, italijanski biciklista. (prem. 2004)
• 1976 — Mario Jepes, kolumbijski fudbaler i fudbalski trener.
• 1976 — Euhenija Silva, španski model.
• 1977 — Orlando Blum, engleski glumac.
• 1982 — Rut Vilson, engleska glumica.
• 1982 — Giljermo Korija, argentinski teniser.
• 1983 — Ender Arslan, turski košarkaš.
• 1983 — Roni Turijaf, francuski košarkaš.
• 1988 — Miloš Biković, srpski glumac.
• 1989 — Jovana Pajić, srpska pevačica.
• 1990 — Lijam Hemsvort, australijski glumac.
• 1994 — Vasilije Micić, srpski košarkaš.
• 1995 — Natalija Dajer, američka glumica.
• 1997 — Egan Bernal, kolumbijski biciklista.
• 1998 — Izabela Souza, brazilska glumica, model i pevačica.

Smrti

• 86. p. n. e. — Gaj Marije, jedan od najvećih državnika i vojskovođa Rimske republike. (rođ. 157. p. n. e.)
• 888 — Karlo III Debeli, car Svetog rimskog carstva i kralj Italije, Nemačke i Francuske. (rođ. 832)
• 1691 — Džordž Foks, osnivač Društva prijatelja. (rođ. 1624)
• 1888 — Đorđe Maletić, književnik, estetičar, prevodilac, političar, pozorišni pedagog i teoretičar. (rođ. 1816)
• 1906 — Aleksandar Popov, ruski fizičar i elektroinženjer. (rođ. 1859)
• 1941 — Džejms Džojs, irski pisac. (rođ. 1882)
• 1994 — Goran Ivandić, bubnjar grupe "Bijelo dugme". (rođ. 1955)
• 1998 — Mihovil Logar, kompozitor. (rođ. 1902)
• 2001 — Branko V. Radičević, jugoslovenski književnik. (rođ. 1925)
• 2002 — Gregorio Fuentes, kapetan Hemingvejevog broda. (rođ. 1897)
• 2003 — Tanasije Mladenović, književnik, (rođ. 1913)
• 2002 — Antonije Isaković, srpski književnik. (rođ. 1923)
• 2007 — Aleksandar Bakočević, predsednik Skupštine Republike Srbije i Skupštine grada Beograda. (rođ. 1930)
• 2012 — Miljan Miljanić, srpski i jugoslovenski fudbalski trener i funkcioner. (rođ. 1930)
• 2016 — Zaharije Trnavčević, srpski novinar.
• 2017 — Miki Jevremović, srpski i jugoslovenski pevač zabavne muzike. (rođ. 1941)
• 2019 — Fil Masinga, južnoafrički fudbaler. (rođ. 1969)

Praznici i dani sećanja

• Srpska pravoslavna crkva slavi:
  • Prepodobnu Melaniju Rimljanku
  • Svetog pravednog Josifa, cara Davida i Jakova brata Gospodnjeg
  • Prepodobnog mučenika Zotika Siropitatelja
  • Blaženog Teofilakta, arhiepiskopa ohridskog

Vidi još

• Spisak datuma
• Spisak godina
• Spisak decenija
• Spisak vekova
• Spisak milenijuma