Црна луња

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
(preusmereno sa Crna lunja)

Crna lunja
M. m. affinis, Australija
Dozivanje
Naučna klasifikacija uredi
Domen: Eukaryota
Carstvo: Animalia
Tip: Chordata
Klasa: Aves
Red: Accipitriformes
Porodica: Accipitridae
Rod: Milvus
Vrsta:
M. migrans
Binomno ime
Milvus migrans
(Boddaert, 1783)
Podvrste

7, vidi tekst

Areal crne lunje
  gnežđenje
  stanarica
  van sezone gnežđenja
  prolaznik
Sinonimi
  • Falco migrans Boddaert, 1783
  • Milvus affinis
  • Milvus ater
  • Milvus melanotis
  • Milvus korschum S.G. Gmelin, 1771[2]

Crna lunja (lat. Milvus migrans) ptica je selica iz reda orlova i jastrebova. Ime roda Milvus potiče iz latinskog jezika i predstavlja naziv roda lunje, dok latinska reč migrans upotpunjava naziv vrste i vodi poreklo od glagola migrare što znači seliti se, migrirati.[3] Prema Crvenoj knjizi faune Srbije III - Ptice, ovo je ugrožena vrsta.[2]

Opis[uredi | uredi izvor]

Crne lunje u letu

Dužina tela od vrha repa do vrha kljuna je od 48 do 58 centimetara, a raspon krila je između 130 i 155 centimetara. Kao i kod svih ptica grabljivica, ženka crne lunje je krupnija od mužjaka i teži od 750 do 1080 grama, dok masa mužjaka varira u opsegu od 630 do 928 grama. Od riđe lunje je nešto manja, a osim po veličini razlikuje se i po tamnoj obojenosti perja i neznatno kraćim krilima i repu. Takođe, vrh krila je širi, a rep je manje račvast i odozgo je sivkastosmeđ, dok je kod prethodne vrste izrazito riđ. Broj vidljivih primarnih letnih pera je veći, a osnova istih je svetla, pa je to odvaja od eje močvarice. Dok klizi, usek u repu je vidljiv, ali ako kruži, rep je potpuno raširen i usek nije najupadljiviji, pa je neiskusno oko može pomešati sa tamnom morfom patuljastog orla. Ipak, patuljasti orao ima svetli nadrepak i bele mrlje na ramenima.[4][5]

Rasprostranjenost i stanište[uredi | uredi izvor]

Vodoplavna šuma

Nastanjuje veći deo Evrope, Azije i Afrike, Madagaskar, Malajsko-filipinski arhipelag i Australiju. Evropske populacije su tipične selice koje zimuju u Podsaharskoj Africi. Najčešće se gnezdi na rubovima nizijskih, listopadnih, vodoplavnih šuma, u dolinama velikih ravničarskih reka ili u blizini drugih vodenih staništa (močvare, bare, šaranski ribnjaci). Hranu traži na pašnjacima, vodoplavnim livadama i ostalim prirodnim travnim zajednicama, duž većih vodotokova, na stajaćim vodama sa slobodnom vodenom površinom i na intenzivno obrađivanim i mozaičnim poljoprivrednim površinama.[2][5]

Podvrste[uredi | uredi izvor]

Na svetu postoji 7 podvrsta crne lunje i svaka ima drugačije rasprostranjenje:[6]

Biologija[uredi | uredi izvor]

Jaja

Grabljivica srednje veličine. Hrani se sitnim sisarima, ribom (najčešće uginulom ili bolesnom), gmizavcima, vodozemcima i krupnim insektima. Često se hrani strvinom i otpacima, a neretko pretražuje i deponije za odlaganje smeća. Zabeleženo je čak i da se hrani plodovima uljanih palmi. Gnezdi se uglavnom pojedinačno, ređe u grupama. Gnezdo gradi na drveću, a često koristi i stara gnezda krupnih vrsta ptica. Reproduktivna sezona u Srbiji traje od aprila do juna, a seoba od avgusta do oktobra. Evropske populacije se sele preko Gibraltara, u manjem broju preko Italije i Sicilije, kao i preko Bosfora. Van perioda gnežđenja je društvena ptica i obično noći i seli se u manjim jatima.[2]

Ugroženost[uredi | uredi izvor]

Istorijski gledano glavne pretnje po crnu lunju su trovanje, ubijanje iz vatrenog oružja i zagađenje vode pesticidima i ostalim hemikalijama. Zbog upotrebe pesticida u poljoprivredi, kao gnezdarica, je nestala iz Izraela još 1950. Trovanje lešina kojima se hrani i zagađenje vode još uvek izazivaju pad brojnosti u Evropi i delu Azije. Za razliku od mnogih vrsta, crna lunja se uspešno prilagodila životu u blizini čoveka, ali moderni gradovi ipak uništavaju staništa koja ova vrsta naseljava, pa je evidentiran pad brojnosti i smanjena uspešnost gnežđenja populacija koje žive u blizini velikih gradova kao žto su Nju Delhi i Istanbul. U Zapadnoj Africi vrsta je ugrožena zbog seče šuma, prekomerne ispaše i upotrebe pesticida. Visoko je ranjiva zbog sudara sa vetrogeneratorima.[5]

Crna lunja u Srbiji[uredi | uredi izvor]

U Sremu je početkom 19. veka bila brojnija od mišara. Veoma česta gnezdarica severnih delova zemlje sve do polovine 20. veka. Matvejev navodi da je tipična ptica vodoplavnih šuma Srbije, a da je najbrojnija uz Savu i Dunav, dok već u Šumadiji potpuno odsustvuje. Nakon 1950. više nije toliko česta i brojna u Vojvodini. U savremenom periodu se gnezdi uz Dunav, Savu i Tisu, a povremeno je u reproduktivnom periodu beležena i u drugim delovima Srbije.[7] Ornitolozi procenjuju da populacija broji između 34 i 45 gnezdećih parova i da brojnost iste opada.[8] Prema Crvenoj knjizi faune Srbije III - Ptice, gnezdeća populacija ove vrste je ugrožena.[2]

Morovićke šume

Faktori ugrožavanja u Srbiji:[2]

  • nestanak močvarnih područja, zamiranje šaranskih ribnjaka, smanjivanje plavnih zona oko ravničarskih reka na kojima se hrani
  • intenziviranje poljoprivrede kroz stvaranje monokultura, preoravanje livada i pašnjaka
  • uređivanje i seča starih šuma smanjuje dostupnost pogodnih stabala za gnežđenje; uznemiravanje jedinki šumarskim i drugim radovima u blizini gnezda
  • pretvaranje prirodnih plavnih šuma u plantaže klonskih topola
  • zagađenje poljoprivrednog zemljišta i vodotokova smanjuje dostupnost hrane i povećava opasnost od trovanja
  • upotreba furadana za trovanje predatora domaćih životinja i divljači (šakal, lisica..); krivolov
  • elektrokucija sa dalekovodima srednjeg napona i kolizija sa dalekovodima visokog napona
  • kolizija sa vetroturbinama

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ BirdLife International (2016). „Milvus migrans”. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2019.2. International Union for Conservation of Nature. Pristupljeno 1. 11. 2019. 
  2. ^ a b v g d đ Puzović, S. 2018. Milvus migrans. In: Radišić, D., Vasić, V., Puzović, S., Ružić, M., Šćiban, M., Grubač, B., Vujić, A. eds. 2018. Crvena knjiga faune Srbije III — Ptice. Beograd: Zavod za zaštitu prirode Srbije, Univerzitet u Novom Sadu, Prirodno-matematički fakultet, Departman za biologiju i ekologiju i Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije. pp 278—281.
  3. ^ Jobling, James A (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. London: Christopher Helm. ISBN 978-1-4081-2501-4. 
  4. ^ Svensson, Lars (2010). Collins Bird Guide: The Most Complete Guide to the Birds of Britain and Europe (2 izd.). Harper Collins. ISBN 978-0-00-726814-6. 
  5. ^ a b v „Species factsheet: Milvus migrans”. BirdLife International (2019). Pristupljeno 1. 11. 2019. 
  6. ^ Orta, J., Marks, J.S., Garcia, E.F.J. & Kirwan, G.M. (2019). Black Kite (Milvus migrans). In: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). "Handbook of the Birds of the World Alive." Lynx Edicions, Barcelona. (Pristupljeno https://www.hbw.com/node/52978 1. 11. 2019).
  7. ^ Šćiban, Marko; Rajković, Draženko; Radišić, Dimitrije; Vasić, Voislav; Pantović, Uroš (2015). Ptice Srbije - kritički spisak vrsta (prvo izd.). Novi Sad: Pokrajinski zavod za zaštitu prirode i Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije. str. 106. 
  8. ^ Puzović, Slobodan; Radišić, Dimitrije; Ružić, Milan; Rajković, Draženko; Radaković, Miloš; Pantović, Uroš; Janković, Marko; Stojnić, Nikola; Šćiban, Marko; Tucakov, Marko; Gergelj, Jožef; Sekulić, Goran; Agošton, Atila; Raković, Marko (2015). Ptice Srbije: procena veličina populacija i trendova gnezdarica 2008-2013 (prvo izd.). Novi Sad: Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije i Prirodno-matematički fakultet, Departman za biologiju i ekologiju, Univerzitet u Novom Sadu. ISBN 978-86-80728-00-1. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Svensson, Lars (2010). Collins Bird Guide: The Most Complete Guide to the Birds of Britain and Europe (2 izd.). Harper Collins. ISBN 978-0-00-726814-6. 
  • Jobling, James A. (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. London: Christopher Helm. str. 108, 170. ISBN 978-1-4081-2501-4. 
  • Šćiban, Marko; Rajković, Draženko; Radišić, Dimitrije; Vasić, Voislav; Pantović, Uroš (2015). Ptice Srbije - kritički spisak vrsta (prvo izd.). Novi Sad: Pokrajinski zavod za zaštitu prirode i Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije. str. 106. 
  • Radišić, Dimitrije; Vasić, Voislav; Puzović, Slobodan; Ružić, Milan; Šćiban, Marko; Grubač, Bratislav; Vujić, Ante (2018). Crvena knjiga faune Srbije III – Ptice. Beograd: Zavod za zaštitu prirode Srbije, Univerzitet u Novom Sadu, Prirodno-matematički fakultet, Departman za biologiju i ekologiju i Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije. 
  • Puzović, Slobodan; Radišić, Dimitrije; Ružić, Milan; Rajković, Draženko; Radaković, Miloš; Pantović, Uroš; Janković, Marko; Stojnić, Nikola; Šćiban, Marko; Tucakov, Marko; Gergelj, Jožef; Sekulić, Goran; Agošton, Atila; Raković, Marko (2015). Ptice Srbije: procena veličina populacija i trendova gnezdarica 2008-2013 (prvo izd.). Novi Sad: Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije i Prirodno-matematički fakultet, Departman za biologiju i ekologiju, Univerzitet u Novom Sadu. ISBN 978-86-80728-00-1. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Crna lunja na Vikimedijinoj ostavi.
Vikivrste imaju više informacija o članku Crna lunja.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Црна_луња&oldid=24725045”