Deca ponoći

Deca ponoći je drugi po redu roman Salmana Rušdija, prvi put objavljen 1981. godine. To je epsko delo magijskog realizma, i smatra se najboljim primerom postkolonijalne literature u Indiji.

Sinopsis

Deca ponoći je alegorijski roman koji govori o događajima koji su prethodili nezavisnosti Indije i, većim delom, događajima neposredno posle. Glavni junak romana, po imenu Salem Sinaj, je telepata neobičnog nosa, rođen tačno u trenutku kada Indija stiče nezavisnost, u ponoć 15. avgusta 1947. godine. Roman je podeljen u tri knjige, od kojih prva govori o Salemovoj porodici pre njegovog rođenja, druga prati Salemovo detinjstvo, a treća prati Salema kao odraslog čoveka, sve do smrti.

Salem otkriva da su sva deca rođena u Indiji između ponoći i 1 ujutro 15. avgusta 1947. godine rođena sa natprirodnim moćima. On koristi svoj telepatski dar da okupi svu Decu ponoći na konvenciju u svojoj glavi. Društvo Dece Ponoći, kako on naziva ovu konvenciju, na više načina odslikava kulturološke, lingvističke, socijalne, religijske i političke različitosti u mnogoljudnoj Indiji u trenutku osamostaljivanja. Salem pokušava da okupi svu geografski udaljenu decu na jedno mesto i u isto vreme da otkrije značenje njihovih moći. Dvoje dece koje osim Salema imaju najznačajnije uloge u romanu su Šiva, Salemov nemezis (biološko dete Salemovih roditelja zamenjeno sa Salemom u porodilištu), i Parvati-Veštica.

Društvo Dece Ponoći se raspada kada Salem ostane bez svog dara telepatije, međutim tada on otkriva preosetljivost svog čula mirisa, kojim je u stanju da nanjuši čak i emocije. Većina njegove porodice gine u raznim ratovima koji se odvijaju na indijskom potkontinentu sredinom 20. veka. Nesrećnim slučajem Salem gubi pamćenje, da bi mu se ono vratilo nakon kvazi-mitološkog putovanja u prašumu Sundarbani, nakon čega se sreće sa svojim drugovima iz detinjstva.

Salem kasnije postaje umešan u političke igre oko Indire Gandi i politike kontrole širenja populacije u Indiji sterilizacijom najnižih slojeva stanovništva. Salema drže kao političkog zatvorenika; u ovom delu romana Rušdi otvoreno kritikuje politiku Indire Gandi, čiji apsolutizam smatra ličnom željom za moći koja se graniči sa uzdizanjem na nivo božanstva. Sterilizacija označava i kraj Dece ponoći, i Salemu ne preostaje ništa drugo osim da sakupi ostatke svojih sećanja u memoare koje piše za svog sina, koji je takođe na natprirodan način povezan sa istorijom svoje države.

Glavni likovi

Deca ponoći je izuzetno obiman roman i pun je likova, kako onih bezimenih tako i onih koji su predstavljeni poimence. Ovde su dati samo likovi koji su najznačajniji za radnju ili se najviše pominju, i to redosledom kako se hronološki pojavljuju u romanu.

• Padma je Salemova ljubavnica koja igra ulogu slušaoca Salemove priče koja čini strukturu romana.

• Adam Aziz je lekar edukovan na Zapadu, otac Amine Sinaj i deda Salema Sinaja.

• Nasema Gani je kći bogatog zemljoposednika Ganija, prvi pacijent doktora Aziza, kasnije njegova supruga i majka Amine Sinaj.

• Amina Sinaj (rođena kao Mumtaza Aziz) je srednja kći Adama Aziza i Naseme Gani, majka Salema Sinaja.

• Ahmed Sinaj je Aminin suprug i Salemov otac, čiji san je da preuredi Kur'an u hronološku celinu.

• Vilijam Metvold je Englez od koga Sinajevi kupuju kuću u Bombaju. Metvold zavodi Vanitu, suprugu Malog Vilija Vinkija i majku Šive, i ona ostaje trudna; tako je Metvold zapravo Salemov biološki otac.

• Mali Vili Vinki je lokalni zabavljač, Šivin otac.

• Vanita je supruga Malog Vilija Vinkija, zapravo Salemova biološka majka, koja umire na porođaju.

• Marija Pereira je babica koja u trenutku ludila menja mesta Salemu i Šivi u porodilištu. Kasnije postaje Salemova dadilja, u pokušaju da se iskupi za svoj postupak i umiri savest.

• Šiva je dečak rođen u istom trenutku kada i Salem. On je biološko dete Ahmeda i Amine Sinaj, zamenjen na rođenju sa Salemom. On ima natprirodne sposobnosti borbe i tako postaje ratni heroj i major indijske vojske. Šiva je takođe biološki otac Salemovog sina Adama Sinaja.

• Džamila Sinaj (takođe zvana i Riđokosa Majmunčica i Džamila Pevaljka) je Salemova mlađa sestra, koja postaje najpoznatija pevačica u zapadnom Pakistanu.

• Parvati-Veštica je jedno od Dece ponoći, koja kasnije postaje Salemova prijateljica a zatim i supruga. Ona je majka Salemovog sina Adama Sinaja, čiji biološki otac je Šiva. Ubijena u policijskoj raciji sirotinjskih kvartova Bombaja.

• Adam Sinaj je Salemov sin, natprirodnog sluha i snage volje, koji međutim odbija da govori. Adam je deo drugog talasa Dece ponoći.

Nagrade

Roman Deca ponoći osvojio je prestižnu Bukerovu nagradu, kao i Memorijalnu nagradu "Džejms Blek Tejt", obe 1981. godine. Takođe je dobio nagradu Najbolje od Bukera za najbolji roman koji je ikada osvojio Bukerovu nagradu, i to dva puta: 1993. i 2008. godine, na 15. i 40. godišnjicu Bukerove nagrade. Deca ponoći je jedini roman nekog indijskog pisca koji je ušao na listu 100 najboljih romana na engleskom jeziku britanskog lista Tajms.

Kontroverze

Godine 1984, Indira Gandi je britanskom sudu podnela tužbu protiv knjige, tvrdeći da je uvređena jednom jedinom rečenicom u kojoj je sin Sandžaj Gandi optužuje da je svojom nepažnjom dovela do smrti njegovog oca. Gandijeva i Rušdi su se nagodili van suda tako što je Rušdi pristao da se sporna rečenica izbaci iz budućih izdanja romana.

Pozorišne i TV adaptacije

Adaptaciju romana je u pozorištu izvelo Kraljevsko Šekspirovo Društvo, 2003. godine.

U pripremi je filmska adaptacija, koju će režirati indijska rediteljka Dipa Mehta, a scenario su tokom 2009. godine počeli da pišu Mehta i Rušdi. Rušdi će se u ovom filmu pojaviti u maloj ulozi, kao vidovnjak Ramram Set.