Doboš

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Doboš

Doboš ili mali bubanj je udarački muzički instrument, koji se često koristi u simfonijskom i vojnom orkestru, kao i u manjim ansamblima savremene muzike, pogotovo u džezu, rok i pop muzici. Doboš ima vrlo karakterističan snažan, oštar i kratak zvuk. Može da se koristi kao nezavistan instrument (u većim orkestrima), a i kao deo kompleta bubnjeva (u popularnoj muzici). Najčešće se svira drvenim palicama, mada postoje i druge tehnike sviranja, kojima se dobija znatno drugačiji svuk, kao što su metalne metlice.

Doboš se sastoji iz jednog drvenog ili metalnog cilindra prečnika oko 35 cm i visine između 10 - 30 cm, koji je sa obe strane zatvoren plastičnom kožom. Preko donje kože razapete su tanke metalne žice, savijene u obliku tanke opruge, koje se naslanjaju na kožu i tokom sviranja vibriraju, prouzrokujući tipičan metalni rezak zvuk. Napetost tih žica reguliše se posebnim zavrtnjem i od napetosti zavisi oštrina i trajanje zvuka. Pored zavrtnja postoji i poluga koja omogućava da se žice potpuno opuste, tako da ne dodiruju kožu. U tom slučaju, zvuk doboša je sličan zvuku toma, pošto žice ne vibriraju. Kože su za doboš pričvršćene metalnim obručima, koji su za doboš pričvršćeni zavrtnjima. Napetost kože se reguliše tim zavrtnjima i od nje zavisi visina tona doboša.

Tehnika sviranja[uredi | uredi izvor]

Doboš se najčešće svira drvenim palicama, udaranjem vrhom palice po koži. U popularnoj muzici i džezu, takođe je česta tehnika sviranja naslanjanjem vrha palice na kožu i udaranjem suprotnim delom palice (drškom) u obruč, prigušujući na taj način rukom kožu. Zvuk koji se ovako dobija je vrlo suv, kratak i visok, sličan drvenim štapićima (klaves) ili kastanjetama.

Na dobošu je popularan virbl (rol), koji se na ovom instrumentu izvodi na vrlo specifičan način u odnosu na ostale udaraljke: umesto naizmeničnog udaranja jednom pa drugom palicom, svirač pušta jednu palicu da se nekoliko puta odbije od kože pre nego što udari drugom. Na taj način svaka palica udari tri-četiri puta u kožu u sukcesiji. Pošto na ovaj način palice mogu da udaraju u kožu mnogo brže, vešt muzičar je u stanju da ujednači višestruke udarce palicama tako da se ti udarci sliju u neprekidan šum (zahvaljujući vibriranju žičanih o pruga naslonjenih na donju kožu.

Istorija[uredi | uredi izvor]

U srednjem veku Saraceni su ga doneli u Evropu. Vrlo brzo je za vojne potrebe usvojen u Španiji, Nemačkoj, Italiji i Engleskoj. Francuskoj se doboš pojavljuje od vremena ulaska Edvarda III u Kale, 1347. godine.

Izgleda da je bubanj potekao od srednjovekovnog bubnja zvanog tabor, koji je bio bubanj sa jednom prevlakom preko dna. Malo je veći od srednjeg tom-toma i prvobitno je korišten u ratu; često je upotrebljavan sa fife frulom; muzičar bi svirao fife i bubanj (videti takođe frulu i tabor).[1][2] Tabori nisu uvek bili dvostrani[3] i verovatno nisu svi imali zamke. Do 15. veka, veličina bubnja se povećala i imala je cilindrični oblik. Ovaj jednostavan bubanj sa jednostavnom zamkom postao je popularan među švajcarskim plaćenicima koji su koristili fife i bubanj od 15. do 16. veka. Bubanj je napravljen dubljim i nošen uz bočnu stranu tela. Dalji razvoj dizajna pojavio se u 17. veku, sa upotrebom šrafova za držanje zamki, dajući sjajniji zvuk od zveckajuće labave zamke. Tokom 18. veka, mali bubanj je pretrpeo promene koje su poboljšale njegov karakterističan zvuk. Metalne zamke su se pojavile u 20. veku. Danas se mali bubanj koristi u džezu, pop muzici i modernoj orkestarskoj muzici.

Bubanj – Kadenca A
Bubanj – Kadenca B
Bubanj – Četiri plamena
Kadence za male bubnjeve u izvođenju Benda Američke mornarice
Imate poteškoće pri redprodukciji ovih zapisa?
Pogledajte VP:Pomoć oko snimaka.

Veliki deo razvoja malog bubnja i njegovih rudimenata je usko vezan za upotrebu bubnja u vojsci. U svojoj knjizi The Art of Snare Drumming, Sanford A. Moler (o „Molerovoj metodi“ bubnjanja) navodi: „Da biste stekli znanje o pravoj prirodi bubnja, apsolutno je neophodno proučiti vojno bubnjanje, jer je to u suštini vojni instrument i njegov pravi karakter se ne može otkriti pogrešnim metodom. Kada kompozitor želi borilački efekat, on se instinktivno okreće bubnjevima."

Pre pojave radio i elektronskih komunikacija, bubanj se često koristio za prenošenje naređenja vojnicima. Američke trupe su se budile sviranjem bubnja i fifea u trajanju od oko pet minuta, na primer, dobro poznata Tri kampa.[4] Trupe su na obrok pozivali određene bubnjarske melodije, kao što su "Grašak na rovokopaču" ili "Goveđe pečenje". Komad pod nazivom „Tetovaža“ je korišćen da signalizira da svi vojnici treba da budu u svom šatoru, a „Poziv zamora“ je korišćen zavođenje reda u odajama ili da bi se neposlušne žene izbacile iz logora.[5]

Mnogi od ovih vojnih komada zahtevali su podrobno poznavanje rudimentalnog sviranja bubnja;[6][7][8][9] zaista Moler navodi da su: „Oni [rudimentalni bubnjari] su bili jedini koji su to mogli činiti [svirati dežurstvene komade vojnog kampa]".[10] Moler dalje navodi da „Bez obzira na to koliko dobro bubnjar ume da čita, ako ne poznaje rudimentalni sistem bubnjanja, nemoguće mu je da svira 'Tri kampa', 'Poziv na doručak', ili zapravo bilo koju od obaveza osim jednostavnih ritmova kao što je 'Trupe'.”[11]

Tokom kasnog 18. i 19. veka, vojna truba je u velikoj meri potisnula bubanj i fife za signale. Većina modernih vojski i izviđačkih grupa koristi samo trube za trubačke pozive koji najavljuju zakazane i neplanirane događaje organizacije (od prvog poziva do tapsa). Dok većina modernih vojnih signala koristi samo trube, bubanj je i dalje zadržan za neke signale, na primer, Ađutantov poziv.[12][13]

Membrane bubnjeva su prvobitno bile napravljene od teleće kože. Izum plastične (Majlar) membrane bubnja pripisuje se bubnjaru po imenu Marion „Čik” Evans, koji je napravio prvu plastičnu membranu bubnja 1956. godine.[14]

Smatra se da su se rudimenti bubnja razvili sa malim bubnjem; švajcarskim grupama fife i bubnja se ponekad pripisuju zasluge za njihov izum.[15] Prvi pisani rudiment sastavljen je u Bazelu, Švajcarska, 1610. godine.[16] Rudimenti sa poznatim nazivima — kao što su single paradl, flam, drag, ratamaku i dvohodni kotrljaj, koji se takođe nazivaju „ma-ma da-da“ melodije — navedeni su u knjizi Čarlsa Ešvorta iz 1812.[17]

Definicije[uredi | uredi izvor]

  • Vojni bubanj/poljski bubanj: mali bubanj prečnika 14–16 inča i 9–16 dubine, sa drvenom ili metalnom školjkom i dve glave rastegnute vijcima za zatezanje. Ima polugu za otpuštanje zamke za aktiviranje ili deaktiviranje najmanje osam metalnih, crevnih ili plastičnih zamki. Termin je ušao u upotrebu 1837. godine sa pronalaskom mehanizma zateznog zavrtnja. Iako se često postavlja na postolje, može se koristiti i bez postolja, šrafova i poluge u konfiguraciji marša.[18] Takođe se naziva Tamburo Militare na italijanskom, Militär-Trommel na nemačkom, tambor na španskom, tamboer na holandskom ili Tambour Militaire ili Tambour D'ordonannce na francuskom, ili retko ulični bubanj na engleskom.[19]
  • Pomoćni bubanj: uobičajeni termin u Britanskoj i Škotskoj visoravni za mali bubanj.[20] Takođe poznat kao Piccolo Cassa ili Tamburo Piccolo na italijanskom, Kleine Trommel na nemačkom, kaha na španskom ili Caisse Claire na francuskom.[19] U Americi se obično odnosi na orkestarski mali bubanj, dok se u Komonvealtu odnosi na marširajući doboš.
  • Tabor[21]: veliki bubanj sa jednom zamkom na udarnoj glavi koji je korišćen u srednjem veku i ponekad tražen u orkestarskom repertoaru. Takođe poznat kao tenor bubanj, tamburelo na italijanskom, tamburin na nemačkom ili tambourin provansalski na francuskom.[19] Ne treba poistovećivati sa tenor bubnjem škotskog benda koji nema zamku.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „History of the snare drum”. Drummuffler.com. Pristupljeno 2012-04-27. 
  2. ^ „Another short history of the snare drum”. Arhivirano iz originala 22. 7. 2011. g. Pristupljeno 19. 4. 2021. 
  3. ^ „Definition of Tabor”. Merriam-webster.com. Pristupljeno 2012-04-27. 
  4. ^ „Three camps played in a traditional (authentic) rudimentary style”. 2008-06-16. Arhivirano iz originala 2021-12-11. g. Pristupljeno 2012-04-27 — preko YouTube. 
  5. ^ „Schedule of calls the musicians (drummers) made in the camps”. 2009-10-27. Arhivirano iz originala 5. 10. 2000. g. Pristupljeno 2012-04-27. 
  6. ^ „Rudimental Drumming”. rudimentaldrumming.com. Arhivirano iz originala 18. 01. 2020. g. Pristupljeno 02. 04. 2023. 
  7. ^ „Rudiments”. Arhivirano iz originala 26. 11. 2013. g. Pristupljeno 23. 4. 2014. 
  8. ^ Hessler, Claus. Camp Duty Update. Germany: Alfred Music, 2017. Pg 7.
  9. ^ Bloom, Ryan Alexander. Encyclopedia Rudimentia. Hudson Music, 2019. Pg 2."
  10. ^ Moeller, Sanford (1956). The Moeller Book: The Art of Snare Drumming. Ludwig Masters. str. 10. ISBN 1571346899. 
  11. ^ Moeller, Sanford (1956). The Moeller Book: The Art of Snare Drumming. Ludwig Masters. str. 69. ISBN 1571346899. 
  12. ^ „U.S Army Bands Music”. Arhivirano iz originala 01. 06. 2012. g. Pristupljeno 2012-06-09. 
  13. ^ Robert S. Rush, NCO Guide (Stackpole Books: 9th ed.: 2010).
  14. ^ „History of Evans drum head”. Evansdrumheads.com. 2006-01-19. Pristupljeno 2012-04-27. 
  15. ^ „The development of Drum Rudiments, by W F Ludwig”. Rudimentaldrumming.com. Arhivirano iz originala 26. 4. 2012. g. Pristupljeno 2012-04-27. 
  16. ^ „Basler Pfyffersyte – Repertoire vo de Clique 2005”. Pfyffersyte.ch. Arhivirano iz originala 18. 2. 2012. g. Pristupljeno 2012-04-27. 
  17. ^ Ashworth, Charles (1812). A new, useful and complete system of drum beating including the reveille, troop, retreat, officer's calls, signals, salutes, and the whole of the camp duty as practiced at head quarters, Washington City : intended particularly for the United States Army and Navy. Boston, Massachusetts: G. Graupner. 
  18. ^ Beck, str. 62
  19. ^ a b v goldenberg, morris. Modern School for Snare Drum. Chappell, 1955.
  20. ^ Beck, str. 83
  21. ^ Harms Historical Percussion's Tabor page.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Doboš na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Добош&oldid=27552654”