Sevrski sporazum
| Ovaj članak je deo serije o istoriji Kurda |
| Istorija Kurda |
|---|
 |
Sevrski sporazum je samo jedan od serije sporazuma koji su potpisale zemlje pripadnice Centralnih sila nakon poraza u Prvom svjetskom ratu. Sporazum je potpisan 10. avgusta 1920. godine, u izložbenom prostoru Nacionalne fabrike Sevr[1] u francuskom gradu Sevr.[2]
Sevrski sporazum označava početak podjele Osmanskog carstva, i na kraju njegovo uništenje. Uslovi sporazuma su predviđali odrecanje turskih vlasti od svih neturskih teritorija i njihovo stupanje u sastav Saveznika.[3] Konkretno, ustupanje teritorije Istočnog Sredozemlja i odobrenje stvaranja, između ostalog, Britanskog mandata nad Palestinom i Francuskog mandata nad Sirijom i Libanom.
Rusija nije učestvovala, jer je sklopila Brest-litovski mir sa Osmanskim carstvom 1918. godine. U tom mirovnom sporazumu, na insistiranje velikog vezira Mehmed Talat-paše, Osmansko carstvo je povratilo teritorije koje je Rusija zauzela u Ruskom-turskom ratu 1878. godine, posebno Ardahan, Kars i Batumi.
Potpisnici Sevrskog sporazuma su bili: u ime Ujedinjenog Kraljevstva Džordž Dikson Grajam, u ime Francuske Aleksandar Mileran i u ime Italije Lelio Bonin Longare. Avetis Aharonijan, predstavnik delegacije Jermenije, koji je potpisao i Batumski sporazum 4. juna 1918. godine, bio je takođe jedan od potpisivača. Grčka, kao jedan od Saveznika, nije potpisalai niti ratifikovala sporazum.[4]
Četiri potpisivača u ime Osmanskog carstva pored sultana Mehmed VI su bili: veliki vezir Damat Ferid-paša, ambasador Hadi-paša, ministar obrazovanja Rešid Halis i Riza Tevfik.
Uslovi sporazuma su kod Turkada doveli do povećanja neprijateljstva i nacionalističkih osjećanja. Potpisnicima sporazuma je državljanstvo oduzela Velika nacionalna skupština predvođenja Kemalnom Ataturkom[5] i sporazum je na kraju doveo do Turskog rata za nezavisnost, nakon čega su Ataturk i njegove pristalice prihvatile novi mirovni sporazum 1923. godine, Lozanski mir, koji je dao uslove za stvaranje moderne Turske Republike.
Versajski sporazum koji je potpisan sa Njemačkom prije Sevrskog sporazuma, poništio je sve njemačke ustupke Osmansko carstvu, uključujući ekonomskae i poslovne olakšice. Italija, Ujedinjeno Kraljevstvo i Francuska su potpisale tajni „Trojni sporazum” istog dana.[6] Trojni sporazum je potvrdio britanske naftne i komercijalne koncesije, i pretvorio bivša njemačka preduzeća u Osmanskom carstvu u preduzeća zemalja Trojnog sporazuma.
Uslovi Sevrskog sporazuma su bili mnogo teži nego oni koje je imala Njemačka u Versajskom sporazumu.[7][8] Italija, Francuska i Ujedinjeno Kraljevstvo su započele tajnu podjelu Osmanskog carstva već početkom 1915. godine. Otvoreni pregovorio su trajali više od petnaest mjeseci, a počeli su Pariskom mirovnom konferencijom 1919. godine. Nastavljeni su na Londonskoj konferenciji 1920. godine i poprimili su konačan oblik na konferenciji su San Remu u aprilu iste godine. Do odgalanja je došlo jer se sile nisu mogle doći do sporazuma koji bi se, zauzvrat, poklopio sa ishodom Turskom nacionalnog pokreta. Sevrski sporazum je poništen u Turskom ratu za nezavisnost, a strane su potpisale i ratifikovale Lozanski sporazum 1923. i 1924. godine.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Helmreich 1974, str. 320.
- ^ „The Treaty of Sèvres, 1920”. Harold B. Library, Brigham Young University.
- ^ „Arhivirana kopija” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 22. 07. 2014. g. Pristupljeno 25. 05. 2016.
- ^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 29. 06. 2007. g. Pristupljeno 25. 05. 2016.
- ^ Ottoman signatories of Treaty of Sèvres | NZHistory, New Zealand history online
- ^ The Times (London), 27. Idem., Jan. 30, 1928, Editorial.
- ^ Isaiah Friedman (2012). British Miscalculations: The Rise of Muslim Nationalism, 1918–1925. Transaction Publishers. str. 217. ISBN 978-1-4128-4749-0.
- ^ Michael Mandelbaum: (1988). The Fate of Nations: The Search for National Security in the Nineteenth and Twentieth Centuries. Cambridge University Press. str. 61. ISBN 978-0-521-35790-6. (footnote 55).
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Fromkin, David (1989). A Peace to End All Peace: Creating the Modern Middle East, 1914-1922. New York: H. Holt. ISBN 978-0-8050-0857-9.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
