Pešadija

Pešadija, ili infanterija (engl. infantry), je rod kopnene vojske, sastavljen od vojnika (pešadinaca) a namenjen širokom spektru zadataka koje obavljaju oružane snage. Deli se na više rodova (službi) i prisutna je u skoro svim armijama sveta. Kao najbrojniji rod kopnene vojske predstavlja jednu od najvažnijih karika u lancu odbrane, sa specifično širim dijapazonom naoružanja, zadataka, fizičke i psihičke spreme kao i posebnom tradicijom.

Iako je pešadija deo kopnene vojske neke armije sveta imaju i vazdušno-desantnu i mornaričku pešadiju. Pešadija može, po opremi i transportu, biti i motorizovana, brdska, jurišna itd. Zbog lakoće manevrisanja, grupisanja i dejstva predstavlja nezaobilazan deo svake moderne vojske. U savremenoj vojnoj koncepciji ratovanja pešadija zauzima ulogu vezivne komponente između drugih formacija u kopnenoj vojsci (tenkovskih, artiljerijskih, motorizovanih jedinica).

Moderna pešadija

Irska pešadija

Podela pešadije

Pešadija se deli na više tipova formacija u zavisnosti od namene i tipa borbenih dejstava koje izvršava (specijalizaciji).

• Poljska pešadija: standardna, osnovna pešadija čiji je zadatak uništavanje neprijateljske žive sile.
• Brdska pešadija: specijalizovane formacije posebno obučene i opremljene za dejstvo u brdskim i planinskim uslovima.
• Motorizovana pešadija: u zavisnosti od vojne doktrine pešadija sa motorizovanim transportom i/ili pešadija za podršku oklopnih i mehanizovanih jedinica.
• Oklopna pešadija: vrsta pešadije koja pruža potporu i bori se zajedno sa oklopnim jedinicama.
• Mornarička pešadija: pešadija specijalizovana za pomorske desante.
• Vazdušno-desantna pešadija: elitni deo armija sa posebnom obukom i opremom, obučen za vazdušne desante iznad neprijateljske teritorije.
• Gerilska (partizanska) pešadija: specifičan tip pešadije koja se bori u pozadinskim uslovima partizanskim načinom ratovanja.
• Specijalna pešadija: obuhvata pripadnike specijalnih jedinica vojske (kao što su diverzantske, protivterorističke i jedinice Vojne policije).
• Inženjerija: u zavisnosti od spektra i istorijskog razdoblja može biti borbena formacija (jurišna pešadija posebno opremljena eksplozivnim i ubojnim sredstvima za uništavanje neprijateljskih utvrđenja i položaja) i pomoćni tip vojske koji obavlja inženjerijske zadatke na terenu (pontoniri, jedinice za izvlačenje borbenih sredstava itd.).

Vrste pešadinaca

U pešadiji se pešadinci dele po svojoj svrsi na više osnovnih vrsta.

• Strelci: najmasovniji tip pešadinaca. Strelci su pešadinci naoružani lakim streljačkim naoružanjem (jurišnim puškama, poluautomatskim puškama, automatskim puškama i automatima, ručnim bombama i drugim eksplozivnim sredstvima). Zadatak strelaca je uništavanje neprijateljske žive sile.
• Puškomitraljesci i mitraljesci: pešadinci opremljeni lakim, srednjim i teškim mitraljezima i puškomitraljezima. Kao vojnici koji imaju jaku vatrenu moć, domet i zasićenje protivnika ubojnim sredstvima oni služe kao vatrena podrška ostalim pešadincima i deluju samostalno ili kao pojačanje pešadijskim formacijama.
• Snajperi: elitni deo pešadije. Snajperi su pešadinci opremljeni preciznijim i dalekometnijim puškama sa optičkim uređajima (snajperskim puškama). Kao i strelci i mitraljesci snajperi imaju zadatak uništavanja neprijateljske žive sile ali deluju i kao izuzetno veliki psihološki uticaj na protivnika. U novijoj istoriji snajperi se opremaju i antimaterijalnim puškama sa zadatkom oštećenja ili uništavanja meko i lako oklopljenih ciljeva.
• Izviđači:
• Protivoklopna pešadija: noviji tip pešadije. PO pešadija je opremljena protivoklopnim oružjem (protivoklopni lanseri, ručni bacači raketa). Tokom Drugog svetskog rata PO pešadija je bila opremljena protivtenkovskim bombama, puškama i eksplozivnim napravama. U savremenim prilikama PO pešadija je namenjena i dejstvu protiv utvrđenih meta i drugih zemaljskih ciljeva.
• Protiv vazduhoplovna pešadija: najnoviji tip pešadije. Za razliku od protivvazduhoplovnog vida vojske PVO pešadija je opremljena skoro isključivo lakim protivvazduhoplovnim lanserima raketa i ima za cilj odvraćanje, oštećenje ili uništavanje neprijateljskih vazduhoplova te neposrednu blisku odbranu pešadije od istih.

Pešadija u borbenom delovanju na zemaljske ciljeve obično se sastoji od kombinacije više vrsta pešaka, radi efikasnijeg delovanja na razne ciljeve. Npr. kombinacija: 1 mitraljez s poslužiteljima, 3-4 strijelca, 1 snajper, te po potrebi PO pešaci, čine jednu borbenu grupu.

Svaka manja jedinica pešadije sastoji se od više vrsta pešaka. Veće jedinice sastoje se od više rodova kopnene vojske.

Na primer, neka brigada se sastoji od nekoliko bataljona pešadije, nekoliko protivoklopnih i protivvazdušnih jedinica, jedinice veze (komunikacije), itd.

Posebne jedinice pešadije

Janjičari

Neke jedinice pešadije su specijalizovane za razne namene npr. za izviđanje neprijateljske teritorije, antiterorističko delovanje, obaveštajno delovanje, deminersko delovanje, izvođenje amfibijskog napada, posebne jedinice za izvlačenje/spašavanje civila, opreme, jedinice za izvođenje diverzije, atentata, dekontaminacije i raznih drugih.

Primeri posebnih jedinica pešadije:

• Marinci
• SEAL
• SAS
• Zelene beretke
• Rendžeri

Istorija pešadije

Kroz istoriju pešadija je prešla put od izuzetno masovnih formacija sa užim specijalnostima i ograničenim mogućnostima do savremenih manjih ali višenamenskih i dobro organizovanih formacija. Pešadija je najstariji vod vojske i kao organizovana sila javlja se već u prvim robovlasničkim državama, i od tada njena evolucija teče uporedo sa razvojem materijalno-proizvodnih snaga društva, naoružanja i vojne opreme, i - s tim u vezi - vojne organizacije i ratne veštine.

Prevlast pešadije (stari vek)

Gotovo u svim robovlasničkim državama pešadija je popunjavana, po pravilu, pripadnicima vladajuće klase i činila je glavni deo, a negde i celu vojsku. Usavršavanjem oružja za borbu prsa u prsa i pojavom metalnog oružja, pešadija počinje da se deli na tešku, srednju i laku. Osim osnovnog oružja (koplje i mač), teška i srednja pešadija imaju i opremu za ličnu zaštitu (oklop i šlem), a laka pešadija - popunjavana iz redova siromašnih - dejstvovala je samo bacačkim oružjem i obično nije imala zaštitnu opremu.

Mesopotamija i Egipat

Najstariji istraženi podaci o pešadiji kao organizovanoj vojnoj sili datiraju iz 3. milenijuma pre n.e. iz Sumera: borila se u zbijenim strojevima (u falangi) - prva vrsta bila je naoružana bojnim sekirama i velikim štitom, a ostale - kopljima. Akađani, koji kasnije pokoravaju Sumerce, imaju i luk i strelu, znatno pogodnije oružje za borbu u rastresitim strojevima protiv glomaznih i krutih formacija Sumeraca.

U Egipćana u doba faraona, zapažaju se i posebne jedinice strelaca i kopljanika, a kasnije i stranih najamnika naoružanih mačem, bronzanim oklopom i štitom.

Na skulpturama Asiraca uočavaju se i prvi elementi sadejstva pešadije sa bojnim dvokolicama i konjicom.

Grčka

U staroj Grčkoj pešadija je jedini rod vojske. U 12. veku pre n.e. svi sposobni Grci (Ahajci) bili su pešaci, a postrojavali su se u zbijene strojeve po plemenima i bratstvima. Oružje je pretežno bronzano, gvozdeno se tek uvodi, a samo neka plemena imaju luk i strelu. Sedam vekova kasnije, u klasično doba Grčke, slobodni građani, koji su jedini potpadali pod vojnu obavezu, gotovo su isključivo pešaci. U Sparti to su spartijati, povlašćena klasa, naoružani i opremljeni za blisku borbu, i perijeci (poluslobodni građani), dok su heloti (robovi) išli u rat kao sluge u pratnji svojih gospodara, i u borbi falange učestvovali kratkim kopljem i praćkom. U Atini, pešadija se formira prema imovnom stanju slobodnih građana, a deli se na tešku i laku (za blisku i daljnju borbu) i brodsku (epibati).

Taktika grčke pešadije gotovo svuda je istovetna. Teška pešadija (naoružana kopljem i štitom) - hopliti - imala je glavnu ulogu, a u grčko-persijskim ratovima (490-449. p. n. e.) izrazita je nadmoć pešadije nad konjicom, i oružja za blisku borbu nad bacačkim. Borci sa bacačkim oružjem pojavljuju se retko, ali se vremenom formiraju u laku pešadiju (gimneti, psiliti), koja pomaže tešku. Dele se na praćkaše (sfedoneti), strelce sa lukom (toksoti) i bacače koplja (akontisti). U peloponeskom ratu (431—404) ona je već značajan element falange, što je vojskovođama davalo povoljnije uslove za menevar. U peloponeskom ratu, koji je dugo trajao, građanska milicija se delom pretvara u najamnike, među kojima se javljaju peltasti, srednja pešadija opremljena za blisku i daljnju borbu. Sa Epaminodom iz Tebe (410—362) i njegovim reformama (tzv. kosa falanga), snaga pešadije postaje još veća. Regrutovana među slobodnim seljacima Beotije, tebanska pešadija je pokretljivija od svih drugih tog vremena; Epaminoda je više polagao na okretnost i veštinu upotrebe oružja, nego na fizičku snagu (Bitka kod Leuktre).

Makedonija

U antičkoj Makedoniji, Filip II (359—336) stvara i tešku pešadiju, dotle nepoznatu u Makedoniji, ali istovremeno povećava pokretljivost srednje pešadije (hipasista), koju formira za održavanje taktičke veze između trome falange i brze konjice. U vojsci Aleksandra III Makedonskog (336—322) grčka pešadija dostiže vrhunac organizacije i taktike, da bi ubrzo posle njegove smrti izgubila ofanzivni karakter (Dijadosi).

Rim

U rimskoj vojsci pešadija je takođe imala glavnu ulogu. Osnovnu snagu pešadije čine teško naoružani pešaci, čije je glavno oružje kratak dvosečni mač (lat. gladius), a pomoćno - koplje za bacanje (lat. pilum). Vode borbu u falangi, raščlanjenoj na manipule. Laki pešaci (veliti) imali su lakše koplje za bacanje, a od zaštitne opreme kožni šlem i štit. U jednoj legiji prema 300 konjanika bilo je 4.200 pešaka, od kojih 3.000 teških.

Dekadencija pešadije (srednji vek)

U srednjem veku pešadija postepeno gubi dominantnu ulogu, a primat preuzima konjica. U romansko-germanskim državama, formiranim na tlu nekadašnjeg Zapadnog rimskog carstva (395—476) degradacija pešadije ide uporedo sa procesom razvijanja feudalnih odnosa. Oružana sila svodi se na uski krug ljudi sa posebnim privilegijama -feudalaca-za koje drugi rade. Pešaci naoružani oružjem za blisku borbu mogli su doći do izražaja samo u čvrstim taktičkim skupinama, za razliku od konjanika-individualnih boraca čija je sloboda delovanja daleko veća. Kako su konj i oklop bili skupi, imali su ih jedino pripadnici bogatih slojeva. Ubrzo oni postaju i glavni nosioci vojne sile; kmetovi su isključivo pešaci. Tako vojska postaje nejneposredniji izraz klasnih odnosa feudalnog društva.

Sloveni

U starih Slovena, pre razvoja feudalnih odnosa, pešaci su predstavljali glavnu vojnu snagu. Od oružja su imali dva koplja (jedno za bacanje, drugo za borbu prsa u prsa), luk i sekiru, a kao zaštitno oružje-štit. Formiranjem slovenskih država razvijaju se feudalni odnosi, a time i uloga pešadije. Međutim, kako je i dalje ostalo mnoštvo sitnih slobodnih zemljoposednika koji su izbegli da postanu kmetovi, ali nisu imali sredstava da sami nabave konje i skupocenu opremu, oni se bore peške, a u doba Nemanjića vlastelinčići i čine najbrojniji deo vojske.

Gradska milicija

U zemljama istočne Evrope pešadija sastavljena od naoružanih građana i seljaka je katkada imala i značajniju ulogu u nekim bitkama, zajedno sa konjicom (Čudsko jezero, Kulikovska bitka). Posle krstaških ratova uloga pešadije jača i u zapadnoj i centralnoj Evropi. Da bi se zaštitili od pljačkanja feudalnih vojski, gradovi stvaraju svoje milicije, sastavljene većinom od pešaka. Pešaci Milana tuku nemačke vitezove 1176. kod Lenjana, a flandrijski pešaci 1302. francuske vitezove kod Kurtrea.

Najamnici

Bili su to prvi znaci preporoda, ali ne i prekretnice u razvoju pešadije, jer gradske milicije nisu bile u stanju da se uvek uspešno suprotstave bolje uvežbanim i naoružanim profesionalnim vojskama. Zato su i gradovi bili prinuđeni da za svoju odbranu uzimaju najamnike. Od najamnika pešaka iz tog vremena najpoznatiji su brabansoni - oklopni kopljanici poreklom iz Brabanta, koji su od 12. veka služili nemačke, francuske i engleske vladare; njihovo ime postalo je sinonim za razbojnike. U Engleskoj, Edvard I počinje da regrutuje profesionalne strelce naoružane velškim velikim lukom (engl. long bow), što je engleskoj vojsci omogućilo uspešno izvođenje defanzivnih bitaka. Takva odbrambena taktika došla je do izražaja u bitkama kod Kresija, Poatjea i Aženkura.

Preporod pešadije (15-17. vek)

Najzapaženiju ulogu u procesu renesanse pešadije na Zapadu odigrali su seljaci i pastiri gornje Švajcarske, koji su u borbi protiv nemačkih feudalaca tokom 14. veka stvorili izuzetno disciplinovanu pešadiju, koja je u više mahova porazila riterske vojske protivnika (Bitka kod Morgartena, Bitka kod Laupena). U burgundskim ratovima (1465—1479) švajcarski pešaci konačno preotimaju viševekovnu prevlast vitezova na bojištu.

Dominacija pešadije (17-20. vek)

Masovno uvođenje ručnog vatrenog oružja u naoružanje pešadinaca u prethodnom periodu, dovelo je do konačne prevlasti pešadije nad konjicom početkom 17. veka. Disciplinovani, zbijeni strojevi pešadinaca, naoružanih kopljima i musketama (u odnosu 1:1 do 1:3), postali su osnovne i odlučujuće snage na evropskim bojištima u tridesetogodišnjem ratu (1618-1648) i engleskom građanskom ratu (1642-1651). Nove pešadijske formacije (tercio, kara) sastavljene od kopljanika i musketara, bile su u stanju da se uspešno odupru napadima konjice. Udeo kopljanika u jedinicama vremenom je opadao, da bi potpuno nestali uvođenjem bajoneta u pešadijsko naoružanje (krajem 17. veka), čime su musketari osposobljeni za blisku borbu, postavši jedini tip pešadije.

Savremena pešadija (posle 1945)

Iako dominantan rod vojske do Drugog svetskog rata, pešadija je razvojem avijacije i oklopnih jedinica postepeno potisnuta u ulogu podrške tehnički opremljenijim jedinicama na bojištu, i eksploataciju proboja koji su postigle artiljerija, avijacija i oklopne jedinice. Modernizacija pešadije ostvarena je uvođenjem ručnog automatskog i protivoklopnog oružja, kao i oklopnih transportera u masovno naoružanje pešadije (oklopna pešadija).

Literatura

• Gažević, Nikola, ur. (1974). Vojna enciklopedija (tom 1). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 787. 
• Gažević, Nikola, ur. (1974). Vojna enciklopedija. Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 642. 
• Gažević, Nikola, ur. (1974). Vojna enciklopedija. Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 641. 
• Gažević, Nikola, ur. (1974). Vojna enciklopedija. Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 640—648. 
• English, John A., Gudmundsson, Bruce I., On Infantry, (Revised edition), The Military Profession series. . London: Praeger Publishers. 1994. ISBN 978-0-275-94972-3. .
• The Times, Earl Wavell, Thursday, 19 April 1945 In Praise of Infantry.
• Tobin, James, Ernie Pyle's War: America's Eyewitness to World War II, Free Press, 1997.
• Mauldin, Bill, Ambrose, Stephen E., Up Front, W. W. Norton, 2000.
• Trogdon, Robert W., Ernest Hemingway: A Literary Reference, Da Capo Press, 2002.
• The New York Times, Maj Gen C T Shortis, British Director of Infantry, 4 February 1985.
• Heinl, Robert Debs, Dictionary of Military and Naval Quotations, Plautus in The Braggart Captain (3rd century CE), Naval Institute Press, Annapolis, 1978.
• Nafziger, George, Napoleon's Invasion of Russia, Presidio Press, 1998.
• McManus, John C. (2010). Grunts: inside the American infantry combat experience, World War II through Iraq. New York, NY: NAL Caliber. ISBN 978-0-451-22790-4.  plus Webcast Author Lecture at the Pritzker Military Library on 29 September 2010.

Spoljašnje veze

• Historic films and photos showing Infantries in World War I at europeanfilmgateway.eu
• In Praise of Infantry, by Field-Marshal Earl Wavell; First published in "The Times," Thursday, 19 April 1945.
• The Lagunari "Serenissima" Regiment KFOR: KFOR Chronicle.
• Web Version of U.S. Army Field Manual 3-21.8 – The Infantry Rifle Platoon and Squad.