Albert Abraham Majkelson

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Albert Abraham Majkelson
Albert Majkelson
Lični podaci
Datum rođenja(1852-12-19)19. decembar 1852.
Mesto rođenjaStšeljno, Pruska
Datum smrti9. maj 1931.(1931-05-09) (78 god.)
Mesto smrtiPasadena, SAD
ObrazovanjeMornarička akademija SAD
Naučni rad
Poljefizika
NagradeNobelova nagrada za fiziku (1907)
Potpispotpis_alt}}}

Albert Abraham Majkelson ili Albert Ejbraham Majklson (engl. Albert Abraham Michelson; Stšeljno, 19. decembar 1852 — Pasadena, 9. maj 1931) bio je američki fizičar rođen u Poljskoj.[1] Poznat je po svom radu na merenju brzine svetlosti i posebno po Majkelson—Morlijevom eksperimentu, kojim je pobijena hipoteza o etru. Dobitnik je Nobelove nagrade za fiziku 1907.[2] Bio je prvi Amerikanac, koji je dobio Nobelovu nagradu za fiziku. Bio je osnivač i prvi šef odeljenja za fiziku Škole primenjenih nauka (sada Kejs Vestern Rezerv univerzitet) i Univerziteta u Čikagu.[3][4][5]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je u pruskom delu podeljene Poljske, kao sin jevrejskog trgovca Samjuela Mičelsona,[6] i njegove supruge, Rozalije Przilubske.[7] Sa roditeljima je emigrirao u Ameriku 1855, kad je imao samo dve godine. Živeli su u Kaliforniji i Nevadi. Njegova porodica je po rođenju bila Jevrejka,[8] ali nisu bili religiozni, a sam Majkelson je bio agnostik tokom celog svog veka.[9][10][11] Srednjoškolske godine proveo je u San Francisku u kući svoje tetke Henrijete Levi (rođene Majklson), koja je bila majka spisateljice Harijet Lejn Levi.[12]

On je dobio 1869. predsedničku stipendiju za studije na američkoj vojnopomorskoj akademiji.[13] Isticao se u optici, termodinamici i klimatologiji. Nakon diplomiranja 1873. i dve godine službe na moru vratio se na Akademiju, gde je bio instruktor za fiziku i hemiju do 1879. Godine 1879, postavljen je u Nautički almanah u Vašingtonu (deo Pomorske opservatorije Sjedinjenih Država)[14][15][16] da radi sa Sajmonom Njukombom. Od 1880. do 1882. boravio je na poslediplomskim studijama u Berlinu kod Hermana Helmholca, pa onda u Parizu.

Bio je fasciniran prirodnim naukama, a posebno problemom merenja brzine svetlosti. Dok je bio u Anapolisu, izveo je svoje prve eksperimente o brzini svetlosti, kao deo demonstracije klase 1877. Njegov eksperiment u Anapolisu je prerađen, a 1879.[17] izmerio je brzinu svetlosti u vazduhu na 299,864 ± 51 kilometara u sekundi, i procenio je brzinu svetlosti u vakuumu na 299,940 km/s, ili 186,380 mi/s.[18][19][20] Posle dve godine studija u Evropi, dao je ostavku na mornaričku poziciju 1881. Godine 1883, je prihvatio mesto profesora fizike na Kejsovoj školi promenjene nauke u Klivlendu, Ohajo, i koncentrisao se na razvoj poboljšanog interferometra. Godine 1887, on i Edvard Morli izveli su čuveni Majklson-Morlijev eksperiment koji nije uspeo da otkrije dokaze o postojanju svetlećeg etra. Kasnije je prešao na korišćenje astronomskih interferometara u merenju prečnika zvezda i u merenju razdvajanja binarnih zvezda.

Majkelson—Morlijev eksperiment[uredi | uredi izvor]

Tu je radio na razvoju i unapređenju interferometra. Majkelson i Edvard Morli su 1887. izveli čuveni Majkelson-Morlijev eksperiment, kojim se pokazalo da ne postoji etar. Dotad se pretpostavljalo da svetlost i elektromagnetski talasi putuju u zamišljenom mediju etru, kao što zvuk putuje vazduhom. Oni su zamislili da izmere brzinu kretanja Zemlje u odnosu na etar. Zbog toga svetlost upućuju u dva različita smera, smatrajući da će interferometrom otkriti razliku brzina po analogiji sa zvukom, gde se zvuk različito prostire ako se kreće u istom smeru i vertikalno na smer relativnog kretanja izvora ili prijemnika u odnosu na medijum koji ga prenosi.

Međutim rezultat eksperimenta je bio da nema razlike u brzini svetlosti, odnosno to je značilo da nema etra. Eksperiment je potpuno objašnjen tek 1905. pomoću Ajnštajnove specijalne teorije relativnosti, gde je pretpostavljeno da brzina svetlosti ne zavisi od referentnog sistema iz kojeg je posmatramo (Ajnštajnov postulat o konstantnosti brzine svetlosti).

Majkelson—Morlijev eksperiment je, zapravo, jedini eksperiment na koji se Ajnštajn poziva u uvodu svoga čuvenog rada iz 1905 (O elektrodinamici tela u pokretu), pored razmatranja poznatog primera recipročne interakcije jednog magneta i jednog provodnika, nakon čega odmah prelazi na uvođenje svoja dva postulata specijalne relativnosti, sledećim rečima:

Primeri ovakve vrste, zajedno sa neuspešnim pokušajima da se otkrije bilo kakvo kretanje Zemlje u odnosu na ’svetlosni medijum’ sugerišu nam da fenomeni elektrodinamike jednako kao i mehanike ne poseduju nikakva svojstva koja bi odgovarala ideji apsolutnog mirovanja. Oni nam sugerišu radije da, kao što je već dokazano do aproksimacija prvoga reda, isti zakoni elektrodinamike i optike treba da budu važeći za sve referentne sisteme za koje važe i zakoni mehanike. Ovaj ćemo zaključak izdići (u svrhu čega će kasnije biti nazivan ’Princip relativnosti’) do statusa postulata, i takođe ćemo uvesti još jedan postulat, koji je samo prividno nepomirljiv sa prethodnim, a koji glasi, da se svetlost uvek prostire u praznom prostoru konačnom brzinom (c) koja je nezavisna od stanja kretanja emitujućeg tela.

Nobelova nagrada i kasniji rad[uredi | uredi izvor]

Kasniji radi na astronomskim interferometrima i merenjima dijametara zvezda. Postao je 1889. profesor na Klark univerzitetu u Vusteru, a 1892. postaje prvi šef fizičkog odela Univerziteta Čikago. Postao je 1907. prvi Amerikanac, koji je dobio Nobelovu nagradu za fiziku „za optičke precizne instrumente i spektroskopska i metrološka istraživanja, koja je izvodio uz njihovu pomoć”. Tačnije dobio je Nobelovu nagradu za merenje brzine svetlosti.

Umro je u Pasadeni u Kaliforniji.

Radovi[uredi | uredi izvor]

  • Light waves and their uses (1907)
    Light waves and their uses (1907)
  • French translation of Experimental Determination of the Velocity of Light (1894)
    French translation of Experimental Determination of the Velocity of Light (1894)

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „A.A. Michelson | Nobel Prize-Winning Physicist | Britannica”. www.britannica.com (na jeziku: engleski). 2023-12-15. Pristupljeno 2024-01-31. 
  2. ^ „The Nobel Prize in Physics 1907”. NobelPrize.org (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-01-31. 
  3. ^ „Albert A. Michelson, Physics”. www.lib.uchicago.edu. Arhivirano iz originala 21. 10. 2017. g. Pristupljeno 2019-08-02. 
  4. ^ „Guide to the Albert A. Michelson Papers 1891-1969”. www.lib.uchicago.edu. Arhivirano iz originala 7. 9. 2019. g. Pristupljeno 2019-08-02. 
  5. ^ „Michelson, Albert A. (Albert Abraham), 1852-1931”. history.aip.org. Arhivirano iz originala 22. 3. 2019. g. Pristupljeno 2019-08-02. 
  6. ^ „Albert Abraham Michelson 1852–1931”. American Institute of Physics. Arhivirano iz originala 03. 02. 2016. g. Pristupljeno 13. 04. 2019. 
  7. ^ „APS Physics | FIP | Albert Abraham Michelson: "A Pole - well up in Arithmetic"”. Arhivirano iz originala 21. 9. 2019. g. Pristupljeno 21. 9. 2019. 
  8. ^ National Academy of Sciences, Washington, DC, 1938, Vol. XIX) quotes (on p. 128) Michelson's sister, the novelist Miriam Michelson, as having written of her parents in a letter to Millikan that "both Albert Michelson's father and mother were born of Jewish parents..."
  9. ^ Naukowe, Łódzkie (2003). Bulletin de la Société des sciences et des lettres de Łódź: Série, Recherches sur les déformations, Volumes 39–42. Société des sciences et des lettres de Łódź. str. 162. „Michelson's biographers stress, that our hero was not conspicuous by religiousness. His father was a free-thinker and Michelson grew up in non-religious family and have no opportunity to acknowledge the belief of his forebears. He was agnostic through his whole life and only for the short period he was a member of the 21st lodge in Washington.” 
  10. ^ Barrow, John D. was deeply religious. His original training had been in theology and he only turned to chemistry, a self-taught hobby, when he was unable to enter the ministry. Michelson, by contrast, was a religious agnostic. (2002). The Book of Nothing: Vacuums, Voids, and the Latest Ideas About the Origins of the Universe. Random House Digital, Inc. str. 136. ISBN 978-0-375-72609-5. „Morley” 
  11. ^ 1984; Dorothy Michelson Livingston; One Pass Productions; Guild, Cinema (1979). The Master of Light: A Biography of Albert A. Michelson. University of Chicago Press. str. 106. „On the religious question, Michelson disagreed with both these men. He had renounced any belief that moral issues were at stake in ...” 
  12. ^ Levy, 920 O'Farrell Street, 47.
  13. ^ Nimitz Library's Virtual Exhibits – LibExhibits
  14. ^ Shankland, Paul D.; Orchiston, Wayne (2002). „Nineteenth century astronomy at the U.S. Naval Academy”. Journal of Astronomical History and Heritage. 5 (2): 165. Bibcode:2002JAHH....5..165S. 
  15. ^ „USNO – Our Command History”. U.S. Naval Observatory. Arhivirano iz originala 6. 6. 2011. g. Pristupljeno 2. 6. 2011. 
  16. ^ Shankland, Paul D.; Orchiston, Wayne (2002). „Nineteenth century astronomy at the U.S. Naval Academy” (PDF). Journal of Astronomical History and Heritage. 5 (2): 165—179. Bibcode:2002JAHH....5..165S. Arhivirano iz originala (PDF) 8. 8. 2017. g. Pristupljeno 26. 11. 2017. 
  17. ^ In 1879 a letter from James Clerk Maxwell to the astronomer David Peck Todd came to the attention of Michelson, possibly giving him considerable motivation. See the book Schwinger, J. (1986). Einstein's Legacy. Scientific American Library.  2012 e-book.
  18. ^ „raman-scattering.eu”. Arhivirano iz originala 24. 3. 2012. g. Pristupljeno 2. 6. 2011. 
  19. ^ „Optics at the U.S. Naval Academy”. Optics News. Optical Society of America. 4 (4): 14. 1978. doi:10.1364/ON.4.4.000014. 
  20. ^ „Michelson's 1879 determinations of the speed of light”. Department of Statistics and Actuarial Science, University of Waterloo (Canada). 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Naukowe, Łódzkie (2003). Bulletin de la Société des sciences et des lettres de Łódź: Série, Recherches sur les déformations, Volumes 39–42. Société des sciences et des lettres de Łódź. str. 162. „Michelson's biographers stress, that our hero was not conspicuous by religiousness. His father was a free-thinker and Michelson grew up in non-religious family and have no opportunity to acknowledge the belief of his forebears. He was agnostic through his whole life and only for the short period he was a member of the 21st lodge in Washington.” 
  • Livingston, D. M. (1973). The Master of Light: A Biography of Albert A. Michelson. ISBN 978-0-226-48711-3. 
  • Levy, Harriet Lane (1996). 920 O'Farrell Street. Berkeley: Heyday Books. ISBN 978-0-930588-91-5. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Albert Abraham Majkelson na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Алберт_Абрахам_Мајкелсон&oldid=27552393”