Eparhija budimska

Eparhija budimska
Srpska pravoslavna crkva
Eparhija budimska; Srpska pravoslavna crkva
Osnovni podaci
Sedište	Sentandreja
Država	Mađarska,; Češka
Osnovana	17. vek
Broj manastira	2
	Zvanični veb-sajt
Arhijerej
Arhijerej	Lukijan (Pantelić)
Čin arhijereja	episkop
Titula arhijereja	episkop budimski i administrator Eparhije temišvarske

Eparhija budimska je eparhija Srpske pravoslavne crkve, koja obuhvata srpske pravoslavne parohije i manastire u Mađarskoj, a takođe ima nadležnost i nad srpskim pravoslavnim opštinama u Slovačkoj i Češkoj. Eparhijsko sedište se nalazi pri sabornoj crkvi u Sentandreji, a eparhijski arhijerej je episkop Lukijan (Pantelić).^[1]^[2]^[3]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Ne zna se pouzdano kada je osnovana Budimska eparhija, pretpostavlja se da je to bilo 40-ih godina 17. veka. Na to područje doseljavalo se srpsko pravoslavno stanovništvo iz krajeva pod upravom Turske. Tako je već 1511. sazidana crkva u Komoranu, a potom i manastir Grabovac.

Posle Velike seobe Srba (1690) oko 37 hiljada srpskih porodica našlo se na teritoriji Ugarske od toga oko 8 hiljada porodica u Sentandreji. Po odobrenju cara Leopolda I dana 4. marta 1695. mitropolit Jeftimije Popović potvrđen je u zvanju budimskog episkopa. Puna titula glasila je „episkop budimski, peštanski, sentandrejski, stonobeogradski, sečujski, sigetski, muhačopoljski”. To je početak procvata Budimske eparhije.

Tokom 18. veka izgrađen je veliki broj hramova u ovoj eparhiji, uglavnom u baroknom stilu. U Sentandreji je krajem 19. veka bilo svega 617 pravoslavnih žitelja, a 1924. samo 231 se izjasnilo kao Srbi. Zbog smanjenja broja pravoslavnih vernika eparhija je bila prinuđena da neke hramove ustupi Katoličkoj crkvi, tako da je za nekoliko decenija izgubila 16 hramova iz 18. veka.

Budimska eparhija obuhvata parohije u Mađarskoj i dve u Češkoj. Prema podacima iz 2002, eparhija ima dva arhijerejska namesništva sa 39 parohija i 11 sveštenika i dva manastira, Grabovac i Manastir Srpski Kovin. Posle Drugog svetskog rata, eparhija nije imala ustoličenog episkopa nego se njom uglavnom administriralo iz Beograda, sve dok 1988. nije za episkopa postavljen vladika Danilo Krstić. Biblioteka Budimske eparhije u Sentandreji ima preko 9.400 knjiga. Tu se nalazi i Srpski pravoslavni muzej.

Episkopi[uredi | uredi izvor]

Episkopi Budimske eparhije do sada bili su: (nepotpun spisak)

Sava (15. vek);
Sevastijan I (1643.);
Sevastijan II (†1663);
Simeon (1649-1664);
Viktor (1660—1668 i 1680—1684);
Kiril (1668—1680);
Evtimije Popović (1695—1700);

Vikentije Popović-Hadžilavić (1708—1713);

Mihailo Milošević (1716—1728);
Vasilije Dimitrijević (1728—1748);
Dionisije Novaković (1749—1767);
Arsenije Radivojević (1770—1774);

	Sofronije Kirilović (1774—1781);
	Stefan Stratimirović (1786—1790);

Dionisije Popović (1791—1828);
Stefan Stanković (1829—1834);
Justin Jovanović (1834);

	Pantelejmon Živković (1836—1839);
	Platon Atanacković (1839—1851);
	Arsenije Stojković (1852—1892);
	Jeremija Mađarević, episkop budimski 1896, izabran 1895.
	Lukijan Bogdanović (1897—1908);
	Georgije Zubković (1913—1951);
	Hrizostom Vojinović (1951—1952);
	German Đorić (1952—1956);

Arsenije Bradvarević (1960—1963);
1951—1988 samo administratori eparhije;

dr Danilo Krstić (1988—2002, pre toga administrator eparhije 1984—1988);

Lukijan Pantelić (od 2002).

Episkop Lukijan takođe administrira i Temišvarskom eparhijom.

Hramovi[uredi | uredi izvor]

Hramovi i kapele Budimske eparhije su svrstani u tri Arhijerska namesništva:^[4]

Arhijerejsko namesništvo budimsko - Arhijerejski namesnik: Protojerej Zoran Ostojić
Arhijerejsko namesništvo mohačko - Arhijerejski namesnik: Jerej Zoran Živić
Arhijerejsko namesništvo segedinsko - Arhijerejski namesnik: Protojerej-stavrofor Ilija Galić

Eparhija budimska raspolaže sa 40 hrama i 4 kapele. Mnogi od ovih hramova danas su zatvoreni, u mestima gde Srba ima veoma malo ili ih više i nema, ali predstavljaju značajno svedočanstvo o istoriji Srba u Mađarskoj.

Parohije u okviru Arhijerskih namesništva:

Arhijerejsko namesništvo budimsko

Crkva svetog Vaznesenja Gospodnjeg, Srpski Almaš (Rácalmás)
Crkva Rođenja Presvete Bogorodice, Bata (Százhalombatta)
Crkva svetog velikomučenika Georgija, Budimpešta (Budapest)
Crkva Prenosa moštiju svetog Nikole, Pantelija (Dunaújváros)
Crkva Svete Trojice, Dunafeldvar (Dunaföldvár)
Crkva Prenosa moštiju svetog Nikole, Đer (Győr)
Crkva svetog arhanđela Gavrila, Kalaz (Budakalász)
Crkva Prenosa moštiju svetog Nikole, Lovra (Lórév)
Crkva Prenosa moštiju svetog Nikole, Jegra (Eger)
Crkva svetog velikomučenika Georgija, Pomaz (Pomáz)
Saborna crkva Uspenja Presvete Bogorodice, Sentandreja (Szentendre)
Crkva svetog Preobraženja Gospodnjeg, Sentandreja (Szentendre)
Crkva Blagoveštenja Presvete Bogorodice, Sentandreja (Szentendre)
Crkva svetog arhanđela Mihaila, Sentandreja (Szentendre)
Crkva Rođenja svetog Jovana Krstitelja, Stoni Beograd (Székesfehérvár)
Crkva svetog arhanđela Gavrila, Čobanac (Csobánka)
Crkva svetog Stefana Dečanskog, Čip (Szigetcsép)

Arhijerejsko namesništvo mohačko

Crkva Prenosa moštiju svetog Nikole, Baja (Baja)
Crkva svetog Vaznesenja Gospodnjeg, Breme (Beremend)
Crkva Uspenja Presvete Bogorodice, Viljan (Villány)
Crkva svete Petke, Iločac (Illocska)
Crkva svetog Jovana Krstitelja, Lipovo (Lippó)
Crkva svetog apostola i jevanđeliste Luke, Mađarboja (Magyarbóly)
Crkva svete Petke, Majiš (Majs)
Crkva Svete Trojice, Medina (Medina)
Crkva Svete Trojice, Mohač (Mohács)
Kapela svetog cara Konstantina i carice Jelene, Mohač (Mohács)
Crkva Svetih apostola Andronika i Junije, Pečuj (Pécs)
Kapela svetog Simeona Stolpnika, Pečuj (Pécs)
Crkva svetog velikomučenika Dimitrija, Srpska Mečka (Erdősmecske)
Crkva Rođenja Presvete Bogorodice, Santovo (Hercegszántó)
Crkva Prenosa moštiju svetog Nikole, Sečuj, (Dunaszekcső)
Crkva svetog velikomučenika Dimitrija, Šarok (Sárok)
Crkva svetog velikomučenika Dimitrija, Šikloš (Siklós)
Crkva svetog velikomučenika Geogrija, Šumberak (Somberek)

Arhijerejsko namesništvo segedinsko

Crkva Rođenja Presvete Bogorodice, Batanja (Battonya)
Crkva Rođenja Presvete Bogorodice, Vašaršelj (Hódmezővásárhely)
Kapela svetog cara Konstantina i carice Jelene, Vašaršelj (Hódmezővásárhely)
Crkva svetog Preobraženja Gospodnjeg, Deska (Deszk)
Crkva Uspenja Presvete Bogorodice, Novi Sentivan (Újszentiván)
Crkva Prenosa moštiju svetog Nikole, Segedin (Szeged)
Crkva Rođenja Presvete Bogorodice, Sirig (Szőreg)
Crkva svetog velikomučenika Georgija, Čanad (Magyarcsanád)
Kapela svete Katarine, Stoni Beograd (Székesfehérvár)

Srpska pravoslavna parohija u Pragu nema svoj hram, već se bogosluženja vrše u pravoslavnom hramu Uspenja Presvete Bogorodice na praškom Olšanskom groblju.

Na teritoriji Mađarske ukupno ima jedanaest parohija sa aktivnim sveštenstvom, i to su: Bata, Batanja, Budimpešta, Deska, Lovra, Mohač, Pečuj, Pomaz, Santovo, Segedin i Sentandreja. Sveštenici ovih jedanaest parohija administriraju ostalim parohijama u Mađarskoj.