Srpski pokret obnove

Srpski pokret obnove
Skraćenica	SPO
Predsednik	Vuk Drašković
Osnivači	Vuk Drašković Vojislav Šešelj
Paravojni ogranak	Srpska garda (1991/92)
Osnovana	14. mart 1990. (1990-03-14)
Sedište	Knez Mihailova 48, Beograd
Ideologija	liberalizam ekonomski liberalizam monarhizam
Politička pozicija	desni centar
Boje	crvena   plava   bela
Himna	„Himna Srpskog pokreta obnove”
Narodna skupština	2 / 250
Skupština AP Vojvodine	1 / 120
Skupština grada Beograda	1 / 110
Veb-sajt
www.spo.rs

Srpski pokret obnove (skraćeno SPO) je politička stranka u Srbiji. Od njenog osnivanja 1990. vodi je književnik Vuk Drašković. Ideološki je liberalna i monarhistička stranka, koja se zalaže za pristupanje Srbije Evropskoj uniji i NATO, kao i priznanje nezavisnosti Republike Kosovo.

Program

Programska načela

Srpski pokret obnove je nacionalna, slobodarska i državotvorna stranka desnog centra, liberalnih, građanskih, monarhističkih, tradicionalističkih, hrišćanskih i demokratskih opredeljenja, evropskih vrednosti i izrazite prozapadne političke i vrednosne orijentacije.

Srpski pokret obnove se zalaže za nacionalnu obnovu i povratak Srbije njenim pretkomunističkim korenima po pitanjima unutrašnje i spoljne politike, odakle i potiče naziv stranke. Obnova podrazumeva ponovno uspostavljanje parlamentarne monarhije na čelu sa dinastijom Karađorđević, očuvanje i isticanje srpskog nacionalnog identiteta i nacionalne tradicije, kulture i istorije, utemeljenje društva na hrišćanskim i porodičnim vrednostima i povratak slobodarskoj i državotvornoj strategiji Kraljevine Srbije i Kraljevine Jugoslavije, koja je bila prozapadna i u svemu evropska. Stranka baštini tradiciju protivosovinske i oslobodilačke borbe Jugoslovenske kraljevske vojske u Otadžbini generala Dragoljuba Draže Mihailovića i od osnivanja se odlučno zalagala za njegovu sudsku rehabilitaciju. Pod ispravljanjem nepravdi iz vremena totalitarnog komunističkog režima SPO podrazumeva i otkrivanje masovnih grobnica i sudsku rehabilitaciju nevino stradalih ideoloških neprijatelja nove vlasti i, pre svega, otvaranje tajnih dosijea komunističkih i postkomunističkih službi bezbednosti iz perioda od 1944. do 2000. godine. Ovim činom bili bi razotkriveni i rasformirani mehanizmi kojima te službe sve do danas sistematski narušavaju vladavinu prava, krše osnovna ljudska prava i slobode i onemogućavaju demokratizaciju, modernizaciju i evropeizaciju srpskog društva.

Osnovno programsko načelo Srpskog pokreta obnove je Srbija na Zapadu. SPO zagovara bezuslovni i što skoriji ulazak Srbije u Evropsku uniju, NATO alijansu i sve druge oblike evroatlantskih integracija kao najvažniji strateški prioritet državne politike, što, nadalje, treba da dovede do usvajanja evropskih standarda i vrednosti u političkom životu, pravnom poretku, ekonomiji i socijalnom sistemu i opšte modernizacije i demokratizacije društva. Predstavnička demokratija, liberalno građansko društvo, vladavina prava, socijalna sigurnost i najviši nivo individualnih i kolektivnih ljudskih i manjinskih prava i sloboda (uključujući čitav korpus manjinskih prava nacionalnih, verskih i seksualno-rodnih manjina prema najvišim evropskim i međunarodnim standardima) za Srpski pokret obnove predstavljaju neprikosnovene vrednosti. Upravo stavovi po pitanju ljudskih i manjinskih prava i sloboda i zalaganje za unapređivanje društvenog položaja različitih manjinskih grupacija Srpski pokret obnove čine izrazito liberalnom strankom u vrednosnom smislu. Takođe, SPO je liberalan i kada je u pitanju ekonomska politika, jer u svom ekonomskom programu zagovara liberalnu tržišnu ekonomiju i ističe odlučujući značaj privatne inicijative za ekonomski i socijalni razvoj društva. Ključ ekonomskog i socijalnog, ali i demografskog oporavka Srbije SPO vidi u dostizanju ravnomernog regionalnog razvoja kroz efikasnu decentralizaciju vlasti na lokalnom i regionalnom (srednjem) nivou po evropskim standardima i preduzimanje mera ubrzanog ekonomskog razvoja nedovoljno razvijenih područja. Kada je reč o kosovskom pitanju, Srpski pokret obnove traži usvajanje nove državne strategije prema Kosovu, koja bi podrazumevala diplomatsku borbu za svestranu zaštitu Srba i srpske kulturne i verske baštine na Kosovu i Metohiji, uz evropske i međunarodne garancije, priznajući realnost da Srbija od 1999. godine nema suverenitet nad Kosovom i uspostavljajući svestrane dobrosusedske odnose sa Kosovom, bez formalnog priznanja njegove nezavisnosti.

Vuk Drašković za sebe kaže da je „prosvećeni i odgovorni” srpski nacionalista, ističući politiku mira, razvijanja svestranih dobrosusedskih odnosa i međusobnog uvažavanja sa svim balkanskim zemljama i ubrzanih evroatlantskih integracija Srbije kao jedini ispravan oblik srpskog nacionalizma i patriotizma u današnjem vremenu, dok ratnohuškačku, šovinističku, revanšističku i izolacionističku politiku naziva „antipatriotskom”. Drašković pod nacionalizmom podrazumeva „pronalaženje najboljih mogućih rešenja za svoj narod u datim okolnostima, ali ne na štetu drugih naroda, kao i razvijanje dobrosusedskih odnosa sa narodima sa kojima su Srbi živeli ili još uvek žive zajedno, pretvaranje svih postojećih neprijateljstava u prijateljstva i stvaranje savezništava sa velikim silama koje odlučuju o sudbini ovog dela sveta”. Treba napomenuti da je Vuk Drašković bio među prvim srpskim političarima i piscima koji su početkom 90-ih godina 20. veka otvoreno istupali protiv ratne politike zvaničnog Beograda i još tokom trajanja rata u bivšoj Jugoslaviji otvoreno žigosali srpske zločine nad bošnjačkim, hrvatskim i albanskim civilnim stanovništvom, pre svega granatiranje Vukovara i Dubrovnika, opsadu Sarajeva i masakr u Srebrenici, za koji Drašković otvoreno priznaje da je bio genocid. On i danas često ističe važnost ne samo zvaničnog izvinjenja najviših predstavnika države Srbije, nego i otvorenog žigosanja, iskazivanja ljudskog saosećanja i iskrenog pokajanja od strane srpske političke i intelektualne elite i celokupne srpske javnosti zločina prema drugim narodima počinjenih srpskom rukom, bez umanjivanja tih zločina i bez pokušaja da se oni opravdaju zločinima drugih učinjenim prema Srbima, kao i javne osude zločinaca, koji se, prema Draškoviću, ni u kom slučaju ne smeju proglašavati nacionalnim herojima. Njegova je teza da je u ratovima 90-ih godina 20. veka ukaljan srpski obraz i osramoćena slavna srpska vojnička tradicija, jer su se Srbi, čineći ratne zločine, tada prvi put u svojoj istoriji „upisali u knjigu zla”. Lider Srpskog pokreta obnove istovremeno govori o potrebi da se politička i intelektualna elita i celokupna javnost Hrvata, Bošnjaka i Albanaca na isti način odrede prema njihovim zločinima učinjenim prema Srbima u poslednjoj deceniji 20. veka, ali i u Drugom svetskom ratu od strane ustaša i balija, a pre svega prema ustaškom genocidu nad Srbima u NDH i etničkom čišćenju sprovedenom nad Srbima u Hrvatskoj 1995. godine u akcijama „Bljesak” i „Oluja”. Drašković insistira na tome da se u zemljama bivše Jugoslavije, u cilju opšteg regionalnog pomirenja, sprovede proces sličan denacifikaciji koja je sprovedena u Nemačkoj nakon Drugog svetskog rata i pada Hitlerovog režima. U tom cilju SPO se zalagao za iskrenu i posvećenu saradnju Srbije sa Haškim tribunalom još od njegovog osnivanja 1993. godine.

Simboli

Simbol SPO-a je ruka sa podignuta raširena tri prsta. Zastava SPO-a je svetloplave, kraljevske, boje sa amblemom SPO u sredini.

Amblem stranke se predstavlja na podlozi srpske trobojke na kojoj se nalaze tri stilizovana ćirilična slova:

• „S” koje simbolizuje ocila iz srpskog nacionalnog grba;
• „P” koje simbolizuje srpsku nacionalnu kapu — šajkaču;
• „O” koje simbolizuje srce i suzu.

Sabori SPO

Sabor je najviši organ Srpskog pokreta obnove. Do sada je održano šest sabora: 1990, 1993, 1997, 2001, 2005, 2010, i 2015.

Poslednji sabor SPO-a, održan decembra 2015. godine, nosio je naziv Putokaz i na njemu je usvojeno pet programskih deklaracija, a za predsednika stranke ponovo je izabran Vuk Drašković.

Istorija

Osnivanje

Mirko Jović i Vuk Drašković su na Badnje veče, 6. januara 1989. godine osnovali Srpsku narodu obnovu, prvu srpsku nacionalnu stranku u Jugoslaviji nakon obnove višestranačja. Ubrzo dolazi do razlaza između njih dvojice, te Drašković, sa svojim otcepljenim krilom SNO, zajedno sa Vojislavom Šešeljem, koji je predvodio Srpski slobodarski pokret, 14. marta 1990. osniva Srpski pokret obnove. Nedugo zatim došlo je do odvajanja Šešeljeve struje, od koje je nastao Srpski četnički pokret, a kasnije i Srpska radikalna stranka.

Srpska garda

SPO je u prvim godinama ratova u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini organizovao paravojnu formaciju Srpska garda, čiji su komandanti bili Đorđe Božović Giška i Branislav Matić Beli. Beli je ubijen 4. avgusta 1991. ispred svoje kuće u Beogradu. Ubice nikada nisu otkrivene, ali se sumnja da je atentat izvela Služba državne bezbednosti po nalogu Slobodana Miloševića. Giška gine 15. septembra iste godine, u okolini Gospića, u jednom od prvih sukoba, a komandu nad jedinicom preuzima njegov zamenik Branislav Lainović Dugi. Nakon borbi u Hrvatskoj, nastavljena su borbena dejstva u istočnom delu Bosne i Hercegovine. Srpska garda je rasformirana 1992. godine, a ostala je upamćena po korektnom ophođenju prema zarobljenicima i civilnom stanovništvu svih nacionalnosti i izuzetnoj vojničkoj disciplini, te se za nju ne vezuju pljačke i ratni zločini.

Opoziciono delovanje 90-ih godina

Vuk Drašković, predsednik SPO

Srpski pokret obnove se od svog osnivanja dosledno borio protiv autokratskog režima Slobodana Miloševića i vodio snažnu antiratnu kampanju, zalažući se za opstanak Jugoslavije makar u konfederalnom obliku ili, ukoliko opstanak ne bi bio moguć, za njeno mirno razdruživanje.

SPO je predvodio sve veće antivladine proteste tokom 90-ih:

• velike antivladine demonstracija 9. marta 1991,
• demonstracije nakon Vidovdanskog sabora 1992. godine,
• junske demonstracije 1993. godine pod nazivom Stop fašizmu,
• velike tromesečne demonstracije širom Srbije u zimu 1996/1997, kao predvodnik koalicije Zajedno,
• antivladine demonstracije 1999. godine nakon NATO bombardovanja.

SPO je inicirao osnivanje i predvodio sve velike opozicione koalicije u poslednjoj deceniji 20. veka — oba DEPOS-a i koalicije Zajedno, kao i Demokratske opozicije Srbije početkom 2000. godine, iako je ubrzo, pod oštrim pritiskom režima i nekih članica DOS-a, pre svih Demokratske stranke, istupio iz tog saveza. Kada je reč o 5. oktobru 2000. godine, Vuk Drašković ističe da je tada došlo samo do smene Miloševića sa čela države, ali ne i do smene njegovog režima, te da je Služba državne bezbednosti, na čelu sa istim ljudima, sa kojima su lideri DOS-a, kako kaže Drašković, baš kao i sa šefovima kriminalnih klanova, sklopili „pakt” o rušenju Miloševića i proglasili ih oslobodiocima i herojima 5. oktobra, zadržala sve mehanizme pritiska na političke protivnike i odlučujućeg uticaja na državnu politiku. On dodaje da je uvertira za taj „pakt” bilo izbacivanje Srpskog pokreta obnove iz DOS-a i njegovo sistematsko razbijanje putem zajedničke propagande DOS-a i šefova Službe državne bezbednosti preko državnih medija pod režimskom kontrolom, što je i dovelo do izbornog kraha Srpskog pokreta obnove 2000. godine i otvorilo vrata saradnji DOS-a sa ključnim ličnostima aparata nasilja Miloševićevog režima i beogradskog podzemlja u toku i nakon njegove smene.

Predsednik stranke Vuk Drašković više puta je bio izložen policijskoj torturi, a bio je i meta više atentata od strane Službe državne bezbednosti po nalogu Slobodana Miloševića:

• tokom hapšenja jula 1993. policija je brutalno mučila njega i njegovu suprugu Danicu, a, nakon dva meseca provedena u zatvoru, prebačeni su na lečenje u Francusku, pod pritiskom mnogih svetskih državnika, uključujući francuskog predsednika Miterana i njegovu suprugu Danijelu, koja je lično dolazila u Beograd, zatim američkog predsednika Klintona, ruskog predsednika Jeljcina, britanskog premijera Mejdžora i grčkog premijera Micotakisa,
• u atentatu na Ibarskoj magistrali 3. oktobra 1999. godine poginula su četvorica njegovih najbližih saradnika — Veselin Bošković (Draškovićev šurak), Zvonko Osmajlić, Vučko Rakočević i Dragan Vušurović, a Vuk je pukim slučajem uspeo da prođe gotovo nepovređen,
• u atentatu u Budvi 15. juna 2000. godine, iako je pucano iz blizine, Vuk je samo lakše povređen (dva metka su mu samo okrznula čelo).

Drašković je brutalne likvidacije političkih protivnika Miloševićevog režima — lidera opozicije, nezavisnih predstavnika pravosuđa i nezavisnih novinara — okarakterisao kao državni terorizam, a jedinice Službe državne bezbednosti zadužene za te likvidacije nazvao je „eskadronima smrti”.

Vuk Drašković je organizovao posetu Prestolonaslednika Aleksandra II Karađorđevića, njegove supruge princeze Katarine i sinova prinčeva Petra, Filipa i Aleksandra Jugoslaviji 1991. godine. Bila je to prva poseta članova dinastije Karađorđević Jugoslaviji nakon nemačke invazije 1941. godine i napuštanja zemlje tadašnjih članova Kraljevskog doma.

Godine 1997. potpredsednik SPO Velimir Ilić napušta stranku i, sa određenim brojem istomišljenika iz Srpskog pokreta obnove, u Čačku osniva narodnjačku stranku Nova Srbija.

Učešće u Saveznoj vladi SRJ

Srpski pokret obnove je učestvovao u Saveznoj vladi SRJ uoči i na početku NATO bombardovanja, od januara do aprila 1999. Tada je Vuk Drašković obavljao funkciju potpredsednika Savezne vlade zaduženog za spoljne poslove. SPO je učešće u toj vladi, na čijem je čelu bio Miloševićev SPS, prihvatio ne bi li Drašković svojim međunarodnim ugledom pokušao da izdejstvuje povoljnije ponudu međunarodne zajednice za rešenje kosovskog konflikta i tako spreči vojnu intervenciju NATO-a. Vuk Drašković se tada založio za prihvatanje završnog akta iz Rambujea, što je državni vrh Srbije i Savezne Republike Jugoslavije na čelu sa Slobodanom Miloševićem odbio. Nakon toga, 24. mart, otpočela je intervencija NATO-a, a SPO je u aprilu napustio Saveznu vladu.

Koalicija Preokret i sukob u stranci

Nakon odluke rukovodstva Srpskog pokreta obnove da uđe u koaliciju Preokret sa Liberalno demokratskom partijom i Socijaldemokratskom unijom, dolazi do sukoba unutar stranke krajem 2011. i početkom 2012. godine.

Predlogu u ulasku u ovu koaliciju usprotivili su se potpredsednici stranke Srđan Srećković, ministar vera i dijaspore i Sanja Čeković, državna sekretarka u ministarstvu za ljudska i manjinska prava, državnu upravu i lokalnu samoupravu " zbog zalaganja Preokreta za priznanje nezavisnosti Kosova i Metohije, stava da je Republika Srpska genocidna tvorevina, stava da je Srpska pravoslavna crkva mutant pogrešne politike koja je uništila sve što vredi u Srbiji i zbog bilo kakve saradnje sa Čedomirom Jovanovićem. Oni su predlagali da Srpski pokret obnove ostane u koaliciji sa Demokratskom strankom, kao glavnim strateškim partnerom. Glavni odbor SPO je 10. decembar 2011. smenio Srećkovića sa mesta potpredsednika stranke, a Predsedništvo SPO ih je oboje na telefonskoj sednici isključilo iz stranke 10. februara 2012. godine. Srećković i Čekovićeva su odmah nakon isključenja proglasili formiranje frakcije Izvorni Srpski pokret obnove i nastavili da obavljaju svoje državne funkcije. Tada su poslanici u Narodnoj skupštini, članovi Srpskog pokreta obnove, odlučili da bojkotuju rad parlamenta dok se Srećković i Čekovićeva ne razreše funkcija u Vladi. Poslanici iz redova SPO su ubrzo odustali od svojih zahteva, vratili se u poslaničke klupe i omogućili izbor člana Visokog saveta sudstva i zamenika javnih tužilaca.

Glavni odbor SPO je 25. februara 2012. godine doneo odluku o učešću Srpskog pokreta obnove na parlamentarnim, pokrajinskim i lokalnim izborima 6. maja 2012. u okviru koalicione liste Čedomir Jovanović — Preokret.

Izborni rezultati

Narodna skupština Republike Srbije

Izbori	Koalicija	# glasova	% od važećih	# poslanika	Vlada
1990		794.789	15,79%	19 / 250	opozicija
1992	DEPOS	797.831	16,89%	30 / 250	opozicija
1993	DEPOS	715.564	16,64%	37 / 250	opozicija
1997		793.988	19,21%	45 / 250	opozicija
2000		141.401	3,05%	0 / 250	van parlamenta
2003	sa NS	293.082	7,66%	13 / 250	vladajući
2007	sa NSS-LS-SLPS-ŽZK	134.147	3,33%	0 / 250	van parlamenta
2008	Za evropsku Srbiju	1.590.200	38,42%	4 / 250	vladajući
2012	Preokret	255.546	6,53%	4 / 250	opozicija
2014	Aleksandar Vučić-Budućnost u koju verujemo!	1.736.920	48,35%	5 / 250	podrška vladi
2016	Aleksandar Vučić-Srbija pobeđuje!	1.823.147	48,25%	3 / 250	podrška vladi
2020	Aleksandar Vučić-Za našu decu	1.953.998	60,65%	3 / 250	podrška vladi
2022	Zajedno možemo sve	1.635.101	44,27%	2 / 250	podrška vladi
2023	Srbija ne sme da stane	1.783.701	48,07%	2 / 250	podrška vladi

Predsednik Republike Srbije

Izbori	Kandidat	#	1. krug — glasovi	%	#	2. krug — glasovi	%	Rezultat	Detalji
1990	Vuk Drašković	2.	824.674	16,40%	bez drugog kruga
1992	Milan Panić	2.	1.516.693	32,11%	bez drugog kruga				podrška nezavisnom kandidatu
sep-okt 1997	Vuk Drašković	3.	852.808	20,64%
dec 1997	Vuk Drašković	3.	587.776	15,42%
2002	Vuk Drašković	4.	159.959	4,40%
2003	bojkot
2004	Dragan Maršićanin	4.	414.971	13,30%					kandidat vladajuće koalicije
2008	Velimir Ilić	3.	305.828	7,43%					podrška kandidatu iz koalicije
2012	Čedomir Jovanović	6.	196.668	5,03%					kandidat Preokret koalicije
2017	Aleksandar Vučić	1.	2.012.788	55,05%	bez drugog kruga				kandidat vladajuće koalicije
2022	Aleksandar Vučić								kandidat vladajuće koalicije

Predsednik SR Jugoslavije

Izbori	Kandidat	#	1. krug — glasovi	%	#	2. krug — glasovi	%	Rezultat	Detalji
2000	Vojislav Mihailović	4.	145.019	2,95%	bez drugog kruga				uvod u petooktobarsku revoluciju

Istaknuti članovi

• Vuk Drašković — osnivač i predsednik SPO
• Aleksandar Čotrić — zamenik predsednika SPO
• Aleksandar Jugović — potpredsednik SPO
• Ljiljana Kosorić — potpredsednik SPO
• Aleksandar Kojić — generalni sekretar SPO
• Aleksandar Cvetković — direktor SPO.

Bivši članovi

• Vojislav Šešelj — predsednik Srpske radikalne stranke, napustio SPO 1990.
• Velimir Ilić — predsednik Nove Srbije, napustio SPO 1997.
• Dejan Bulatović — napustio SPO 1997.
• Veroljub Stevanović — bivši gradonačelnik Kragujevca, sa još 9 narodnih poslanika napustio SPO 2004. kako bi osnovali Srpski demokratski pokret obnove (SDPO) gde su on i Vojislav Mihailović do 2008. bili kopredsednici
• Vojislav Mihailović — bivši kopredsednik, posle 2008. jedini predsednik Srpskog demokratskog pokreta obnove, bivši predsednik Skupštine grada Beograda i unuk generala Dragoljuba Draže Mihailovića, napustio SPO 2004.
• Bogoljub Pejčić — bivši narodni poslanik, napustio SPO 2004.
• Blagica Kostić — bivši narodni poslanik, napustila SPO 2005.
• Milan Komnenić — bivši ministar za informisanje i ministar za kulturu, napustio SPO 2007.
• Vlajko Senić — bivši narodni poslanik URS-a, napustio SPO 2007.
• Bojan Dimitrijević — bivši ministar trgovine, turizma i usluga, napustio SPO 2008.
• Aleksandar Milutinović — bivši direktor Jata
• Vladimir Božović — bivši generalni inspektor MUP-a
• Milan Božić — bivši lični savetnik Vuka Draškovića
• Srđan Srećković — član predsedništva Stranke slobode i pravde (SSP), bivši potpredsednik SPO i bivši ministar vera i dijaspore, isključen iz stranke telefonskim putem 2012.
• Sanja Čeković — bivša potpredsednica SPO, bivša državna sekretarka u ministarstvu za ljudska i manjinska prava, državnu upravu i lokalnu samoupravu i bivša aktuelna narodna poslanica, isključena iz stranke telefonskim putem 2012.
• Žika Gojković — predsednik Pokreta obnove Kraljevine Srbije, napustio SPO 2017.
• Mirko Čikiriz — zamenik predsednika Pokreta obnove Kraljevine Srbije, napustio SPO 2017.
• Zoran Milenković — član predsedništva Pokreta obnove Kraljevine Srbije, napustio SPO 2017.
• Mr Vladimir Jelić — potpredsednik Pokreta obnove Kraljevine Srbije, napustio SPO 2017.
• Miloš Parandilović-

predsednik Novog lica Srbije, napustio SPO 2017.

Spoljašnje veze

• Zvanični veb-sajt