Jadranska straža

Poštanska marka iz 1938. godine u čast Jadranske straže

Zastava oblasnog odbora Jadranske straže u Velikom Bečkereku

Jadranska straža je bila patriotska pomorska organizacija u Kraljevini Jugoslaviji. Postojala je od 1922. do 1941. godine. Osnivač organizacije je Juraj Bjankini.

Istorijat

Program svečane akademije Jadranske straže, održane u Kolarcu 1935. godine.

Jadranska straža je bila osnovana 19. februara 1922. godine u Splitu od strane nekolicine splitskih intelektualaca i rodoljuba. Cilj organizacije bilo je širenje svesti o značaju Jadranskog mora, privrednom, kulturnom i opštem napretku Jadrana. Nastala je iz potrebe suprotstavljanja otvorenoj nameri Kraljevine Italije da preuzme istočni deo Jadrana. Uz splitski Glavni odbor, 1922. godine osnovani su odbori u Osijeku, Skoplju i Prištini, godine 1923. odbori u Ljubljani, Sarajevu, Novom Sadu, Dubrovniku, Beogradu, Zagrebu i Kragujevcu, a 1924. godine oblasni odbor u Velikom Bečkereku. Prema Statutu iz 1927. godine, glavni zadatak joj je „očuvanje nacionalnih obeležja i pomorske tradicije zemlje, širenje narodne svesti o važnosti Jadranskog mora, unapređenje njegovog iskorišćavanja i razvoj jadranske orijentacije“. Svoje aktivnosti je usmeravala ka mlađem naraštaju. Mnogi oblasni odbori iz kontinentalnih delova Kraljevine podizali su dečje domove u mestima na obali Jadranskog mora kako bi omogućili deci i mladima da posete po prvi put more i zavole ga. Dobrovoljnim prilozima sagradila je 1933. godine školski brod Jadran i namenila ga ratnoj mornarici.

Jadranska straža je bila masovna organizacija, koja je krajem tridesetih godina brojala oko 180.000 članova u 20 oblasnih odbora širom Kraljevine Jugoslavije. Sarađivala je sa ostalim nacionalnim organizacijama, kao što su sokolski pokret i skauti. Organizacija je imala razvijenu izdavačku delatnost, kao što su brošure, leci, almanasi i kalendari. Službeno glasilo Jadranske straže izlazilo je od 1923. do 1941. godine pod nazivom Jadranska straža u Splitu. Posebna dela objavljivala je u ediciji Pomorska biblioteka.

Izvod iz Pravilnika „Jadranske straže”

Prvi predsednik Jadranske straže je bio Juraj Bjankini, koji je tu dužnost obavljao do svoje smrti 1929. godine. U periodu od 1929. do 1941. godine predsednik Jadranske straže bio je Ivo Tartalja, ban Primorske banovine (1929—1932).

Simboli

Jadranska straža je imala svoje prepoznatljive simbole, kao što su amblem, himna, uniforme i zastava. Znak Jadranske straže predstavlja buzdovan Kraljevića Marka napola izvučen iz mora i inicijali „JS“.

Prestanak rada

Jadranska straža prestala je da postoji aprila 1941. godine, nakon izbijanja Aprilskog rata i razbijanja Kraljevine Jugoslavije.

Literatura

• Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU. 
• Norka Machiedo Mladinić, Jadranska straža 1922-1941, Zagreb 2005.
• Mirja Lovrić, Prilog poznavanju izdavačke djelatnosti Jadranske straže iz fonda knjižnice Hrvatskoga pomorskog muzeja u Splitu, Split 2009.
• Hrvatska enciklopedija: Jadranska straža