Janko Šafarik
| Janko Šafarik | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 14. novembar 1814. |
| Mesto rođenja | Kiškereš, Austrijsko carstvo, danas Mađarska |
| Datum smrti | 18. jul 1876. (61 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Kneževina Srbija, danas Srbija |
Janko Šafarik (slč. Janko Šafarík; Kiškereš, 14. novembar 1814 — Beograd, 18. jul 1876) bio je srpski naučnik, lekar, numizmatičar, muzeolog i bibliotekar.
Po narodnosti je bio Slovak, rođen u mađarskom mestu Kiškereš u peštanskoj županiji. Veliki deo svog života proveo je radeći u Srbiji.
Mladost i školovanje[uredi | uredi izvor]
Njegova otac Jan, bio je bogati zemljoposednik i rođak čuvenog slaviste Pavla Josifa Šafarika. Majka Zuzana je bila kći evangelističkog sveštenika, propovednika i slovačkog književnika Martina Laučeka Galika.
Osnovnu školu Janko je učio u rodnom mestu, a 1821. godine odlazi u Novi Sad, gde mu je stric Pavle bio direktor i profesor srpske gimnazije. Tu je završio nemačku školu i gimnaziju.
Nakon završetka gimnazije, 1829. godine, odlazi u Požun (danas Bratislava), gde je počeo da studira filozofiju i pravo. Tri godine kasnije, napušta te studije i odlazi u Peštu, gde upisuje medicinski fakultet, a 1834. godine odlazi u Beč, gde 1837. godine završava medicinu; dana 21. jula 1838. godine postaje Janko Šafarik doktor medicinskih nauka.
Po veroispovesti je bio evangelista.[1]
Karijera[uredi | uredi izvor]
Nakon doktoriranja, odlazi u Prag, gde se bavio arheologijom i slavističkim studijama. Godine 1840. ponovo dolazi u Novi Sad, gde postaje gradski lekar, a tada počinje i njegova saradnja sa Letopisom Matice srpske. U Novom Sadu ostaje do 1843. godine, kada prelazi u Beograd, gde dobija posao profesora fizike na beogradskom liceju. Godine 1847. on će tu u Liceju započeti prva predavanja iz istorije i slovenske književnosti.[2] Profesor Šafarik je 1847. godine izabran od strane kneza Aleksandra za člana "Odbora narodnog prosveštenija".[3] To su bili počeci organizovanja budućeg Prosvetnog saveta, najviše prosvetne institucije. Izabran je 1850. godine za člana Školske komisije.[4] Šafarik je u Beogradu oko 1870. godine aktivan u Opštinskom odboru grada.
Pošteni, sposobni, požrtvovani i odani Slovak iako lekar, učinio je mnogo za Srbe, za njihovu kulturu i identitet. Presudno je uticao na formiranje važnih nacionalnih kulturnih institucija i ustanova.
Postao je član i jedan od obnovitelja Društva srbske slovesnosti u Beogradu. Godine 1862. Janko je potpredsednik Društva, a 1866. godine se javlja kao njegov sekretar i kasir.[5] Kao upravnik Narodne biblioteke, izabran je Šafarik napokon 1869. godine, za predsednika Srpskog učenog društva.[6] U stručnom društvenom časopisu "Glasniku društva srpske slovesnosti" Šafarik će objaviti mnogo stručnih članaka. Od početka rada Jugoslovenske akademije u Zagrebu, od jula 1867. godine, dr Janko Šafarik je njen dopisni član.[7]
Srpsko učeno društvo je još 1844. godine osnovalo Narodni muzej.[8] U sklopu aktivnosti društva Janko obilazi Srbiju, i skuplja stare predmete muzejske i istorijske vrednosti. Od 29. jula do 5. septembra 1846. godine obilazi veliki deo Srbije: Šabac, Obrenovac, Valjevo, Loznicu, Čačak, Karanovac, Žiču, Studenicu, Ljubostinju, Kruševac, Ravanicu, Manasiju, Požarevac, Smederevo i druge srpske gradove. Šafarik je bio "prvi uređivač" tog srpskog muzeja.[9] Od 1848. do 1870. godine je upravljao prvom muzejskom zbirkom u Srbiji. U junu 1861. godine je napustio profesorsku službu, pa je postao rukovodilac (ili kako se tada govorilo - "čuvar muzeja") Narodnog muzeja. Svestranog Janka smatraju upućeni za "prvog srpskog numizmatičara",[2] jer je u "Glasniku društva srpske slovesnosti", već u trećoj svesci napisao prvi u nizu članaka. Bio je to njegov pionirski te vrste rad po naslovom: „Opisanije sviju do sad poznatih srpskih novaca”.[10]
Po odlasku Đure Daničića, Šafarik postaje i bibliotekar (upravnik) Narodne biblioteke u Beogradu (1861—1869).[11]. Rukovodio se načelima modernog bibliotekarstva i dva puta je pomerao biblioteku, tražeći joj prikladnije mesto. Tako je prvo preneo istu iz "tobdžijske kasarne" u zgradu (u ulici Kraljice Natalije)[12] koja će docnije poslužiti za smeštaj Više ženske škole. Druga selidba iz 1863. godine je donela knjižno blago Srbije, u Kapetan Mišino zdanje, gde će ostati do početka Prvog svetskog rata 1914. godine.[13]
Janko Šafarik je 1870-1875. godine bio član Državnog saveta Kneževine Srbije.[14] Odlikovan je ruskim ordenom Svete Ane drugog stepena i pruskim ordenom Kraljevske krune drugog reda.
U Beogradu mu se 1846. godine rodio sin Pavle Šafarik (1846—1902), počasni srpski general i državni savetnik.[15]
Janko Šafarik iako "glavni" bibliotekar, učestvuje u privrednim aktivnostima države. On je 1869. godine član pomagač "Društva za poljsku privredu". Na svom imanju primenjuje moderne metode obrade i uzgoja biljnih kultura. Srpsko poljoprivredno društvo je Janku 1875. godine dodelilo pohvalnicu za uspešni uzgoj voća i grožđa.[16]
Bio je jedan od 4 osnivača udruženja beogradskih Čeha „Češka beseda” (1869).
Postoji nagrada „Janko Šafarik” koja se dodeljuje na Dan Narodne biblioteke Srbije 28. februara.[17]
Sahranjen je na Novom groblju u Beogradu.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ http://www.nb.rs/view_file.php?file_id=466 Prof. dr. Vojislav Maksimović: Janko Šafarik, Srpsko Sarajevo, Filozofski fakultet
- ^ a b "Vreme", Beograd 1934. godine
- ^ "Pravda", Beograd 1926. godine
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1910. godine
- ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1862-1866. godine
- ^ "Zemunski glasnik", Zemun 1869. godine
- ^ "Beogradske novine", Beograd 1917. godine
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1923. godine
- ^ "Nova iskra", Beograd 1901. godine
- ^ "Vreme", Beograd 1930. godine
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1901. godine
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1942. godine
- ^ Narodna biblioteka u Kapetan Mišinom zdanju. - U: Prosvetni pregled, 1. decembar 1921.
- ^ Vuk St. Karadžić: "Srpske narodne pripovetke", Beč 1870. godine
- ^ "Službeni vojni list", Beograd 1902. godine
- ^ "Težak", Beograd 1875. godine
- ^ Obeležen Dan Narodne biblioteke Srbije („Politika”, 28. februar 2018)
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Direktori Narodnog muzeja Srbije | ||
|---|---|---|
|  | |
