Jelena Savojska

Ukoliko ste tražili drugu kraljicu Jelenu, pogledajte članak Kraljica Jelena.

Jelena Savojska
Lični podaci
Datum rođenja	(1873-01-08)8. januar 1873.
Mesto rođenja	Cetinje, Knjaževina Crna Gora
Datum smrti	28. novembar 1952.(1952-11-28) (79 god.)
Mesto smrti	Monpelje, Francuska
Porodica
Supružnik	Viktor Emanuel III
Potomstvo	Yolanda of Savoy, Mafalda of Savoy, Umberto II, Đovana Savojska, Maria Francesca of Savoy
Roditelji	Nikola I Petrović Milena Petrović
Prethodnik	Margarita od Savoje
Naslednik	Marie-José of Belgium
Potpis
Grb crnogorske princeze i italijanske kraljice Jelene

Jelena Petrović Njegoš ili Jelena Savojska (Cetinje, 8. januar 1873 — Monpelje, 28. novembar 1952) je crnogorska princeza i poslednja kraljica Italije u periodu 1900—1946. Bila je udata za italijanskog kralja Vitorija Emanuela III (1869—1947).

Biografija

Rođena je na Cetinju 8. januara 1873. godine, tadašnjoj prestonici Kneževine Crne gore, od oca Nikole Petrovića Njegoša (1841—1921) i Milene rođene Vukotić (1847—1923) kao šesto dete u porodici. Od šeste do dvanaeste godine je za tutora imala švajcarsku guvernantu Luisu, a kasnije nastavlja školovanje u Rusiji. Ranu mladost je provela na institutu Smoljni u Sankt Petersburgu i ruskom carskom dvoru. Krštena je u Vlaškoj crkvi na Cetinju od strane ruskog cara Aleksandra II Romanova.

Na svetskoj izložbi slikarstva u Veneciji aprila 1895. godine je upoznala budućeg supruga, napuljskog princa Vitorija Emanuela III, sa kojim se kasnije zbližila na balu u Rusiji organizovanog povodom krunisanja cara Nikolaja II. Venčani su 24. oktobra 1896. godine nakon što je Emanuel došao na Cetinje u goste kralju Nikoli Petroviću i zatražio ruku njegove ćerke. Nakon udaje Jelena je uzelaa prezime Savojska i primila katoličku veru. Na venčanju u Rimu Jelenina majka Milena nije prisustvovala jer nije htela da prihvati činjenicu da je Jelena promenila veru.

Emanuelova i Jelenina deca su:

• Jolanda Margarita Savojska (1901—1986)
• Mafalda Marija Savojska (1902—1944)
• Umberto II Savojski (1904—1983)
• Đovana Savojska (1907—2000)
• Marija Frančeska Savojska (1914—2001)

Čin prelaska u rimokatoličku crkvu je obavljen u crkvi Svetog Nikole u Bariju. Katolički biskup Rišar iz Monpeljea inicirao je da se Jelena Savojska proglasi za sveticu.

Dana 29. jula 1900. godine, nakon ubistva Emanuelovog oca on stupa na italijanski presto. Tada i Jelena zvanično preuzima titule svog muža i postaje kraljica Italije, a posle Musolinijeve okupacije Albanije i Etiopije, preuzela je i titule kraljice Albanije i carice Etiopije.

Na italijanskom dvoru vodila je povučen porodični život i nije se isticala u javnom životu, već se posvetila humanitarnom radu i pomoći najugroženijima. Studirala je i medicinu. Njen čin humanosti je bilo i spasavanje ljudi iz ruševina nakon zemljotresa u Mesini, gde joj je u znak sećanja, još za života podignut spomenik. Nakon toga je organizovala i prikupljanje sredstava za žrtve zemljotresa u Rimu.

Učestvovala je aktivno u radu Crvenog krsta i promovisala istraživanja lekara protiv Parkinsonove bolesti i raka, kao i još nekih bolesti karakterističnih za taj period.

Prvi i Drugi svetski rat

Tokom Prvog svetskog rata radila je kao medicinska sestra i uz pomoć kraljice majke pretvorila je Kvirinalsku palatu i vilu Margerita u bolnice koje su funkcionisale od 1915. do 1919. godine. Da bi prikupila sredstva za finansiranje bolnica osmislila je i dala da se izradi njena fotografija sa njeim potpisom koja je prodavana na dobrotvornim okupljanjima. 1920. godine je osnovala fondaciju ’’Elena Savojska’’ za stipendiranje dece siročadi, vojnika koji su poginuli tokom rata. Predložila je i da svaka žena u Italiji pokloni deo svog nakita za decu čiji su očevi žrtvovani za naciju, a ona je bila prva koja je donirala deo svog nakita.

Papa Pije XII joj 15. aprila 1937. godine daje Zlatnu ružu, najvažniju počast koja je davana u to vreme od strane katoličke crkve.

Početkom Drugog svetskog rata, nakon invazije Nemačke na Poljsku Jelena je napisala pismo i poslala ga kraljicama šest država kako bi predupredila tragediju i pogibiju koju bi doneo rat. Pismo je poslala kraljici Danske Aleksandrin, kraljici Vilhelmini od Holandije, Šarloti, velikoj vojvotkinji od Luksemburga, kraljici Belgije Elizabeti Bavarskoj, njenoj ćerki Đovani Savojskoj, kraljici Bugarske i Mariji Karađorđević, majci jugoslovenskog kralja. Kasnije je i uticala na svog muža da lobira kod Musolinija, premijera Italije za stvaranje nezavisne Kraljevine Crne Gore.

Nakon pada fašizma u Italiji ona je sa svojim mužem i decom napustila Rim 9. septembra i prešli su u Brindizi, a kasnije uz pomoć saveznika u egzil u Aleksandriju gde ih je uz velike počasti dočekao kralj Faruk.

Referendum je 2. juna 1946. doveo do toga da je 52 odsto birača dalo prednost novoj italijanskoj republici u odnosu na monarhiju. Republika je formalno proglašena četiri dana kasnije, a vladavina Savojske kuće nad Italijom formalno je okončana 12. juna 1946. godine.

Godinu dana kasnije Emanuel je umro od edema pluća ,a Jelena se ubrzo potom preselila u Francusku, u Monpelje.

Preminula je od raka 28. novembra 1952. u Monpeljeu u 80. godini života.

65 godina nakon njene smrti, 15. decembra 2017. godine njeni posmrtni ostaci su vraćeni iz Monpeljea u baziliku Vikoforte, a posmrtni ostaci Emanuela su dva dana kasnije iz Egipta preneti i sahranjeni zajedno sa njenim.

Povodom njenog venčanja sa Viktorom Emenuelom, 1896. godine je izašla u Rimu knjiga dokumenata o političkim odnosima Mletačke republike i Crne Gore, pod nazivom Il Montenegro da Relazioni dei Proveditori Veneti 1687 - 1735.

Drugi o njoj

Nikšićki list "Nevesinje" od 20.5.1898. (stari kalendar) u 3. broju donosi podatak iz italijanskih listova da su Slovenci, podanici italijanski, predali jednu molbu prestolonasljednici kneginji Jeleni, da bi ona kao Srpkinja, poradila im slobodu slovenačkog jezika u crkvi i školi. Ta je molba srpski napisana. To se odnosilo na Slovence u dolini Rezije i Natizona.

Dubrovački srpski časopis Srđ donosi podatak da je talijanska štampa pisala o tome da je Jelena dovela sebi za dvorsku damu jednu Srpkinju da bi imala s kime govoriti svojim maternjim srpskim jezikom kao i da se zalaže za otvaranje katedre za srpski jezik na nekom od italijanskih univerziteta.

Ivan Meštrović u svojim memoarima spominje susret sa Jelenom 1911. godine (Međunarodna izložba u Rimu):

Govorite s Kraljicom na svojem jeziku, ona je vaša. Kraljica je, međutim, odgovorila francuski, a kasnije mi je prije odlaska rekla ispod glasa: Ja sam pomalo zaboravila naški. Bila sam u Rusiji i, onda ja ne govorim književno srpski, nego onako po naški, "Kako govoru u Crnu Goru". A onda, ne bih ćela, da bude krivo ovijem ovdema, jer i s ministrima govorim po francuski.

Glas Crnogorca je 1909. objavio pjesmu Mićuna M. Pavićevića Kraljici Jeleni, u kojoj je on naziva slavnom Srpkinjom.

Porodično stablo

8. Stanko Petrović-Njegoš

4. Mirko Petrović

9. Krstinja Vrbica

2. Nikola I Petrović

10. Drago Martinović

5. Anastasija Martinović

11. Stana Martinović

1. Jelena Savojska

12. Petar Perkov Vukotić

6. Petar Vukotić

13. Stanja Milić

3. Milena Petrović Njegoš

14. Tadija Vojvodić

7. Jelena Vojvodić

15. Milica Pavićević

Porodica

Supružnik

ime	slika	datum rođenja	datum smrti
Vitorio Emanuele III		11. novembar 1869.	28. decembar 1947.

Deca

ime	slika	datum rođenja	datum smrti	supružnik
Princeza Jolanda		1. jun 1901.	16. oktobar 1986.	Đorđo Karlo Kalvi
Princeza Mafalda		2. novembar 1902.	27. avgust 1944.	Filip od Hesea
Kralj Umberto II		15. septembar 1904.	18. mart 1983.	Mari Žoze od Belgije
Kraljica Đovana		13. novembar 1907.	26. februar 2000.	Kralj Boris ІІІ
Princeza Marija Frančeska		26. decembar 1914.	7. decembar 2001.	Luiđi od Burbon-Parme

Spoljašnje veze

• Jelena rođena kraljica („Večernje novosti“, 30. jun 2010)
• OMILjENA KRALjICA SVIH ITALIJANA: U Pljevljima otvorena izložba posvećena Jeleni, ćerki knjaza Nikole („Večernje novssti”, 27. mart 2023)