Jovan Dragašević

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Jovan Dragašević
Jovan Dragašević
Lični podaci
Datum rođenja(1836-02-16)16. februar 1836.
Mesto rođenjaPožarevac, Kneževina Srbija
Datum smrti14. jul 1915.(1915-07-14) (79 god.)
Mesto smrtiNiš, Kraljevina Srbija
Vojna karijera
ČinPočasni general

Jovan Dragašević (Požarevac, 4. februar (16.) 1836 — Niš, 1. jul (13.) 1915)[1] bio je srpski vojni geograf, istoričar i književnik. Bio je vršilac dužnosti načelnika Glavnog đeneralštaba 1877. godine, profesor na Vojnoj akademiji i Velikoj školi u Beogradu, kao i počasni član Srpske kraljevske akademije.[2][3]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je u Požarevcu 16. februara 1836. godine (4. februara po starom kalendaru). Potpisivao se zato u nekim radovima sa "Braničevac", po rodnom kraju. Nakon završetka osnovne škole u rodnom gradu, upisuje gimnaziju u Beogradu 1855. godine.[3] Iste godine stupa u Artiljerijsku školu koju završava 1860, kada biva proizveden u čin artiljerijskog potporučnika..[2]

Bio je Jovan oženjen sa Milom, a u braku su imali tri sina: Borivoja, Gradimira i Velibora. Velibor je poznat kao urednik lista "Vojnički glasnik".[4]

Umro je Jovan Dragašević tokom Prvog svetskog rata u Nišu 14. jula 1915. godine (1. jula po starom), gde je izvršeno opelo u tamošnjoj Sabornoj crkvi. Vozom je telo transportovano za Beograd gde je sahranjeno.[5]

Prosvetna karijera[uredi | uredi izvor]

Već godinu dana nakon završetka škole (1861) postaje profesor u istoj, i na ovom mestu će, izuzev malih prekida, biti sve do 1885. godine.[3][2] Dragašević je pune 23 godine predavao geografiju, opštu i vojnu istoriju,[6] stilistiku, ratne veštine, strategiju i kosmografiju. Bio je i jedan od članova osnivača i član prve Uprave Srpskog arheološkog društva 1883. godine.[7] Predavao je mladom srpskom kralju Milanu geografiju i srpski jezik. Dragašavić je prvi srpski naučni geograf, koji u Srbiji sistematski bavio geografijom kao naukom, posebno vojnom geografijom, koju je smatrao osnovom strategije.[3] Osim na Artiljerijskoj školi, kasnijoj Vojnoj akademiji, bio je i profesor na Velikoj školi u Beogradu[2] gde je predavao uporednu geografiju i etnografiju.[3]

Vojna karijera[uredi | uredi izvor]

Kako već napomenuto, završetkom Artiljerijske škole 19. avgusta 1860. godine je proizveden u čin pešadijskog[8] potporučnika. Napredovao je do poručnika 30. jula 1862. godine, a kapetan II klase postao 1. januara 1866. godine. Položio je ispit za đeneralštabnog oficira 19. decembra 1867. godine,[9] u činu kapetana I klase javlja se od 1. januara 1870. godine. Karijera njegova se nastavlja u general-štabu preko majora (1874), potpukovnika (1876) do pukovničkog čina dobijenog 1. decembra 1880. godine. General-štabni pukovnik Dragašević je penzionisan je 27. aprila 1888. godine, a dvanaest godina kasnije (13. jula 1900) unapređen u čin počasnog generala,[2] sa pravom nošenja generalske uniforme. Za vreme bombardovanja Beograda 1862. godine bio je komandir Licejske (đačke) legije, a 1867. godine organizator i komandir Bugarske legije.[10]

Osim navedenih, u svojoj vojnoj karijeri obavljao je i sledeće, druge, funkcije:

  • komandant Kruševačke brigade i na službi u Štabu Vrhovne komande 1876. godine;
  • načelnik Ađutantskog odeljenja Štaba Vrhovne komande 1877—1878;
  • ekspert za teritorijalna pitanja pri delegaciji Srbije na Berlinskom kongresu 1878;
  • načelnik Istorijskog odeljenja Glavnog đeneralštaba (1878—1885);
  • pomoćnik načelnika Štaba Vrhovne komande 1885. godine;
  • pomoćnik načelnika Glavnog đeneralštaba i dr. funkcije;[6][3]

Vršilac dužnosti načelnika Glavnog generalštaba je bio 1877. godine. Boravio je u Rumuniji u naročitoj misiji, a u vreme održavanja Berlinskog kongresa (1878) poslat je kao vojni ekspert da pomaže Jovanu Ristiću. Objavio je kao treći deo svoje autobiografije Uspomene na Berlinski kongres.

Naučni i književni rad[uredi | uredi izvor]

Još kao pitomac, Dragašević je počeo da piše. Prvu pesmu "Molitvu" napisao je mladi Jovan 1854. godine. Njegova najzanačnija književna dela su Pesme (1860. i 1869), Boj na Negotinu ili smrt Ajduk-Veljkova (1861), Istinske priče (autobiografija prvi deo, 1888), Carica Jelena (nedovršeno 1890) itd.[11] Bio je poznat među Srbima po svojem delu Jovan Kursula.[12]

Dragašević je od 1862. godine bio član Društva srpske slovesnosti, kasnije i član Srpskog učenog društva (1864) i Srpske kraljevske akademije (1869), preteče današnje SANU. Napisao je Načela Vojne geografije, Vojnu stilistiku 1 i 2, Vojničku rečitost, Kosmometriju, Kronografiju, Vojnik na maršu, Ilirsko tropolje (Balkansko polostrovo): vojnopolitička studija, Etnografsku kartu srpskih zemalja i brojne druge radove.[11] Bio je i član osnivač i član prve Uprave Srpskog arheološkog društva 1883. godine.[traži se izvor] Jovan Skerlić je kritički pozitivno pisao o njegovom radu.[13]

Pod uticajem aktivnosti Društva srpske slovesnosti, radio je na sakupljanju arhivske građe i pisanju nacionalne istorije, dok je 1865. godine bio podneo referat i plan o tome kako u Srbiji treba organizovati vojnoistorijsku delatnost.[6] Bio je i predstavnik Srbije na Međunarodnoj konferenciji geografa 1875. godine, kao delegat Srpskog učenog društva. Smatra se utemeljivačem srpske vojne terminologije, a takođe je bio i jedan od prvih srpskih oficira koji se bavio naukom. Njegova Kosmometrija o metodama za određivanje vremena, geografskih koordinata i magnetske deklinacije pomoću jednostavnijih instrumenata i sprava (časovnika, sekstanta, teodolita, busole i kompasa) i prostijih metoda, objavljena 1875. za potrebe pitomaca Artiljerijske škole i učenika Velike škole, spada među najstarije udžbenike iz astronomije, koje je napisao oficir Srpske vojske.[3]

Bio je osnivač i urednik sedam godina lista Vojin, kojeg je pokrenuo 1864. godine i koji je bio prvi vojni list na Balkanu. Kao načelnik Istorijskog odeljenja glavnog general-štaba osnovao je kasnije i devet godina (do penzije) uređivao list „Ratnik”.[14] Pokrenuo je i uređivao pet meseci politički list „Dardanija”, a sarađivao je sa prilozima i u listovima „Vila”, „Danica”, „Velika Srbija” i „Šumadinka”.[15] Autor je krilatice „Samo sloga Srbina spasava”, smatrajući, da se četiri ocila na srpskom grbu mogu tumačiti na ovaj način — kao skraćenica četiri ćirilična slova „S”.[3][16]

Sorta jabuke (Soldat laboureur) — dragaševka — nosi ime po Jovanu Dragaševiću, a ovo ime je dobila inicijativom Srpskog poljoprivrednog društva u zahvalnost Dragaševiću, jer je on bio jedan od prvih ljudi u Srbiji koji je gajio nove vrste voća i cveća.[11] On je jedan od prvih članova i saradnik tog društva.[17]

Odlikovanja[uredi | uredi izvor]

Odlikovan je Ordenima takovskog krsta drugog, trećeg i petog stepena, ordenima svetog Save drugog i trećeg stepena, spomenicama ratova 1876-1878. i 1885. godine i drugim odlikovanjima.[6]

Dela[uredi | uredi izvor]

  • Pesme, Zemun 1860;
  • Vojnička stilistika, knjiga 1—2, Beograd 1871—1876;
  • Načela vojne geografije, Beograd 1876;
  • Vojnička rečitost, Beograd 1876;
  • Istinske priče, Beograd 1888;
  • Carica Jelena, Beograd 1890;
  • Apodiksis (drugi deo autobiografije), Beograd 1891.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. 1984. str. 161. 
  2. ^ a b v g d Ivetić 2000, str. 13.
  3. ^ a b v g d đ e ž Radojčić 2011, str. 447.
  4. ^ "Pravda", Beograd 27. april 1940.
  5. ^ "Pravda", Beograd 4. jul 1915.
  6. ^ a b v g Ivetić 2000, str. 14.
  7. ^ Anonim (1884). „Poziv za upis u članstvo Srpskog arheološkog društva”. Starinar Srpskog arheološkog društva. 1: 4. 
  8. ^ "Nova iskra", Beograd 1. maj 1904.
  9. ^ "Zemunski glasnik", Zemun 31. decembar 1867.
  10. ^ Ivetić 2000, str. 13–14.
  11. ^ a b v Radojčić 2011, str. 448.
  12. ^ "Nedelja", Beograd 17. januar 1910.
  13. ^ Jovović, Božidar (1995). „Jovan Dragašević: Officer, professor, poet and scientist”. Vojno delo. 47 (4-5): 184—205. ISSN 0042-8426. 
  14. ^ "Nova iskra", Beograd 1904.
  15. ^ Radojčić 2011, str. 447–448.
  16. ^ Nportal (2024-03-21). „Život i nasleđe autora slogana "Samo sloga Srbina spasava"”. Nportal (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-03-22. 
  17. ^ "Težak", Beograd 1. novembar 1903.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Aleksandar Belić:Pedesetogodišnjica Srpske kraljevske akademije, Posebna izdanja SA, knj. CXVI, Spomenice, knj. 7, 1939—41
  • Ivetić, Velimir (2000). Načelnici generalštaba 1876—2000. Beograd: Novinsko-informativni centar VOJSKA. 
  • Jovanović, B. D.: 2001, Jovan Dragašević i astronomija, Zbornik radova naučnog skupa Prirodne i matematičke nauke u Srba 1850-1918, Novi Sad. str. 101-108.
  • Jovović, B.: 1995, Jovan Dragašević – oficir, profesor, pjesnik i naučnik, Vojno delo 4-5/95, godina XLVII, Generalštab Vojske Jugoslavije, Beograd. str. 184-205.
  • Radojčić, Stevan (2011). „Kosmometrija Jovana Dragaševića” (PDF). Zbornik radova konferencije “Razvoj astronomije kod Srba VI”, Beograd, 22—26. april 2010 (ur. M. S. Dimitrijević). Beograd: Publikacija Astronomskog društva „Ruđer Bošković“ (10): 439—450. 
  • Skerlić, Jovan (1925). Omladina i njena književnost. Beograd. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Јован_Драгашевић&oldid=27507792”