Jovan Subotić

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Jovan Subotić (sveštenik).
Jovan Subotić
Jovan Subotić kao član vrhovnog sudstva u Zagrebu
Lični podaci
Datum rođenja(1817-02-11)11. februar 1817.
Mesto rođenjaDobrinci, Austrijsko carstvo
Datum smrti28. januar 1886.(1886-01-28) (68 god.)
Mesto smrtiZemun, Austrougarska
Porodica
SupružnikSavka Subotić

Jovan Subotić (Dobrinci, 30. januar/11. februar 1817 — Zemun, 16/28. januar 1886) bio je srpski advokat, pesnik i političar.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Jovan se rodio na praznik Sv. Tri Jerarha, 30. januara 1819.[1] godine u selu Dobrinci u Sremu, od roditelja Joakima (Aćima) i Sare[2]. Otac Joakim je bio tamošnji pravoslavni sveštenik. Posle završene gimnazije u Sremskim Karlovcima, završio je filozofski fakultet u Segedinu, a studije prava je nastavio u Pešti. Na peštanskom univerzitetu je prvo doktorirao na filozofiji 1836. godine, a zatim 1840. godine i na pravu. Godine ratne 1848. bio je predavač (sa Pravnog fakulteta) na zimskom tečaju pravnika. Baveći se advokaturom u Pešti od 1841. godine, on je od 1842. godine do 1847. godine uređivao "Letopis Matice srpske", koji je tada tamo izlazio. U "Srpskom letopisu" je 1834. godine započeo svoj književni rad, prema kojem je imao veliki afinitet. Objavio je tada svoje tri prve pesme: "Blaženi život", "Život poljski" i "Rastanak".

Revolucionarne 1848. godine bio je inicijator i predsednik "skupštine" Srba u Pešti, koja je imala zadatak da s obzirom na opšte političke prilike u Austriji, formuliše srpske zahteve. Skup je održan u zdanju Tekelijinog zavoda, a povod za okupljanje je bio veliki martovski godišnji peštanski vašar, na kojem se našlo Srba iz 83 srpske opštine.[3] Iste godine, učestvovao je kao peštanski zastupnik na majskoj skupštini u Sremskim Karlovcima, na kojoj je ustanovljena Karlovačka patrijaršija i mitropolit Josif Rajačić. Na crkveno-narodnoj skupštini u Karlovcima izabran je u Glavni odbor srpskog pokreta. Kao odbornik istog, poslat je na Sveslovenski kongres u Pragu, gde je ostao do kraja rata. U Pragu je obavljao dužnost sekretara Srpskog odeljka. I posle građanskog rata u Ugarskoj, vratio se u Peštu, gde je bio i dalje urednik matičinog Letopisa, tokom 1850-1853. godine.

Simbolično ulazi u politički život 1860. godine, kada sa objavljivanjem "Oktobarske diplome" (o pravima naroda) on prvi na svojoj kući u Novom Sadu ističe srpsku zastavu. Već 1861. godine izabran je za prvog Srbina, podžupana obnovljene Sremske županije. Kao predvodnik srpskih samostalaca učestvovao je u radu hrvatskog sabora. Kao političar umereno liberalnih shvatanja, istakao se istupanjima u zajedničkom Ugarskom saboru, gde je bio blizak idejama Svetozara Miletića. Izdavao je i uređivao napredni srpski list "Narod" (1870—1873) u Novom Sadu, u duhu Miletićevog političkog "narodnjaštva". Bio je jedan od priznatih narodnjačkih vođa tokom političkih borbi (između srpskih interesnih grupa) na crkveno-narodnom saboru u Karlovcima 1879-1881. godine.[3]

Spomen-bista Jovanu Subotiću, Kalemegdan - Beograd
Aksentije Marodić - Dr Jovan Subotić, Galerija Matice srpske

U Zagreb 1862. godine dolazi nakon izbora za člana najvišeg Zemaljskog suda "Trojednice" (Hrvatske) tzv. "stola sedmorice". U Hrvatskoj radi na povezivanju Srba i Hrvata. U Hrvatski sabor ulazi 1865. godine, kao predsednik Narodne samostalne stranke i zauzima u njemu značajno mesto, kao potpredsednik sabora. Odlazi po pozivu maja 1867. godine na Etnološku izložbu u Rusiju, a to mu po povratku bude uzeto za "zlo". Iste godine u jesen ga novi ban Rauh kao "nepoverljivog" smenjuje, a uskraćeno mu je i pravo da otvori advokatsku kancelariju u Osijeku i nije mogao da računa na državnu penziju. Predvodio je Srpsku samostalnu stranku u hrvatskom saboru sve dok se ista nije razjedinila.

Za vreme boravka u Zagrebu, kao dramski pisac bio je postavljen za upravitelja Zemaljskog kazališta, gde je uspešno sarađivao sa pozorišnim reformatorom, piscem i glumcem Josipom Frojdenrajhom. O toj saradnji ostavio je dragocena svedočanstva u svojoj "Avtobiografija", koju je izdala Matica srpska u Novom Sadu. Književno stvaralaštvo započeo je lirskim pesništvo romantične inspiracije, a više uspeha je pokazao u dramama sa nacionalno-istorijskom tematikom kakve su „Herceg-Vladislav“, „Nemanja“, „Miloš Obilić“ i „Zvonimir“. One su mu donele popularnost kakvu je kod Srba imao još jedino Sterija Popović. Subotić je posebnu pažnju obraćao na čistotu scenskog govora. Govoreći o jeziku kojim se govorilo na bini u Zagrebu i Novom Sadu, on u "Avtobiografiji" kaže: „Ne može se potpuno uživati ni tamo ni ovde, ali se daje gledati i ono što daju na zagrebačkoj pozornici i ono što se predstavlja od Novosadskog narodnog društva ".[4]

U Novi Sad je prešao "silom prilika" 1868. godine, gde se bavio advokaturom. Vodio je te godine u Novom Sadu političku borbu za pozicije u gradu, predvodeći Srpsku narodnu stranku sa Miletićem. Tu je 1868. godine bio biran za predsednika Matice srpske i načelnika „Društva za Srpsko narodno pozorište“. Svojim delovanjem je uspešno povezivao srpske i hrvatske kulturne i političke centre kao što su Novi Sad, Zagreb, Osijek i Beograd, gde je, takođe, boravio neko vreme.[5][6]

U Iloku je na izborima za Sabor u Zagrebu, kao osječki advokat, izabran sa 150 glasova, 28. avgusta 1878. Protukandidat Livije Dobrošević je dobio samo 30 glasova. U Iloku je za narodnog zastupnika izabran i 1881.[7]

Porodica[uredi | uredi izvor]

Jovan Popović - dr Jovan Subotić, Galerija Matice srpske

Dana 1. maja 1851. godine, stupio je u brak sa Savkom Polit Desančić, sestrom poznatog političara, novinara i književnika Mihaila Polit-Desančića. Imali su sedmoro dece: Dejana, Žarka, Vidu, Vericu, Vojislava, Branislava i Ozrena. Žarko i Vida, umrli su kao deca. Sin Dejan Subotić bio je pukovnik u ruskom general-štabu a drugi sin, dr Vojislav Subotić, bio je vodeći srpski hirurg s kraja 19. i početka 20. veka, i jedan od osnivača Medicinskog fakulteta u Beogradu.[8] Lazar Tomanović navodi podatke da je ćerka Jovana Subotića udata za trgovca Jovana Baraka (to je bila Eufemija, Subotićeva ćerka iz prvog braka), a Branislav je bio husarski kadet. Jovan Subotić je pisao pesme posvećene umrloj ćerki Vidosavi. [9]

Stvaralaštvo[uredi | uredi izvor]

Porodična grobnica porodice Subotić na Zemunskom groblju.
Rodna kuća Jovana Subotića u Dobrincima, 19. vek
Plaketa u čast Subotića, Narodni muzej Zrenjanin

Smatra se najvećim poligrafom među piscima svog doba. Pisao je lirske pesme, klasicističke ode i elegije, herojske pesme, romantične epove, sentimentalne pripovetke, kritike, radove iz teorije i istorije književnosti, članke razne sadržine, ogledao se u romanu, napisao opsežnu autobiografiju, sastavljao, uz to, članke antologije, školske udžbenike, dva puta bio urednik Srpskog letopisa. Od 1861. godine do kraja života učestvuje u političkom životu Ugarske, naročito Hrvatske i Vojvodine. Šezdesetih godina, u doba cvetanja romantične drame, on je jedan od njenih najplodnijih predstavnika. Pesme su mu pod jakim uticajem narodne poezije. Godine 1838. štampao je spev „Potopljena Pešta“, od čijeg prihoda od prodaje su imali dobiti postradale srpske crkve na Čepeljskoj adi.[3] Pesnička slava mu je opala odmah posle pojave Branka Radičevića. Kao dramski pisac uzimao je predmete iz novije srpske i hrvatske istorije, ali ni drame mu se nisu mogle održati pored dela Jovana Sterije Popovića i Laze Kostića. U svoje vreme slavljen je njegov romantični ep „Kralj Dečanski“ (1846). Pred kraj života, u doba dominacije proze, napisao je roman „Kaluđer“ (1881). Subotićevo veliko delo "Srpska gramatika" ostalo je u rukopisu, iako je 1845. godine dobio za njega nagradu Matice srpske.[10]

U Muzeju grada Beograda nalazi se legat Jovana Subotića, koji je muzeju darovao njegov unuk, Ivan V. Subotić.[11]

Dela[uredi | uredi izvor]

  • Lira Jovana Subotića (pesme, 1837)
  • Potopljena Pešta (1838)
  • Uvjenčana Nadežda (dramatizovana alegorija, 1838)
  • Subotić, Jovan (1839). „Neke mыsli o soюzu knьiževnom Slavena na юgu i toga soюza imenu”. Novый Serbskіi Lѣtopisъ. 13 (48): 93—124. 
  • Bosilje (lirske pesme i balade, 1843)
  • Nauka o srpskom stihotvoreniju(1843)
  • Kralj Dečanski (ep, 1846) i novo izdanje (1860)
  • Pesme lirske (1857)
  • Pesme epske (1859)
  • Herceg Vladislav (1862)
  • Nemanja (drama, 1863)
  • Zvonimir (drama, 1868)
  • Prehvala (tragedija, 1868)
  • Miloš Obilić (tragedija, 1869)
  • Bodin (drama, 1869)
  • Epilog (1864)
  • Apoteoza Jelačića Bana (1866)
  • Pripovetke (1873)
  • Kaluđer (roman, 1881)

Jedna mala ulica u beogradskom naselju Dušanovac koja izbija na Dušanovački most nosi njegovo ime, kao i ulice u Novom Sadu, Zrenjaninu, Rumi i Zemunu.

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Naslovna strana čitanke Cvetnik srbske slovesnosti (1853)
    Naslovna strana čitanke Cvetnik srbske slovesnosti (1853)
  • Naslovna strana zbirke lirske poezije Pesne lirske (1858)
    Naslovna strana zbirke lirske poezije Pesne lirske (1858)
  • Naslovna strana Pesama epskih (1859)
    Naslovna strana Pesama epskih (1859)
  • Naslovna strana drame Zvonimir kralj hrvatski (1862)
    Naslovna strana drame Zvonimir kralj hrvatski (1862)

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ "Zastava", Novi Sad 17/29. januar 1886. godine
  2. ^ Jovan Subotić: "Lira", Pešta 1837.
  3. ^ a b v "Zastava", Novi Sad 1886. godine
  4. ^ Dejan Medaković, Srbi u Zagrebu, Novi Sad, 2004
  5. ^ „SUBOTIĆ Jovan | Enciklopedija Srpskog narodnog pozorišta” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-01-31. 
  6. ^ „SUBOTIĆ Jovan | Enciklopedija Srpskog narodnog pozorišta” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-01-31. 
  7. ^ Horvat, Rudolf. Srijem - naselja i stanovništvo. Slavonski Brod: Hrvatski institut za povijest - Podružnica za povijest Slavonije, Srijema i Baranje. str. 96. ISBN 953-6659-04-2. 
  8. ^ „Savka Subotić; Srpska ženska književnost do 1915. godine”. Arhivirano iz originala 17. 09. 2018. g. Pristupljeno 21. 06. 2015. 
  9. ^ Tomanović 2007, str. 99.
  10. ^ „Jovan Subotić”. Srpska enciklopedija (na jeziku: srpski). 2017-08-11. Pristupljeno 2023-01-28. 
  11. ^ Legat Jovana Subotića

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Funkcije u institucijama kulture
Predsednik Matice srpske
1868—1872
Stevan Branovački
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Јован_Суботић&oldid=27519910”