Jožef Pehan

Jožef Pehan
Jožef Pehan
Lični podaci
Datum rođenja	21. februar 1875.
Mesto rođenja	Čib, Austrougarska
Datum smrti	2. jun 1922. (47 god.)
Mesto smrti	Novi Vrbas, Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca

Jožef Pehan (Čib, 21. februara 1875 — Novi Vrbas, 2. jun 1922) bio je slikar

Biografija[uredi | uredi izvor]

Otac mu je bio doseljenik iz Moravske, a majka, Marija Pardon, rodom iz sela Obrovac. Nakon razvoda roditelja Jožef se sa majkom preselio u Bačku Palanku. Nakon osnovne škole, radio je kao bravarski i molerski šegrt. Svojim radovima, ponajviše crtežima, privukao je pažnju palanačkih Nemaca. Sa slikarom Ferencom Ajzenhutom upozano ga je kapetan Ferdinand Veber. Ovo poznanstvo je za Pehana predstavljalo životnu prekretnicu.

Pod mentorstvom Ferenca Ajzenhuta 1889. godine, Jožef Pehan je otišao u Minhen, gde je 1891. godine upisao Bavarsku umetničku akademiju. Bio je student u klasi profesora Nikolasa Gizisa (1842—1901). Nakon pola godine dobio je i stipendiju mađarske vlade, ali je iz nepoznatih razloga napustio akademiju. Kratko je boravio u Beču, a 1893. godine se vratio u Bačku Palanku. ^[1]

Kao došljak u Novom Vrbasu vrlo brzo je postao popularan među meštanima Novog Vrbasa. Posle kratkog vremena kao slikar i fotograf, projektovao je zgrade, kupalište, muzičku i plesnu dvoranu za „Kasinu“ u Vrbasu, režirao pozorišne predstave, komponovao muzičke komade, formirao kvartet u kome i je i svirao, pisao drame, držao predavanja, oprobao se i u vajarstvu.

Umro je u martu 1922. od srčanog udara. Sugrađani su priredili pogreb primeren njegovoj veličini, a prijatelj, vajar Ferenc Međeši isklesao je nadgrobni spomenik. Sin Adalbert Bela Pehan (1906-1986) takođe je bio akademski slikar. Najveći broj Pehanovih dela čuva se u Gradskom muzeju u Vrbasu.

Fotograf[uredi | uredi izvor]

Fotografski zanat izučio je u Novom Sadu. Godine 1897. sa porodicom se preselio u Novi Vrbas gde je otvorio fotografsku radionicu „Atelier del Monte” koja je u prvoj deceniji 20. veka bila jedna od najpoznatijih fotografskih radnji u Bačkoj. Foto-predloške koristio je kao „predstudije“ za mnoge slike i na taj način je fotografija imala značajnu ulogu u njegovom slikarstvu.

Umetnički rad[uredi | uredi izvor]

Prvi put je učestvovao na Prolećnoj izložbi Udruženja likovnih umetnika u Budimpešti 1899. godine sa slikom „Poslednja šibica“. Zbog negativne kritike na sledećoj izložbi u peštanskom salonu umetnika, 1903. godine, sliku „Rezervista“ izložio je pod pseudonimom Jožef Rima. Mnogo bolje kritike podstakle su ga na dalje usavršavanje. Već 1904. godine otišao je u Minhen, u privatnu školu Šimona Hološija (1857-1918), osnivača umetničke kolonije Nađbanja (1896). U Hološijevoj školi ne samo da se oslobodio akademizma i otkrio lični likovni narativ, nego i je i upoznao više sjajnih mladih slikara, predstavnika modernog slikarstva, a sa Šandorom Ciferom i Belom Cobelom je ostvario iskrena prijateljstva. Priključio se neoimpresionistima i učestvovao na koloniji u Nađbanji 1908. godine. Naredne godine postao je član i jedan od osnivača udruženja „Dom umetnika“ i otvorio atelje u Budimpešti. U Domu umetnika u Budimpešti, 1913. godine, organizovao je svoju prvu samostalnu izložbu od stotinak platana, crteža i skica. Sa ovom izložbom obišao je Vrbas, gradove Bačke, a zatim i mnoge gradove Ugarske. Ovo je postala prva moderna vojvođanska izložba slika. Iste godine obišao je Sarajevo i Dubrovnik. Na ovom putovanju je nastalo mnoštvo vrednih slika i crteža sa naglaskom na orijentalnim motivima i žanr-scenama. U zanosu umetničkog delovanja 1914. godine osnovao je slikarsku školu u Bačkoj Topoli.

Izbijanje Prvog svetskog rata je surovo prekinulo nalet dinamičnog stvaranja i delovanja svestranog umetnika velikog potencijala. Mobilisan je 20. januara 1915. godine, a 8. maja 1916. godine je usled zbog srčanih tegoba povučen sa ratišta. Te godine je boravio u Beogradu kao ratni slikar, ostavljajući za sobom crteže i slike kao dokumentaciju. Po završetku rata, 1918. godine, predstavio je samostalnu izložbu od 58 slika, 2 pastela, 48 crteža i akvarela.