Južni Sudan

Uredi veze
Ovaj članak je dobar. Kliknite ovde za više informacija.
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Republika Južni Sudan
Republic of South Sudan  (engleski)
Krilatica: Правда, слобода, просперитет
(engl. Justice, Liberty, Prosperity)
Himna: Јужни Судан, оје!
(engl. South Sudan, oyee!)
Položaj Južnog Sudana
Glavni gradDžuba
Službeni jezikengleski (regionalni jezici: dinka, nuerski, zande, arapski, čolo)
Vladavina
Oblik državeSavezna republika
 — PredsednikSalva Kir Majardit
 — PotpredsednikDžejms Vani Iga
 — Prvi potpredsednikTaban Deng Gai
Istorija
Otcepljenje9. jul 2011.
 — Nezavisnostod Sudana
Geografija
Površina‍
 — ukupno619.745 km2 (45)
 — voda (%)0
Stanovništvo‍
 — 2015.[1]12.340.000 (74)
 — gustina19,91 st./km2
Ekonomija
BDP / PKM≈ 2015.
 — ukupno22.880 mil. $ [2] (nema)
 — po stanovniku1.886 $[2] (nema)
Valutajužnosudanska funta
 — stoti deo valute‍100 пјастера‍
 — kod valuteSSP
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC +2
Internet domen‍.ss‍
Pozivni broj+211
Od 9. jula 2005. godine funkcionisala kao Autonomni region

Južni Sudan, ili zvanično Republika Južni Sudan (engl. Republic of South Sudan), je kontinentalna država istočne Afrike [3]. Graniči se sa Sudanom, Etiopijom, Ugandom, DR Kongom, Kenijom i Centralnoafričkom Republikom. Površina države iznosi oko 620.000 km², na kojoj živi 12.340.000[1] stanovnika, po veri pretežno hrišćana i animista. Najbrojnije etničke grupe u Južnom Sudanu su Dinka, Nuer i Azande. Glavni i najveći grad je Džuba, koji se nalazi na jugu države. Južni Sudan je, pre sticanja nezavisnosti, u dva navrata postojao kao autonomni region u sastavu Sudana. Poslednjih pedesetak godina pre proglašenja nezavisnosti Južnog Sudana, ovi prostori su bili zahvaćeni građanskim ratom, koji je odneo oko tri miliona života. Južni Sudan je jedna od najmlađih nezavisnih država, a samostalnost je zvanično stekao 9. jula 2011. godine, nakon uspešnog referenduma o nezavisnosti održanog u januaru 2011. Južni Sudan je postao 193. članica Ujedinjenih nacija 14. jula 2011. godine[4]. Odlukom u Adis Abebi, od 27. jula 2011. godine primljen je u Afričku uniju kao 54. članica[5]. Južni Sudan je jedna od najsiromašnijih država sveta i ima jednu od najgorih humanitarnih situacija.[6]

Ime[uredi | uredi izvor]

Zvaničan naziv države je Republika Južni Sudan, a proistekao je iz naziva nekadašnjeg autonomnog regiona Južni Sudan, pod kojim je ova teritorija postala opštepoznata.[7] Pre proglašenja nezavisnosti bilo je nekoliko predloga za promenu imena, kao na primer: Azanija, Republika Nil, Republika Kuš (prema antičkom kraljevstvu) i Džuvama (prema početnim slovima tri najveća grada — Džuba, Vav, Malakal).

Geografija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Geografija Južnog Sudana

Južni Sudan je kao deo nekadašnjeg Sudana bio u severnoj Africi, ali je otcepljenjem prirodno postao deo istočne Afrike kojoj gravitira. Glavni razlog tome su i fizičko-geografske odlike, na prvom mestu subekvatorijalna klima, u kojoj se smenjuju kišni i sušni period, zatim veliki predeli pod vodom i močvarama (Sud) i bujne tropske šume na krajnjem jugu. Za Južni Sudan se može reći da je smešten na reci Beli Nil, koja je najduža i najznačajnija reka ovih predela.

Položaj[uredi | uredi izvor]

Države sa kojima se Južni Sudan graniči su: Sudan (član Arapske lige), Etiopija, Kenija, Uganda, Demokratska Republika Kongo i Centralnoafrička Republika. Površina države iznosi 619.745,304981. Južni Sudan se nalazi u istočnoj Africi između Sudana na severu, Etiopije na istoku, Kenije, Ugande i DR Konga na jugu i Centralnoafričke Republike na zapadu. Smešten je na prelazu između regije Sudan u ekvatorsku Afriku. U fizičko-geografskom smislu Južni Sudan je centralnoafrička, ekvatorijalna zemlja u dolini Belog Nila. Prostire se između 10° i 4° sgš i 25° i 35° igd.

Geologija i reljef[uredi | uredi izvor]

Geološka podloga ovih predela je od kristalastih škriljaca, koji su na jugu prekriveni vulkanskim izlivima lave, dok na severu dominira mezozojski peščar[8]. Glavna reljefna odlika Južnog Sudana je basen i dolina reke Beli Nil. Na obodima dominiraju Bongo, Azandski prag, Planine Imatong, Centralnoafrički prag i Etiopska visoravan. Najviši vrh Južnog Sudana je Kinjeti, koji se nalazi u blizini granice sa Ugandom i ima visinu od 3.187 metara[9].

Klima[uredi | uredi izvor]

Klima Južnog Sudana je subekvatorijalna-savanska. Na krajnjem jugu i jugozapadu je uticaj ekvatora izrazitiji, pa se padavine kreću u proseku između 1.000—2.000 milimetara godišnje, dok ostatak države prima 500—1.000 mm taloga. Srednja januarska temperatura je oko 26 °C, a srednja julska 20—24 °C na jugoistoku, a u ostatku države do 28 °C. Kišni period traje od aprila do septembra.

Vode[uredi | uredi izvor]

Most preko Belog Nila u Džubi

Osnovicu hidrografske mreže čini reka Beli Nil. On prima veliki broj pritoka od kojih su najznačajnije Bahr el Gazal sa leve i Sobat sa desne strane. Bahr el Gazal je dug 716 km i prima nekoliko tokova među kojima se ističu Džur, Gel i Bahr el Arab. Uliva se u Beli Nil kod jezera No, nedaleko od grada Bentiju. Sobat se uliva u Nil blizu grada Malakala. Tokom kišne sezone u slivu Belog Nila formira se najveća močvarna oblast na svetu, poznata pod imenom Sud. Njena površina u periodu april-novembar dostiže 130.000 km², te je praktično jedna petina Južnog Sudana poplavljena.

Flora i fauna[uredi | uredi izvor]

Vegetacija Južnog Sudana je raznolika. Na severu i severozapadu dominira niskotravna savana, koja se nastavlja na visokotravne predele sa galerijskim šumama. Za središte zemlje u oblasti Sud karakteristični su barska i močvarna vegetacija. Krajnji jug Južnog Sudana odlikuje se tropskim kišnim šumama. Dominantne vrste su akacija, tvrdolisno žbunje i razne vrste trava.

Fauna Južnog Sudana je tipično savanska. Ističu se slonovi, žirafe, bufali, lavovi, nekoliko vrsta antilopa (oko 1,3 miliona jedinki), divlje svinje i dr. Na jugu ima šimpanzi i drugih planinskih majmuna. Zbog izuzetnih prirodnih odlika izdvojeno je i zakonom zaštićeno nekoliko oblasti — močvara Sud sa dolinom Belog Nila, nacionalni park Boma i nacionalni park Bandingilo.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Predsednik Salva Kir Majardit
Glavni članak: Istorija Južnog Sudana

Tokom istorije prostorima današnjeg Južnog Sudana vladale brojne države i narodi. Između 1000. p. n. e., pa sve do 350. godine nove ere ovim predelima dominiralo je Kraljevstvo Kuš (Donja Nubija). Nakon raspada kraljevstva teritoriju su naselili centralno-sudanska plemena. Njih su potisnuli narodi poput Dinka, Nuera, Šiluka i dr. Ove zajednice kontrolisale su prostore južnog Sudana sve do egipatske i turske najezde u XIX veku. Na početku XX veka severni i južni Sudan okupirala je Velika Britanija i stvorila Anglo-egipatski Sudan. On je postojao sve do 1956. i nezavisnosti Sudana. Već 1955. počeo je građanski rat čiji je epilog bio formiranje autonomnog regiona na jugu Sudana, a zatim i otcepljenje 2011. godine.

Rana istorija[uredi | uredi izvor]

Oko 1500. godine teritorija današnjeg Južnog Sudana bila je pod kontrolom govornika centralnosudanskih jezika. Ipak, najveći uticaj ostavili su Dinke, Šiluk i Luo. Oni su došli iz močvarnih predela Suda, a na osnovu arheoloških istraživanja utvrđeno je da su ovi prostori bili naseljeni stočarima još oko 3000. p. n. e. Nilotska ekspanzija povezana je sa propašću Nubije i najezdom Arapa.

Šiluci su doživeli procvat tokom 16. veka naročito za vreme vođe Njikanga. Naselili su prostore oko leve i desne obale Belog Nila severno od današnjeg grada Malakala. Zasnovali su zajednicu koja se bavila stočarstvom, ribolovom i gajenjem žitarica. Šiluci su bili u čestom sukobu sa susednim Sultanatom Fundž. Tokom 17. veka Šiluke je predvodio kralj Odak Okolo. U tom periodu oni su ratovali na nekoliko frontova i sklapali brojne saveze. Za vreme vladavine kralja Reta Tugoa Šiluci su ustanovili centralizovanu državu sa glavnim gradom Fašodom (današnji Kodok). Bili su vešti u kontroli rečnih tokova i trgovinskih ruta.

Azande su došli u Južni Sudan u 16. veku naselivši tropske predele oko Maridija i Jambjoa. Osnovali su jednu od najvećih država tog doba u regionu. Prirodna izolovanost onemogućila je uticaj islamskih sultanata sa severa. Slično je bilo i sa Dinkama u močvarnim predelima, dok su narodi na krajnjem severu bili pod čestim uticajem islama.

Kolonijalni period[uredi | uredi izvor]

Pre evropske kolonizacije Afrike na području današnjeg Južnog Sudana nisu postojale države[10]. Region su naseljavale manje ili veće etničke zajednice koje su međusobno koegzistirale. Prvu stranu invaziju na ovo područje izvršile su 1820.-21 godine turske trupe egipatskog paše Mohameda Alija. Tokom čestih upada, Turci / Egipćani su brojno stanovništvo sa ovih prostora odveli u ropstvo. Iako je tursko-egipatska vladavina ovim prostorima trajala preko 60 godina, ona nije uspela da potčini sve stanovnike Južnog Sudana, što nije uspelo ni kasnijem mahdističkom režimu. Ovi režimi su, međutim, pljačkali bogatstva regiona. Područje Južnog Sudana bilo je marginalizovano još tokom kolonijalnog perioda, a posle sticanja nezavisnosti vlast u Sudanu preuzima elita sa severa. S obzirom da su ostali bez političke i ekonomske moći, stanovnici Južnog Sudana podižu 1955. godine pobunu koja prerasta u 17 godina dug građanski rat[10].

Građanski rat i borba za nezavisnost[uredi | uredi izvor]

Glavni članci: Prvi sudanski građanski rat, Drugi sudanski građanski rat i Međunarodna priznanja nezavisnosti Južnog Sudana

Prvi građanski rat između Vlade Sudana i Narodnog pokreta za oslobođenje Sudana vođen je između 1955. i 1972. godine i okončan je Sporazumom u Adis Abebi. Time je Južni Sudan dobio izvestan stepen autonomije, ali su ova autonomna prava kršena od strane vlasti u Kartumu. Zbog teškog položaja stanovništva južnog dela zemlje, izbijaju nove pobune 1962. i 1972. godine, a potom i novi građanski rat (1983—2005), koji se završava mirovnim dogovorom prema kojem je Južni Sudan dobio samoupravu i pravo da na referendumu 2011. godine odluči da li želi punu nezavisnost. U međusobnim sukobima zaraćenih strana tokom 50 godina stradalo je oko 3 miliona ljudi[10].

Referendum o nezavisnosti sproveden je između 9. i 15. januara 2011. godine sa ciljem da se donese odluka o daljoj sudbini autonomnog regiona Južni Sudan. Konačni rezultati objavljeni su 7. februara i prema njima 98,83% glasača opredelilo se za otcepljenje. Nezavisnost je zvanično proglašena 9. jula 2011. godine. Rezolucija Saveta bezbednosti OUN 1999 Južni Sudan je 13. jula 2011. godine postao punopravni i 193. član Organizacije ujedinjenih nacija.

Unutardržavni i granični sukobi[uredi | uredi izvor]

Glavni članci: Sukob u Južnom Kordofanu i Sukobi u Južnom Sudanu 2011.

Tokom maja i juna 2011. godine, mesec dana pre proglašenja nezavisnosti, u regionu Abjej, na granici severnog i Južnog Sudana došlo je do oružanog sukoba, čiji epilog je bio oko stotinak poginulih. Razlog sukoba bio je to što u spornom regionu koji se nalazi u vilajetu Južni Kordofan (Sudan) živi stanovništvo koje podržava Južni Sudan i želi da se priključi njegovim okvirima[11]. Region je demilitarizovan, a UN su rasporedile svoje mirovne snage.

U avgustu mesecu 2011. godine u vilajetu Džonglej, došlo je do lokalnog sukoba između južnosudanskih plemena Nuer i Murle. Povod je bila krađa stoke, a u ovim nemirima nastradalo je oko 200-600 ljudi. Sukob je i dalje u toku[12].

U cilju održanja reda i mira Ujedinjene nacije odlukom Saveta bezbednosti poslale su mirovnu misiju sačinjenu od 7.000 vojnika sa ciljem da održava red i mir u novoj državi na istoku Afrike. UNMISS ima početni mandat u trajanju od godinu dana[13].

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Pripadnik naroda Dinke
Pripadnik naroda Nuer
Glavni članak: Stanovništvo Južnog Sudana

Brojnost i razmeštaj[uredi | uredi izvor]

Prema procenama misije Ujedinjenih nacija u Sudanu, Južni Sudan naseljava između 7,5 i 9,7 miliona ljudi.[traži se izvor] Na osnovu zvaničnog popisa na teritoriji Sudana koji je sproveden 2008. godine, komisija je došla do brojke od 8.260.490[14] stanovnika u Južnom Sudanu, dok su vlasti Južnog Sudana naredne godine došle do brojke od 11-13 miliona.[traži se izvor]

Najgušće je naseljen vilajet Centralna Ekvatorija, u kojem se nalazi i glavni grad Džuba i gde živi preko 2,5 miliona ljudi ili preciznije 109 stanovnika po km². Sa druge strane, najređe su naseljeni vilajeti Istočna Ekvatorija sa 2,7 st./km² i Zapadni Bahr el Gazal sa 3,5 st./km².

Gradovi[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Gradovi u Južnom Sudanu

Glavni grad Džuba je najveći grad Južnog Sudana sa 372.410 stanovnika, prema procenama iz 2011. godine.[15] Slede ga Jej (185.000), zatim Malakal (165.637), Vau (151.320) i Rumbek (100.000).

Grad Lokalni naziv(i) Vilajet Broj stanovnika
Džuba جوبا, Juba Centralna Ekvatorija 372.410
Jej Yei Centralna Ekvatorija 185.000
Malakal ملكال, Malakal Gornji Nil 165.637
Vau واو, Wau, Waw, Wow Zapadni Bahr el Gazal 151.320
Rumbek رمبيك, Rumbek El Buhajrat 100.000

Narodi[uredi | uredi izvor]

U Južnom Sudanu živi veći broj naroda, tačnije oko 200 etničkih grupa, uglavnom nilsko-saharskog (nilotskog) porekla. Pored nilotskih naroda, zastupljene su i etničke grupe nilsko-hamitskog i niger-kordofanskog porekla. Najbrojniji narod Južnog Sudana su Dinke (nilsko-saharski narod), kojih ima između 2,5 i 3 miliona, što čini trećinu ukupnog broja stanovnika.[16] Druga po važnosti etnička grupa Južnog Sudana je narod Nuer (takođe nilsko-saharski narod), čijih pripadnika ima oko 2 miliona i koji je nekada smatran tradicionalnim neprijateljem naroda Dinka.[17] Po brojnosti ih slede Azande (narod niger-kordofanskog porekla), koji stanuju na jugozapadu zemlje, u vilajetu Zapadna Ekvatorija i kojih ima oko jedan milion.[18] Značajan udeo u stanovništvu Južnog Sudana čine i (nilsko-saharske) etničke grupe Šiluk na severoistoku zemlje (500.000).[19]

Jezici[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Jezici Južnog Sudana

Zvanični jezik Južnog Sudana je engleski. Pre proglašenja nezavisnosti, u zvaničnoj upotrebi bio je i arapski. U upotrebi je i veliki broj regionalnih jezika među kojima dominiraju dinka, (oko 2-3 miliona), sledi ga nuerski jezik sa približno milion govornika, zande takođe oko milion, zatim bari i šiluk sa po 420, odnosno 200 hiljada[20].

Religija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Religija u Južnom Sudanu

Do dolaska hrišćanskih misionara područje današnjeg Južnog Sudana naseljavala su plemena koju su praktikovala animizam i spiritualizam. Hrišćanstvo je u Sudan (južni i severni) došlo u VI veku preko antičke Nubije. Najezdom Arapa u VII veku započeta je prisilna islamizacija, naročito na severu, ali sve do XV veka hrišćanske zajednice su pružale snažan otpor. Južni deo Sudana bio je geografski izolovan od severa zahvaljujući velikim prostranstvima pod močvarama i sezonskim smenama kišnog i sušnog perioda. To je bio glavni razlog što se hrišćanstvo održalo na jugu. Tokom XIX veka za vreme britanskog protektorata, hrišćanski misionari su ponovo uspostavili verske zajednice na severu i učvrstili one na jugu u današnjem Južnom Sudanu[21]

Na osnovu nekih izvora u Južnom Sudanu su najzastupljenija tradicionalna afrička verovanja (animizam, spiritualizam, totemizam), sa izraženom hrišćanskom manjinom[22]. Međutim, prema navodima iz 2011. godine, čak četiri miliona stanovnika Južnog Sudana, tj. približno polovina od ukupnog broja praktikuje hrišćanstvo i pripada anglikanskoj crkvi Sudana[23]. Uprkos tome, veliki broj naroda Južnog Sudana zadržao je svoja tradicionalna verovanja i običaje.

Politika[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Politika Južnog Sudana

Južni Sudan je prema državnom uređenju savezna republika na čijem čelu je predsednik Salva Kir Majardit od 2005. godine. Zakonodavnu vlast predstavlja Parlament Južnog Sudana, koji se sastoji od 170 poslanika, a sedište mu je u glavnom gradu Džubi. Trenutno vladajuća partija je Narodni pokret za oslobođenje Sudana sa 70% poslanika u skupštini, tj. ukupno 112 poslanika. Izvršna vlast je poverena Vladi Južnog Sudana, koju čine predsednik, potpredsednik i 31 ministar. Bezbednost, odbrana granica i suvereniteta države povereni su vojnim snagama Južnog Sudana, koje su zvanično osnovane 9. jula 2005. godine na osnovu Sveobuhvatnog mirovnog sporazuma, koji su potpisale vlade južnog i severnog Sudana. Zvaničan naziv je Narodna armija za oslobođenje Sudana (NAOS).

Republika Južni Sudan je članica dve međunarodne organizacije — Ujedinjenih nacija i Afričke unije.

Administrativna podela[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Administrativna podela Južnog Sudana

Tradicionalno, Južni Sudan je podeljen u tri istorijske regije Bahr el Gazal, Gornji Nil i Ekvatorija.

Administrativna podela 2011—2015[uredi | uredi izvor]

Od 2011 do 2015 Južni Sudan je bio podeljen na 10 država. Najniža administrativna jedinica je okrug kojih ima 86 ukupno. Glavni grad je Džuba.

Mapa Južnog Sudana
Država Glavni
grad		 Površina
(km²)		 Broj
stanovnika		 Guverner Početak
mandata
Zapadni Bahr el Gazal Vav 93.900 350.000 Rizik Zakarija Hasan 18. maj 2010.
Severni Bahr el Gazal Avejl 33.558 826.646 Pol Malong Avan 27. mart 2008.
Varab Kvajok 31.027 638.002 Njandeng Malek Delič 25. maj 2010.
El Buhajrat Rumbek 40.235 567.329 Čol Tong Majaj Jang 28. maj 2010.
Zapadna Ekvatorija Jambjo 79.319 1.731.341 Džozef Bakosoro 26. maj 2010.
Centralna Ekvatorija Džuba 22.956 2.500.626 Klement Vani Konga 18. jul 2005.
Istočna Ekvatorija Torit 82.542 225.872 Luis Lobong 20. maj 2010.
Džonglej Bor 122.479 1.189.330 Kuol Manjang Džuk decembar 2007.
El Vahda Bentiju 35.956 144.439 Taban Deng Gaj 30. septembar 2005.
Gornji Nil Malakal 77.773 1.212.979 Simon Kung Puoč 25. maj 2010.

Administrativna podela od 2015—2017 i od 2017[uredi | uredi izvor]

28 država Južnog Sudana stvorenih 2015.
32 države Južnog Sudana od 2017.

Od 2015. Južni Sudan je bio podeljen na 28 država,[24][25] sve do januara 2017.[26]

Nekoliko novih država je stvoreno 14. januara 2017. čime je ukupan broj država povećan sa 28 na 32.[26] Od Istočnog Bieha (od 2017. Bieh) odvojena je država Akobo, Istočni Nil je podeljen na Centralni Gornji Nil i Severni Gornji Nil, od države Latjor izdvojena je država Majvut, a od Budue odvojena je Tombora.

Bahr el Gazal
  1. Avejl
  2. Avejl Istok
  3. Istočna Jezera
  4. Gogrijal
  5. Gok
  6. Lol
  7. Tondž
  8. Tvik
  9. Vau
  10. Zapadna Jezera
Ekvatorija
  1. Amadi
  2. Budue
  3. Imatong
  4. Džubek
  5. Maridi
  6. Kapoeta (ranije Namorunjang)
  7. Tombora (od 2017)
  8. Terekeka
  9. Jej River
Gornji Nil
  1. Boma
  2. Centralni Gornji Nil (od 2017. nakon podele države Istočni Nil)
  3. Akobo (od 2017)
  4. Severni Gornji Nil (od 2017. nakon podele države Istočni Nil)
  5. Džonglej
  6. Latjor
  7. Majvut (od 2017)
  8. Severni Lieh
  9. Ruveng
  10. Južni Lieh
  11. Bieh (ranije Istočni Bieh)
  12. Fangak (ranije Zapadni Bieh)
  13. Fašoda (ranije Zapadni Nil)

Oblast Abjej na granici Južnog Sudana i Sudana trenutno ima poseban administrativni status unutar Sudana i pod upravom je Administracije Oblasti Abjej. Bilo je predviđeno da 2011. održi referendum o otcepljenju od Sudana i priključenju Južnom Sudanu, međutim to se još uvek nije dogodilo.

Privreda[uredi | uredi izvor]

Transport na Belom Nilu
Džuba, glavni grad
Kob antilopa
Glavni članak: Privreda Južnog Sudana

Privreda Južnog Sudana zasnovana je na principu slobodnog tržišta. Prema zvaničnom sajtu vlade Južnoga Sudana to je jedna od najbrže rastućih privreda na svetu, trenutno[27]. Tačnije, nalazi se na 17.[27] mestu po rastu uprkos aktuelno nestabilnom ekonomskom trendu. Glavni proizvodi Južnog Sudana su nafta, gas, agrumi i drvna građa. Uprkos ovim pokazateljima, stanovništvo Južnog Sudana je većinom izuzetno siromašno, što je direktna posledica dugog građanskog rata[28]. Zvanična valuta u zemlji je južnosudanska funta.

Prirodni resursi[uredi | uredi izvor]

Najznačajniji potencijalni obnovljivi resurs prema sajtu južnosudanske vlade predstavljaju vode reke Beli Nil sa pritokama Bahr el Gazalom, Sobatom i drugim. Najbitnija mineralna nalazišta, čiji potencijali se ne koriste, razmeštena su po obodu države u pobrđima (zlato, srebro, hrom, azbest, mangan, gips, gvožđe, cink)[29]. Svakako najperspektivniji prirodni resursi Južnog Sudana su nafta i gas, čija ležišta su koncentrisana u severnom delu zemlje u dolinama Belog Nila i Bahr el Gazala. Prihod od crnog zlata za Južni Sudan, čak 98% ukupnog budžeta[30]. Nafta se transportuje preko Sudana do Crvenoga mora, pa se prihodi od nafte dele pola-pola.

Primarni sektor[uredi | uredi izvor]

Poljoprivreda je razvijena u dolinama. Najznačajnija kultura Suda je papirus, a najviše se gaje sirak, kukuruz, proso, kikiriki, slatki krompir i dr. Najznačajnije vrste voća karakteristične za Južni Sudan su: mango, papaja i banana. Stočarstvo se bazira na gajenju koza, ovaca i goveda. Šumarstvo je razvijeno na krajnjem jugu Južnog Sudana u zoni tropskih šuma gde se eksploatiše kvalitetno tikovo drvo.

Industrija i trgovina[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Saobraćaj u Južnom Sudanu

Glavne grane su energetika i naftna industrija. Slede ih drvna industrija na jugu zemlje u zoni kišnih šuma, zatim prehrambena za proizvodnju i preradu voća i povrća i građevinska na bazi mineralnih sirovina. Važnu ulogu zauzima i rudarstvo zahvaljujući bogatim ležištima[31].

Osnovu trgovinske delatnosti Južnog Sudana predstavlja proizvodnja i izvoz nafte i gasa. Oko 98% javnih prihoda koji iznose 1,3 milijarde dolara, dolaze od „crnog zlata“.[32] Glavni trgovinski partneri Južnog Sudana su Egipat, neke zemlje Evrope i države Bliskog istoka. Na strano tržište izvoze se i zlato, srebro i dijamanti. U poljoprivrednoj razmeni najviše učestvuju meso, vuna i pamuk[33].

Saobraćaj[uredi | uredi izvor]

Infrastruktura Južnog Sudana je značajno zapostavljena i delomično uništena tokom višegodišnji razaranja tokom građanskog rata. Svi najvažniji gradovi povezani su putevima[traži se izvor]. Glavni grad Džuba povezan je regionalnim putem A-34 sa Avejlom, Rumbekom, Vavom, i dalje na jugoistoku sa Kenijom i Ugandom. Ka zapadu se nastavlja magistrala do grada Jambjo i dalje u DR Kongo. Na sever od Džube prolazi put preko Bora, pa sve do Malakala na severoistoku zemlje. Vazdušni međunarodni transport vrši se preko internacionalnog aerodroma u Džubi, a jednim delom i preko vazdušne luke u Malakalu. Osim pomenutih u Južnom Sudanu postoji još 20-ak manjih aerodroma koji se koriste za lokalni saobraćaj. Glavni prevoznici su Sadern Sudan erlajns i Fider erlajns.

Perspektive turizma[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Zaštićena prirodna dobra Južnog Sudana

Savanska prostranstva središnjeg i severnog dela zemlje naseljena su velikim brojem gazela, slonova, žirafa, zebri i drugih vrsta što će omogućiti razvoj foto-safarija. Na jugu su bogate tropske šume gde žive šimpanze i druge vrste majmuna. Još za vreme nekadašnjeg Sudana, zbog svojih izuzetnih odlika zakonom su zaštićene velike površine poput močvare Sud, nacionalnih parkova Boma i Bandigilo i rezervata Zeraf[34]. Sve navedeno predstavlja osnovicu potencijalnog turističkog razvoja Južnog Sudana.

Naziv parka Osnivanje Površina (km²)
Nacionalni park Bandingilo 1992. 945
Nacionalni park Boma 1986. 22.800
Južni nacionalni park 1939. 23.000
Nacionalni park Lantonto 1954. 760
Nacionalni park Nimule 1954. 410
Nacionalni park Šambe 1985. 620

Obrazovanje i sport[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Obrazovanje u Južnom Sudanu

U Južnom Sudanu postoje tri univerziteta sa ukupno 20-ak fakulteta. Najveći i najstariji je Univerzitet u Džubi, osnovan 1977, a osim njega postoje još i Bahr el Gazal i Gornji Nil sa sedištima u Vavu i Malakalu. Tradicionalni sport u Južnom Sudanju je rvanje, a popularni su i fudbal i košarka. U američkom klubu Majami Hit nastupa južnosudanski košarkaš Luol Deng, rođen u Vavu[35].

U aprilu 2011. godine oformljen je Fudbalski savez Južnog Sudana, a mesec dana kasnije i Fudbalska reprezentacija Južnog Sudana[36]. Za selektora je izabran Samjuel Lolako.

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Narodi Južnog Sudana
    Narodi Južnog Sudana
  • Religija Južnog Sudana
    Religija Južnog Sudana
  • Jezici Južnog Sudana
    Jezici Južnog Sudana
  • Hidrografija Južnog Sudana
    Hidrografija Južnog Sudana
  • Reljef Južnog Sudana
    Reljef Južnog Sudana
  • Infrastruktura Južnog Sudana
    Infrastruktura Južnog Sudana
  • Podela Južnog Sudana
    Podela Južnog Sudana
  • Geologija Južnog Sudana
    Geologija Južnog Sudana
  • Bogatstva Južnog Sudana
    Bogatstva Južnog Sudana

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b The Department of Economic and Social Affairs of the United Nations. str. 51–55. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. jul 2014) Retrieved 11. 8. 2015.
  2. ^ a b Zavod za statistiku Južnog Sudana Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. jun 2012), pristupljeno dana 20. septembra 2015. godine
  3. ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 09. 04. 2014. 
  4. ^ „Južni Sudan postao članica UN-a”. Arhivirano iz originala 02. 04. 2015. g. Pristupljeno 14. 6. 2011. 
  5. ^ http://www.au.int/en/content/african-union-welcomes-south-sudan-54th-member-state-union Афричка унија пожелела добродошлицу Јужном Судану као 54. чланици Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. avgust 2011), pristupljeno 2. avgusta 2011. godine
  6. ^ Situacija u Južnom Sudanu Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. april 2015), pristupljeno dana 9. novembra 2011. godine
  7. ^ „Zvaničan naziv države prema Ustavu” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 29. 06. 2011. g. Pristupljeno 25. 6. 2011. 
  8. ^ Vujadinović, S, 2009.
  9. ^ Južni Sudan: Planina Kinjeti (Britanika), pristupljeno dana 9. novembra 2011. godine
  10. ^ a b v „Istorija Južnog Sudana”. Arhivirano iz originala 17. 12. 2007. g. Pristupljeno 22. 6. 2011. 
  11. ^ UPDATE 3-Nearly 100 civilians killed in Abyei, official says Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. jun 2012), pristupljeno dana 19. novembra 2011. godine
  12. ^ Death Toll Passes 600 From Raid in South Sudan, pristupljeno dana 19. novembra 2011. godine
  13. ^ WITH INDEPENDENCE LESS THAN A DAY AWAY, SECURITY COUNCIL AUTHORIZES UNITED NATIONS MISSION IN REPUBLIC OF SOUTH SUDAN, pristupljeno dana 19. novembra 2011. godine
  14. ^ „Popis stanovništva u Sudanu 2008. godine”. Pristupljeno 24. 6. 2011. 
  15. ^ „Stanovništvo Džube 2008. godine”. Arhivirano iz originala 14. 3. 2012. g. Pristupljeno 24. 6. 2011. 
  16. ^ „Narod Dinke u Južnom Sudanu”. Arhivirano iz originala 21. 06. 2013. g. Pristupljeno 24. 6. 2011. 
  17. ^ „Narod Nuer u Južnom Sudanu”. Arhivirano iz originala 02. 01. 2011. g. Pristupljeno 24. 6. 2011. 
  18. ^ „Narod Azande u Južnom Sudanu”. Arhivirano iz originala 18. 07. 2011. g. Pristupljeno 24. 6. 2011. 
  19. ^ „Narod Šiluk u Južnom Sudanu”. Arhivirano iz originala 13. 06. 2020. g. Pristupljeno 24. 6. 2011. 
  20. ^ „Jezici Južnog Sudana”. Pristupljeno 24. 6. 2011. 
  21. ^ hrišćanstvo u Sudanu Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. april 2012), pristupljeno dana 18. novembra 2011. godine
  22. ^ „Verovanja u Sudanu”. Pristupljeno 24. 6. 2011. 
  23. ^ „Religija u Južnom Sudanu”. Arhivirano iz originala 26. 07. 2011. g. Pristupljeno 24. 6. 2011. 
  24. ^ „Kiir and Makuei want 28 states in South Sudan”. Radio Tamazuj. Arhivirano iz originala 08. 12. 2015. g. Pristupljeno 16. 10. 2015. 
  25. ^ „South Sudan’s Kiir appoints governors of 28 new states”. Sudan Tribune. Pristupljeno 13. 1. 2016. 
  26. ^ a b „South Sudanese President creates four more states”. www.sudantribune.com. Sudan Tribune. Arhivirano iz originala 18. 09. 2017. g. Pristupljeno 05. 09. 2017. 
  27. ^ a b „Privreda Južnog Sudana - porast”. Arhivirano iz originala 17. 12. 2007. g. Pristupljeno 23. 6. 2011. 
  28. ^ „Privreda Južnog Sudana - siromaštvo”. Arhivirano iz originala 17. 12. 2007. g. Pristupljeno 23. 6. 2011. 
  29. ^ „Privreda Južnog Sudana - mineralni resursi”. Arhivirano iz originala 17. 12. 2007. g. Pristupljeno 23. 6. 2011. 
  30. ^ „Pulicerov centar - Južni Sudan”. Arhivirano iz originala 25. 04. 2014. g. Pristupljeno 23. 6. 2011. 
  31. ^ „Industrija Južnog Sudana”. Arhivirano iz originala 17. 12. 2007. g. Pristupljeno 23. 6. 2011. 
  32. ^ Southern Sudanese Independence: High Hopes, Huge Obstacles | Pulitzer Center Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. april 2014), Pristupljeno 28. 3. 2013.
  33. ^ „Trgovina Južnog Sudana”. Arhivirano iz originala 17. 12. 2007. g. Pristupljeno 23. 6. 2011. 
  34. ^ „Turizam Južnog Sudana”. Arhivirano iz originala 17. 12. 2007. g. Pristupljeno 23. 6. 2011. 
  35. ^ „Biografija Luola Denga”. Arhivirano iz originala 01. 08. 2008. g. Pristupljeno 28. 6. 2011. 
  36. ^ „Formiran FS Južnog sudana”. Arhivirano iz originala 14. 07. 2013. g. Pristupljeno 28. 6. 2011. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Vujadinović, S. (2009): Regionalna geografija Afrike, Geografski fakultet, Beograd.
  • Grupa autora (2006): Atlas Afrike, Monde Neuf-Politika, Beograd
  • Grupa autora (2004): Enciklopedijski atlas sveta, Mono i Manjana, Beograd

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Јужни_Судан&oldid=27508607”