Avala film
| Avala Studios Beograd | |
|---|---|
 | |
| Delatnost | proizvodnja kinematografskih dela |
| Osnovano | 1945. Beograd |
| Osnivači | Vlada NR Srbije (1945) Feelmax Limited Sebre Češka (2016) |
| Sedište | Kneza Višeslava 88 11030  Beograd |
Rukovodioci | Peter Dajko Marina Ivanović |
Broj zaposlenih | 7 |
| Veb-sajt | www |
| Fusnote privatizovano 2015. | |
Avala film je filmska kompanija u Srbiji osnovana 1946. godine.
Avala Film je osnovan tokom administrativnog upravljanja kinematografijom u FNR Jugoslaviji (1941-1951), kada je čitava aktivnost bila centralizovana. Beograd je bio administrativni i poslovni centar savremene jugoslovenske kinematografije, što je značajno uticalo na razvoj kinematografije u Srbiji. Do raspada SFRJ 1991 , Srbija je proizvela oko 50% svih jugoslovenskih žanrovski različitih filmova. Najveći broj jugoslovenskih filmskih autora i tehničara živeo je i radio u Beogradu i Srbiji, ali to je bilo i mesto najvećih proizvodnih kapaciteta (CFS Košutnjak - tehnika i tonski studio i CFL (Centralna Filmska Laboratorija) Beograd.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Osnivanje[uredi | uredi izvor]
Avala film je osnovan 1946. godine kao nacionalni projekat, i dugi niz godina je smatran najvećim brendom srpske kulture. Izgrađen je odmah posle Drugog svetskog rata, sa ogromnim očekivanjima. Teren, studiji i druge zgrade, kao i oprema za snimanje, laboratorijsku i tonsku obradu, dizajnirane su za proizvodnju oko 40 igranih filmova godišnje. Plan je bio da Beograd postane jedan od najvećih evropskih filmskih centara. Međutim, ova ideja nikada nije realizovana. Samo desetak projekata snimljeno je godišnje, ali je "Filmski Grad" postao veoma popularno mesto na mapi sveta.
Pedesete godine[uredi | uredi izvor]
U periodu od 1950 do 1960 godine glavni upravnik Avala filma bio je Dejan Obradović (1923). U ovom periodu Avala film, kao jedini državni studio i producent u Srbiji, proizvela je oko 20 žanrovski različitih filmova. Značajni autori u ovom periodu Vjekoslav Afrić, Gustav Gavrin, Radoš Novaković, Soja Jovanović, Velimir Stojanović....
Šezdesete[uredi | uredi izvor]
Zlatno doba ili "kontinuirani rast filma u Srbiji" (1961-1991) počeo je početkom šezdesetih godina. Tokom tri decenije snimljeno je više od 300 igranih filmova u Srbiji. Ostvarenja domaće kinematografije postale su sastavni deo nacionalne kulture, domaći film je osvajao gledaoce, a mnoga dostignuća predstavljala su našu zemlju na filmskim festivalima širom sveta.
Početak šezdesetih godina bio je prvi značajan period za Avalu. Bio je to vreme kada je Ratko Dražević postavljen na čelo "Avala filma". Tokom svog vremena domaća kinematografija je cvetala. Avala Film je bio cenjeni filmski studio sa izuzetno profesionalnom opremom i ljudstvom. Slobodan Mihajlović Mihiz, Slobodan Selenić, Miroslav Krleža došli su u Avalu u to vreme. U njegovom vremenu snimljen je jedan od najvažnijih filmova domaće kinematografije - "Skupljači perja" Aleksandra Saše Petrovića. Takođe, bio je najveći promotor "Crnog talasa", kojeg su zastupali Dušan Makavejev, Kokan Rakonjac i Saša Petrović.
U Avali su snimljene mnoge koprodukcije, čak i spektakli. Npr: Andžej Vajda snimao je "Sibirska Ledi Magbet", Džek Kardif "Dugi brodovi", Denis de la Pateliere "Marko Polo", Henri Verneuli " 25 sati" i Sidni Polak je snimio "Castle Keep" zatim koprodukcija sa Francuzima Soledad iz 1967 , sa Sovjetskim Savezom Dobar vetar plava ptico iz 1967 itd, sa Nemcima: Muški izlet, Vojnik, Čovek i zver. Zvezde kao što su Ričard Barton, Sofija Loren, Orson Vels, Kirk Daglas, Katrin Denev, Ana Karina, Žeraldina Čaplin, Ani Girardot su dolazili u Avala film.
U periodu od 1960 do 1969 godine snimljeno je čak oko 60 domaćih filmskih naslova. Značajni reditelji koji su radili sa Avalom su: Soja Jovanović, Marjan Vajda, Žika Mitrović, Dušan Makavejev, Živojin Pavlović, Stole Janković, Jovan Živanović, Mića Popović, Radoš Novaković, Branko Bauer itd.
Period Dragiše Gileta Đurića (1968-1972) i razvoj Avala filma od 1970 do 1980 godine[uredi | uredi izvor]
1968 Ratko Dražević podnosi ostavku na mesto upravnika Avala filma što zbog ogromnih dugova i trošenja državnih para i zbog pretnji sa državnog vrha. Drugi značajan period u razvoju Avala filma bio je od 1968. do 1972. godine, pod rukovodstvom Dragiše Gileta Đurića. Zatekao je dug od 8 milijardi starih dinara kao posledice raskošnnog poslovanja i uzimanja velikog broja kredita. U tom periodu Đurić je uspeo da vrati 30% kredita i da održi proizvodnju. Najveći umetnički uspeh njegovog vremena je film "Rani radovi" Želimira Žilnika, koji je osvojio "Zlatni medved" u Berlinu.
Kako je 1972 zabranjeno snimanje filmova na temu crnog talasa tako je i Avala prestala raditi te projekte. Kada je otkupio prava na ekranizaciju romana Dragoslava Mihailovića Kad su cvetale tikve, nijedna banka mu nije htela dati kredit za snimanje a još igranje komada u pozorištu lično je zabranio Tito. Usled pritiska vrha države, Dragiša Đurić podnosi ostavku na mesto generalnog direktora 1972 godine i sa sobom ostavlja dug oko 5 000 000 000 dinara. U ovom periodu realizovan je značajan broj koprodukcionih filmova: Kelijevi heroji, Rat i mir (koprodukcija sa BBC), Drakula itd.
U periodu od 1970 do 1973 snimljena su samo 3 igrana filma. Od 1973 godine do kraja 70-ih realizovano je oko 20 domaćih naslova.
Godine 1974. Avala Film se spaja sa Centralnim filmskim studiom "Košutnjak", a tokom sedamdesetih i osamdesetih godina održavao kvantitet proizvodnje.
Usled velikog finansijskog uspeha komedije Ljubavni život Budimira Trajkovića u bioskopima i festivalima, tadašnji upravnik CFS Košutnjak Sava Lazarević ponudio je reditelju gorepomenutog filma Dejanu Karaklajiću poziciju umetničkog direktora Avala filma. Odlaskom prethodnih upravnika Draževića i Đurića sa čela Avale, manje se radilo koprodukcija u studijima i manje je država davala novca za upravljanje preduzećem. Za vreme Karaklajića kao umetničkog direktora u periodu od 1978-1980 proizvedeno je oko 20 domaćih naslova. Kara<klajić je napustio Avalu i Jugoslaviju 1980 godine.
Valja spomenuti samo neke naslove koji su rađeni u produkciji Avale ili koprodukciji sa drugim radnim zajednicama poput: Salaš u malom ritu, Zimovanje u Jakobsfeldu, Kičma, Vojnikova ljubav, Miris zemlje, Tigar, Nije nego, Dvoboj za južnu prugu. Značajni reditelji u ovom periodu: Aleksandar Đorđević, Branko Bauer, Stole Janković, Vlatko Gilić, Dragovan Jovanović, Mića Milošević, Živko Nikolić...
Avala film tokom 80 ih godina - Period Branka Baletića (1986-1990)[uredi | uredi izvor]
Ovaj period obeležava isto velika realizacija naslova pored toga što je početkom 80 -ih donet zakon po kome nezavisni fimski radnici mogu formirati manje filmske radne zajednice i boriti se za sredstva fondova i proizvoditi filmove pored velikih filmskih studija i kuća. Spram ovoga , Avala film je izvojevala malo veći uticaj i proizvodila svoje filmove, mada su pružali tehničku podršku i laboratoriju za finalnu realizaciju nezavisnih filmskih naslova njena preduzeća CFS Košutnjak i CFL Beograd.
U prvoj polovini 80 - ih postepeno su se počele vraćati koprodukcije i među prvim urađena je italijanska mini serija Kvo vadis u koprodukciji Italijanske Rai i Avala filma sa Frederikom Forestom, Barbarom de Rosi, Kristinom Naires, Klaus Marijom Brandauer i nekolicinom jugoslovenskih glumaca koji su imali epizodne uloge, zatim francuski naslov Le prix du danger iz 1983 sa Džerad Lavinom u glavnoj ulozi i američki naslov The Secret Diary of Sigmund Freud iz 1984 godine sa Bad Kortom i Karol Kejn u glavnim ulogama i prva koprodukcija između Jugoslavije i Mozambika Vreme leoparda u režiji Zdravka Velimirovića iz 1985 godine.
Od domaćih naslova valja spomenuti Rad na određeno vreme, Lov u mutnom, Srećna porodica, Dorotej, Sablazan, Mahovina na asfaltu i komercijalno uspešan Bal na vodi.
Godine 1986. na čelo Avala filma dolazi mladi sineasta u uspešan reditelj Branko Baletić. Umetnički savet koji je odlučivao o projektima vodio je reditelj Miloš Radivojević pored Bogdana Tirnanića, Radivoja Cvetičanina, Nenada Prokića i Gojka Kastratovića. 1986 CFS Košutnjak i CFL Beograd su spojeni sa Avalom u jedinstveno preduzeće CFS Avala film sa 333 stalno zaposlena i 70 stručnih saradnika svih profila na bazi ugovora. Sva sredstva za plate, doprinose ostvarivali su sami i obaveze prema državi, obnovljena su 3 studija i izgrađen još jedan, veliki bazen za podvodna snimanja, nabavljena je nova kompletna oprema i rasveta i modernizovano 30 poslovnih kancelarija.
Pružan je servis najvećim svetskim producentima, glumcima i rediteljima u desetak velikih koprodukcija: Karlo Ponti i Sofija Loren u rimejku Ćoćare, „The fortunate Pilgrim“, Robinzon Kruso koji su ljudi zaposleni u Avali radili 3 meseca na Sejšelima i tri meseca u bazenima tj. studijima Avala filma, Put oko sveta za 80 dana sa ekipom od 300 saradnika, Boris Godunov tj, Rostopovičem kao kompozitorom i Zuavskim kao rediteljem, Bunker Palas Hotel Enki Bilala. Realizovane su 2 koprodukcije s Amerikancima Tamna strana sunca Božidara Nikolića i Tajna manastirske rakije Slobodana Šijana.
U studijima Avala filma realizovan je i film Beg iz Sobibora sa Alan Arkin i Džoan Pakula u glavnim ulogama. Proizveli su sami ili u koprodukciji više od 20 domaćih igranih filmova koji su osvajali veći broj nagrada u zemlji i inostranstvu poput: Kuduz, Kako je propao rokenrol, Život sa stricem,Tako se kalio čelik, Kuća pored pruge, Već viđeno i Sabirni centar ( koprodukcija sa Art film 80), Klopka Suade Kapić, Dogodilo se na današnji dan, Remington ( saradnja sa Slovencima) i filmovi koje je Avala tehnički i laboratorijski pomagala ali u produkciji nezavisnih kuća (Vampiri su među nama, Atoski vrtovi - preobraženje) itd. Mnogi debitanti raznih profesija zakoračili su u svet filma preko Avala filma.
U to vreme premijer Srbije je bio Ivan Stambolić, ministar kulture Branislav Milošević koji su pružali punu podršku Avali samim tim što se nisu mešali u njen rad. Tri godine za redom (1987-1990) znatiželjnicima su otvarana vrata studija i podignutih objekata u krugu Avala filma tokom letnjih meseci organizujući kulturne i zabavne manifestacije Avala Fest koji je posećivalo 4000 do 5000 posetilaca a celi finansijski promet se odvijao preko Beobanke gde je od ovih namena bilo na računima oko 6 miliona maraka. Značajna rediteljska imena u ovom periodu koja su radila s Avalom: Eduard Galić, Gordan Mihić, Živko Nikolić, Dragan Kresoja, Vlasta Radovanović, Jovan Aćin a od debitanata Darko Bajić, Žarko Dragojević, Goran Gajić i drugi.
Avala film - Jukoeksport spajanje, sankcije, propast Avala filma[uredi | uredi izvor]
Godine 1990. realizovana su u pprodukciji ili koprodukciji Avala filma naslovi poput Granice Zorana Maširevića, Cubok diplomski film Dragana Nikolića koji je u saradnji s Avalom pomogao FDU, eksperimentalni film Čudesan san Džige Vertova , Početni udarac Darka Bajića i film Seks partijski neprijatelj broj 1 za vreme mandata Branka Baletića.
1990 usled promene društvenih okolnosti, Branko Baletić se smenjuje sa mesta direktora i na njegovo mesto dolazi Ranko Petrić koji će rukovoditi Avala filmom sve do odlaska u stečaj i privatizacije 2011 odnosno 2015 godine.
Avala Film se pridružuje "Jugoekportu", koji je obećao veliku investiciju u Avala Film 1991 godine. Usvojen je Zakon o osnivanju akcionarskog društva "Jugoekport Avala Film Internacional", prema kojem je Jugoekport dobio 51% a "Avala film" je dobio 49% kapitala. Međutim, kompanija "Jugoekport" počela se rušiti i ušla pod stečaj usled opterećenja sankcija devedesetih godina. Tako se Avala film našla u još težem položaju. Pravni status Avala filma nije se menjao sve do prodaje 2015 godine.
Postojao je pokušaj revitalizacije Avale uz pomoć države. Zatim je bilo nekoliko investitora koji su želeli da investiraju u ovu kompaniju, ali su i ti pokušaji propali. Studiji i skladišta su uglavnom bili zapušteni, a tehnologija je zastarila. Filmska laboratorija je prestala da radi i bila je u vrlo lošem stanju. Svi filmski radnici, pažljivo odabrani za film (dizajneri kostimografije, šminkeri, dizajneri, dekorateri), napustili su Avalu davno. Fundus kostima i rekvizita bio je u totalnom neredu.
S vremena na vreme, filmska ekipa bi se pojavila i snimila nešto u razorenim, praznim prostorijama sa lošim ukrašavanjem, ali je proizvodnja definitivno umrla 20 godina ranije.
Filmske trake sa najvrednijim filmovima naše kinematografije prebačene su u Jugoslovensku kinoteku, neposredno pre prodaje Avale.
200 dugometražnih filmova, 430 dokumentaraca (svaki četvrti film na prostoru bivše Jugoslavije) i oko 20 koprodukcijskih filmova sa inostranim partnerima snimljeni su u Avala filmu.
Na domaćim i međunarodnim festivalima, filmovi iz produkcije Avala filma osvojili su preko 200 nagrada, među kojima su najznačajniji:
- Grand Pri Specijal u Kanu za film "Skupljači perja" Aleksandra Saše Petrovića
- Zlatni globus u Los Anđelesu za film "Skupljači perja" Aleksandra Saše Petrovića
- Zlatni medved u Berlinu za film "Rani radovi" Želimira Žilnika
- Srebrni medved u Berlinu za film "Nevinost bez zaštite" Dušana Makavejeva
- Nominacija Američke akademije za filmove "Tri" i "Skupljači perja", koji su bili u užem izboru za nagradu.
Godine 2015. Avala film je prodat Film Vej a 2016 godine u partnerstvo ulazi i češka kompanija Sebre.
Nakon uspešne akvizicije, Avala Film je dobio izvanredne partnere, koji su stvorili mogućnosti za širenje i razvoj kompanije u oblasti kinematografije.
Nakon ulaska u filmski kompleks Avale, nađeni su napušteni studijski objekti i skladišta; mnogi od njih su uništeni curenjem, nerešeni imovinski pravno odnosi, uništene dekoracije i zapostavljeni fundus. Novi vlasnik je najavio modernizaciju preduzeća.
U 2016. godini Avala Film je proslavio 70 godina postojanja, što je značajna prekretnica u njenoj istoriji i razvoju.
Produkcija filmova[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- [1] - Zvanična stranica filmske kompanije Avala Studios Beograd
- Stečaj ili opstanak Avala filma („Politika“, 15. mart 2011)
- Bogataši vrebaju „Avala film“ („Politika“, 13. april 2011)
- Potomci Jovana Dučića traže zemljište „Avala filma“ („Politika“, 24. maj 2011)
- Prodaje se „Avala film“ („Večernje novosti“, 19. mart 2015)