Aleksa Savić
Aleksa Savić | |
|---|---|
 | |
| Puno ime | Aleksandar Savić |
| Datum rođenja | 22. mart 1878. |
| Mesto rođenja | Užice Kneževina Srbija |
| Datum smrti | 27. januar 1928. (49 god.) |
| Mesto smrti | Niš Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca |
Aleksa Savić (puno ime Aleksandar Savić; Užice, 22. mart 1878 — Niš, 27. januar 1928) bio je srpski lekar, narodni poslanik i ministar zdravlja u Vladi Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Smatra se utemeljivačem jugoslovenske i srpske bakteriologije. Posao lekara otpočeo je u Topličkom kraju, gde je najviše doprineo razvoju medicine.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođen je 1878. godine u Užicu. Nakon završenih studija u Gracu, došao je u Prokuplje. Dr Aleksa Savić bio je jedini lekar u najvećem srezu koji je po teritoriji i naseljenosti zauzimao polovinu okruga. Sela su bila besputna, raštrkana i planinska u blizini opasne i nemirne turske granice na kojoj su stalno izbijali sukobi. Nema sela do kojeg nije došao na kolima, konju ili pešice. Odazivao bi se čim bi ga pozvali, i bio prinuđen da nosi pušku jer je često naletao na arnautske razbojničke zasede. Odolevao je ovim preprekama jer je bio brz i nepogrešiv strelac.
Za vreme akutnih zaraznih bolesti išao je po kućama u zaraženom kraju nastojeći da bude što bliže bolesnima, a zdrave da prevencijom zaštiti. Primenjivao je dezinfekciju i izolaciju i štampao plakate sa i uputstvima. Pozivao na saradnju učitelje, sveštenike, činovnike, građane, seljake. Vršio je zdravstveno prosvećivanje naroda, koji do tada nije navikao na lečenje.
U toku Balkanskih ratova i u Prvom svetskom ratu iskustva stečena u borbi protiv infektivnih bolesti primenjivao je i usavršavao kao ratni lekar i upravnik mnogih poljskih i rezervnih bolnica. U Prvom svetskom ratu je učestvovao kao upravnik Pete rezervne bolnice, u vreme velike epidemije tifusa od koga su stradali mnogi srpski vojnici. Sa srpskom vojskom prešao je Albaniju a nakon toga na Krfu, rukovodio je sanitetom Prve armije, koji nakon reorganizovanja biva prebačen na Solunski front. Dr Savić u Solunu u postaje član Međunarodne komisije za higijenu i zarazne bolesti. U Solunu ostaje do 1919. godine, odakle odlazi u Pariz da bi specijalizirao internu medicinu.
Posle dolaska sa specijalizacije iz Francuske 1921. godine, postao je upravnik Niške okružne bolnice i šef internog odeljenja. Za vreme njegovog upravljanja, u niškoj bolnici se otvaraju se očno, ušno i dečije odeljenje a sagrađena je i zgrada zaraznog odeljenja. Kao ugledni stručnjak i ratni veteran izabran je za predsednika lekarskog udruženja za Niš i okolne okruge, pododbora Srpskog lekarskog društva u Beogradu 1923. godine.
Prihvatanjem kandidature Topličkog okruga. 1925. godine postao je narodni poslanik. 1927. godine izabran je za ministara narodnog zdravlja u Vladi Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Za vreme svog poslaničkog i ministarskog mandata založio se za uticaj pri izradi opšteg zakona za celu zemlju sa jasnim tezama za što čvršća jedinstva preventivne i kurativne medicine, za mogućnost da sve naučne institucije budu pristupačne svim lekarima i da se zdravstvena služba i zdravstvenici radnici približe i najudaljenijim planinskim kolibama. Založio se za početak izrade jedinstvenih sanitarnih zakona za celu državu i da se javni sanitet reorganizuje, a pre svega da se zidaju nove i popravljaju stare bolnice na celoj teritoriji države.
Zaslugama Alekse Savića izgrađena je moderna bolnica u Prokuplju sa 80 postelja, 14 kupatila, vodovodom, kanalizacijom i električnim osvetljenjem. Zbog sagledanog značaja zdrave pijaće vode podignuta je na brdu Borovnjak zgrada za gradski vodovod, a brdo pošumljeno. Napravljeni su brojni bunari, pumpe i česme gotovo u svim selima. Otvorena je Poljoprivredna škola u gradu i brojne škole po selima, naročito domaćinske. Izgrađena su parna kupatila u Blacu i Kuršumliji i preko 60 higijenskih vodenih objekata. Doktorovim ukazom pošumljena je mnoga golet u topličkom kraju. Samo na jednom posedu zasađeno je 50.000 borova, 200 lipa i 1.000 jasena), a na Hisaru 40.000 četinara donetih sa Karpata.
Dr Aleksa Savić je preminuo u 27. januara 1928. u pedesetoj godini života. Sav svoj kapital ostavio je opštini Prokuplje. Po izričitoj želji koju je ostavio u svom testamentu, sahranjen je na brdu Hisar nadomak Prokuplja. U testamentu je i precizirao da se tu izgradi dom sa vidikovcem „bolesnima za oporavak, zdravima za uživanje”.
Zahvalnost Topličana[uredi | uredi izvor]
Medicinska škola i Opšta bolnica u Prokuplju nose ime po dr Aleksi Saviću. Na vrhu brda Hisar nadomak Prokuplja, kula koja je sagrađena po njegovoj želji poznata je kao „Doktorova kula” a sam vrh je dobio ime „Savićevac”. Put oko brda Hisar nazvan je putom dr Alekse Savića.
U čast dr Alekse Savića, uprava bolnice u Prokuplju dodeljuje plaketu „Dr Aleksa Savić”.
U krugu opšte bolnice u Prokuplju, 2009. godine, povodom 80. godišnjice od otvaranja prve bolnice u Prokuplju i topličkom kraju, podignut je spomenik dr Saviću u znak zahvalnosti prema njemu, jer je se založio da ova bolnica bude sagrađena.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- O dr Aleksi Saviću
- Plaketa „dr Aleksa Savić”[mrtva veza]
- „Spomenik srpskom Luju Pasteru” Politika, 14. decembar 2009.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
