Aleksa Čelebonović

Aleksa Čelebonović
Lični podaci
Datum rođenja	(1917-12-29)29. decembar 1917.
Mesto rođenja	Lozana, Švajcarska
Datum smrti	26. maj 1987.(1987-05-26) (69 god.)
Mesto smrti	Beograd, SFR Jugoslavija

Aleksa Čelebonović (Lozana, 29. decembar 1917 — Beograd, 26. maj 1987) bio je srpski slikar, likovni kritičar, istoričar umetnosti i profesor Univerziteta u Beogradu.

Biografija

Diplomirao je na Pravnom fakultetu u Beogradu 1941. godine, slikarstvo je najpre privatno učio kod Jovana Bijelića a potom u Firenci (Accademia di belle arti). Prvi put je izlagao 1934. godine u Beogradu. Bio je član grupe „Desetoro“ sa kojom je 1940. godine izlagao u Zagrebu i Beogradu. Rat je proveo u izbeglištvu u Italiji i Švajcarskoj, a posle oslobođenja vraća se u Beograd kada radi u Crvenom krstu Jugoslavije, Savezu likovnih umetnika Jugoslavije (SULUJ), Grafičkoj industrijskoj školi, Sekretarijatu za kulturu SR Srbije, Izdavačkom zavodu „Jugoslavija“ (kao glavni urednik i direktor). Samostalno je izlagao u Beogradu (1957) i Novom Sadu (1959). Bavio se i pedagoškim radom: bio je profesor po pozivu na Fakultetu primenjenih umetnosti (1976-1985) i Filozofskom fakultetu - grupa za Istoriju umetnosti (1985-1987) u Beogradu. Bio je član i sekretar Udruženja likovni umetnika Srbije (ULUS). Bio je osnivač, sekretar (1954-1953) i predsednik (1963-1965) jugoslovenske sekcije Međunarodnog udruženja umetničkih kritičara (AICA). Bio je osnivač i prvi upravnik Jugoslovenskog trijenala likovnih umetnosti (1961), kao i komesar jugoslovenskih selekcija na bijenalima u Veneciji (1958, 1964, 1966) i Sao Paolu (1957, 1961, 1969). Organizovao je izložbe srpske i jugoslovenske umetnosti u zemlji i inostranstvu.

Kritike, predgovore izložbenih kataloga, studije i knjige počinje da objavljuje od 1939. godine. Saradnik je brojnih novina i časopisa: „Borba“, „Književne novine“, „Politika“, „NIN“, „Delo“, „Književnost“, „Umetnost“ i dr. Značajne tekstove o srpskoj i jugoslovenskoj umetnosti publikovao je i u inostranim časopisima. Napisao je nekoliko knjiga o likovnim umetnostima od koji su neke objavljene i u inostranstvu.

Mlađi je brat znamenitog srpskog slikara Marka Čelebonovića (1902–1986).

Slikarska grupa „Desetoro“

Slikarska grupa „Desetoro“ je zajednički izlagala 1940. godine u Beogradu i Zagrebu. Grupu su sačinjavali: Danica Antić, Borivoj Grujić, Nikola Graovac, Dušan Vlajić, Milivoj Nikolajević, Jurica Ribar, Ljubica Sokić, Stojan Trumić, Aleksa Čelebonović i Bogdan Šuput. Iako po svom sastavu heterogena, grupa se sastojala od 2 žene i 8 muškaraca, bilo je tu akademskih slikara, intelektualaca sa fakultetskim obrazovanjem, ali i slikara po vokaciji, pripadali su raznim društvenim slojevima od radništva do buržoazije. Zajedničko ovoj grupi je bilo to što su svi bili slikari i đaci Jovana Bijelića. Neki od ovih umetnika su stradali u Drugom svetskom ratu, a oni koji su preživeli bili su značajni likovni stvaraoci u posleratnom periodu.

Knjige (izbor)

• 1953. Jurica Ribar 1918-1943, (koautor), ULUS, Beograd
• 1960. Za pristup umetnosti, Rad, Beograd
• 1959. Dušan Vlajić, ed. Slikari i vajari, Prosveta, Beograd (drugo izdanje 1965)
• 1965. Savremeno slikarstvo u Jugoslaviji, Jugoslavija, Beograd (istovremeno objavljena i na engleskom i francuskom 1966)
• 1970. Vojislav Jakić, (koautor), Bagdala, Kruševac (istovremeno objavljena i na engleskom i francuskom)
• 1974. Stara Grčka: estetski pristup arhitekturi, skulpturi i slikarstvu, Jugoslavija, Beograd, i Državna založba Slovenije, Ljubljana
• 1974. Ulepšani svet: slikarstvo buržoaskog realizma od 1860. do 1914, Jugoslavija, Beograd, (objavljena kao posebna izdanja i u Njujorku, Londonu, Parizu, Milanu, Berlinu, Amsterdamu, a u Bukureštu 1982)
• 1987. Iza oblika, Nolit, Beograd

Predgovori kataloga (izbor)

• 1957. Jovan Bijelić, (retrospektivne izložbe), Umetnički paviljon, Beograd
• 1957. Gravures de France Mihelič, 4th bienal, Sao Paolo
• 1958. XXIXeme Biennale de Venise, Pavillion Yougoslave, Venecija
• 1961. I trijenale likovnih umetnosti, Beograd
• 1961. 6th bienal, Yugoslavia 1961, Sao Paolo
• 1962. Stojan Ćelić, Galerija suvremene umjetnosti, Zagreb
• 1962. Apstraktni pejzaž, Galerija Kulturnog centra, Beograd
• 1962. Novi oblici nadrealizma i 'relacionizma', Galerija Kulturnog centra, Beograd
• 1963. Branko Ružić, Galerija suvremene umjetnosti, Zagreb
• 1964. Jovan Kratohvil, Salom Moderne galerije, Beograd
• 1964. Fantastika u crtežima savremenih beogradskih umetnika, Galerija Kulturnog centra, Beograd, Kabinet grafike Jugoslavenske akademije, Zagreb, Mestna galerija, Ljubljana
• 1964. XXXIIe Biennale de Venise, Pavillion Yougoslave, Venecija
• 1965. Jurica Ribar, (retrospektivna izložba), Galerija likovni umjetnosti, Osijek
• 1966. Skultpure Vojislava Jakića, Galerija Kulturnog centra, Beograd
• 1966. XXXIIIe Biennale de Venise, Pavillion Yougoslave, Venecija
• 1967. Milo Milunović 1897-1967, (retrospektivna izložba), Galerija Kulturnog cantra, Beograd
• 1968. Mladen Srbinović, Salon Muzeja savremene umetnosti, Beograd
• 1969. Miodrag B. Protić, Salon Muzeja savremene umetnosti, Beograd
• 1969. 10th bienal, Sao Paolo
• 1970. Grupa 'Desetorica', Umetnički paviljon Cvijeta Zuzorić, Beograd
• 1972. Marino Tartalja, Galerija SANU, Beograd
• 1972. Nedeljko Gvozdnović, Salon Likovne jeseni, Sombor
• 1972. Ljubica Sokić, Mala galerija, Zrenjanin
• 1976. Aleksandar Luković, (retrospektivna izložba), Savremene galerija Umetničke kolonije 'Ečka', Zrenjanin
• 1976. Aleksandar Zarin, Narodni muzej, Niš
• 1978. Ljubica Sokić 1937-1977, (retrospektivna izložba), Umetnički paviljon Cvijeta Zuzorić, Beograd
• 1979. Grafika Zorana Mušiča, Umetnički paviljon Cvijeta Zuzorić, Beograd
• 1979. Mića Popović, Umetnički paviljon Cvijeta Zuzorić, Beograd
• 1983. Zoran Pavlović, Galerie de l'Hôtel-de-Ville, Genèneve
• 1984. Čedomir Vasić, Galerija Kulturnog centra Radničkog univerziteta, Novi Sad
• 1982. Marko Čelebonović, Umetnički paviljon Cvijeta Zuzorić, Beograd
• 1985. Gabrijel Stupica, Galerija Sebastijan, Beograd
• 1985. Marica Prešić, Galerija 73, Beograd, Umjetnički paviljon, Titograd
• 1985. Nandor Glid, Galerija 'Roman Petrović', Sarajevo
• 1986. Milun Mitrović, (retrospektivna izložba), Umetnički paviljon Cvijeta Zuzorić, Beograd
• 1986. Đorđe Bošan 1918-1984, (retrospektivna izložba), Umetnički paviljon Cvijeta Zuzorić, Beograd

Eseji i kritike (izbor)

• 1939. O Polu Sezanu, Mlada kultura, br. 1, 3. mart. str. 55-56, Beograd
• 1939. Izložbe, Mlada kultura, br. 1, 3. mart. str. 62-64, Beograd
• 1939. Izložba francuskog slikarstva XX veka, Mlada kultura, br. 2, 7. april. str. 144-151, Beograd
• 1950. Slikarski put Jurice Ribara, Mladost, br. 2-3, 27. oktobar, sKurzivan tekst. 209-214, Beograd
• 1951. Nikola Graovac, Književne novine, 12. oktobar, Beograd
• 1951. Bora Baruh, Književne novine, 27. oktobar, Beograd,
• 1952. Skulpture Petra Palavičinija, Borba, 29. april, Beograd
• 1952. Jugoslovenski paviljon na Bijenalu u Veneciji, Borba, 5. oktobar, Beograd
• 1953. Izložba Bogoljuba Jovanovića, Borba, 8. januar, Beograd
• 1953. Sreten Stojanović, Borba, 16. april, Beograd
• 1953. Izložba grupe Exat 51, Arhitektura, br. 6. str. 40-41, Beograd, Borba, 2. april, Beograd
• 1953. Za širu estetsku analizu srpskog slikarstva XVII i XIX veka, Borba, 28. septembar, Beograd
• 1954. Dušan Džamonja, Borba, 15. april, Zagreb, Borba, 18. april, Beograd
• 1954. Figurativna umetnost - apstraktna umetnost, Borba, 24. oktobar, Beograd
• 1955. Mića Popović, Borba, 20. februar, Beograd
• 1955. Boris Anastasijević, Književnost, br. 5. str. 437, Beograd
• 1956. Lubarda, le peintre du roc, Prisme, No 5. str. 26-27, Paris
• 1956. Miodrag B. Protić, Književne novine, 16. april, Beograd
• 1956. Savremena umetnost u SAD, Književne novine, 22. juli, Beograd
• 1957. Stvarnost, ideje i umetnost, Politika, 1-3. januar, Beograd
• 1957. Decembarska grupa, NIN, 29. decembar, Beograd
• 1958. Položaj likovne kritike, Politika, 5. januar, Beograd
• 1958. Autentičnost i originalnost, Politika, 1-4. maj, Beograd
• 1959. 'Modernizam' i društvo, NIN, 1. januar, Beograd
• 1959. Američki oblici. Novi neboderi, NIN, br. 449, Beograd
• 1960. Otkup umetničkih dela, Komunist, 17. mart, Beograd
• 1965. Danjanovi simboli, Umetnost, br. 1. str. 94-103, Beograd
• 1965. Novi oblici u posleratnom slikarstvu, Umetnost, br. 2. str. 5-17, Beograd
• 1968. Lepenski Vir, Književnost, br. 2. str. 175-179, Beograd
• 1968. Čudne kutije Vojislava Jakića, Bagdala, br. 108-110. str. 2, Kruševac
• 1969. Skupovi u delima Branka Ružića, Književnost, br. 6. str. 614-616, Beograd
• 1969. Pikuralni ideogrami Stojana Ćelića, Književnost, br. 7. str. 86-87, Beograd
• 1970. Vidovi savremene figuracije (u jugoslovenskom slikarstvu), Književnost, br. 7. str. 61-67, Beograd
• 1972. Ljubica Sokić: slike 1962-1972, Književnost, br. 2. str. 571-572, Beograd
• 1973. Pompijerska umetnost - kič ili umetnički pokret, Umetnost, br. 35. str. 23-28, Beograd
• 1984. Sava Šumanović, Politika, 27. april, Beograd
• 1987. Radomir Damnjanović Damnjan, Književne novine, 1. januar, Beograd

Vidi još

• Spisak srpskih slikara

Literatura

• Dokumentacija Muzeja savremene umetnosti, Beograd
• Radivoje Davidović, OD VAJSA DO VINAVERA-ULICE BEOGRADSKIH JEVREJA, Čigoja štampa, Beograd, 2024.
• Aleksa Čelebonović, Povest o vizuelnom, Clio, Beograd, 1998

Spoljašnje veze

• Umetnik, esteta, istoričar – Aleksa Čelebonović („Politika”, 27. decembar 2017)