Andrej Gromiko
| andrej gromiko | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Andrej Gromiko | ||||||||||
| Lični podaci | ||||||||||
| Datum rođenja | 18. jul 1909. | |||||||||
| Mesto rođenja | Starija Gramiki, kod Gomelja, Ruska Imperija | |||||||||
| Datum smrti | 2. jul 1989. (79 god.) | |||||||||
| Mesto smrti | Moskva, Ruska SFSR, SSSR | |||||||||
| Profesija | diplomata | |||||||||
| Porodica | ||||||||||
| Supružnik | Lidija Dimitrijevna Grinjevič | |||||||||
| Delovanje | ||||||||||
| Član KPSS od | 1931. | |||||||||
| ministar spoljnih poslova Sovjetskog Saveza | ||||||||||
| Period | 14. februar 1957 — 2. jul 1985. | |||||||||
| Prethodnik | Dmitrij Šepilov | |||||||||
| Naslednik | Eduard Ševarnadze | |||||||||
| predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta Sovjetskog Saveza | ||||||||||
| Period | 2. jul 1985 — 1. oktobar 1988. | |||||||||
| Prethodnik | Vasilij Kuznjecov | |||||||||
| Naslednik | Mihail Gorbačov | |||||||||
| Odlikovanja |
| |||||||||
Andrej Andrejevič Gromiko (rus. Андре́й Андре́евич Громы́ко; 18. jul 1909 — 9. jul 1989) bio je ministar spoljnih poslova od 1957. do 1985. i predsednik Sovjetskog Saveza od 1985. do 1988. godine.[1] Bio je i sovjetski ambasador u više zemalja, te učestvovao u mnogim pregovorima oko smanjenja nuklearnog naoružanja za vreme Hladnog rata.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Mladost i školovanje[uredi | uredi izvor]
Rođen je u seljačkoj porodici u selu Starija Gramiki kod Gomelja, Belorusija. Godine 1923, bio je izabran za Prvog sekretara lokalne organizacije Komsomola.[2] Osnovnu školu završio je u Gomelju, a srednju tehničku u Borisovu. Godine 1931, postao je član Svesavezne komunističke partije (boljševika). Studije je nastavio u Dzeržinsku. Godine 1934, Gromiko i njegova porodica preseljeni su u Moskvu. Godine 1936, nakon tri godine studiranja ekonomije, Gromiko je postao istraživač i predavač na Sovjetskoj akademiji nauka. Područje kojim se bavio bila je ekonomija SAD, na temelju čega je izdao nekoliko knjiga. Komisija Centralnog komiteta SKP(b) odabrala ga je, 1939. godine, za funkcionera u diplomatiji. Tada se upoznao s Vjačeslavom Molotovim i Georgijem Maljenkovim.[3]
Politička karijera[uredi | uredi izvor]
Gromiko je u Komesarijatu za spoljne poslove prvobitno radio u Odeljenju za Amerike, da bi ga nakon šest meseci Josif Staljin odredio za atašea u Sovjetskoj ambasadi u SAD. Godine 1943, nasledio je Maksima Litvinova na mestu ambasadora Sovjetskog Saveza u SAD. Tih se godina upoznao sa mnogim poznatim ličnostima poput Čarlija Čaplina[4] i Merlin Monro.[5] Takođe je bio sovjetski delegat u Teheranu, Dambarton Ouksu, Jalti i u Potsdamu.[6] Godine 1943, Sovjetski Savez je uspostavio diplomatske odnose s Kubom, pa je Gromiko iste godine postao sovjetski ambasador u Havani. Godine 1945, vratio se u Moskvu na proslavu pobede u Velikom otadžbinskom ratu.
Aprila 1946. godine, Gromiko je postao stalni predstavnik Sovjetskog Saveza u Ujedinjenim nacijama.[7] U početku je na UN-ovim sednicama stalno koristio veto u korist Sovjetskog Saveza, zbog čega je postao popularan pod nadimkom Gospodin Njet.[8] Juna 1952, postao je sovjetski ambasador u Ujedinjenom Kraljevstvu.
Godine 1957, vratio se u Moskvu i postao ministar spoljnih poslova Sovjetskog Saveza.[9] Igrao je važnu ulogu u pregovorima između Nikite Hruščova i Džona Kenedija u rešavanju Kubanske raketne krize 1962. godine. Bio je zaslužan za postizanje Sporazuma o delimičnoj zabrani vršenja atomskih eksperimenata 1963. godine i potpisivanje mirovnog sporazuma između Pakistana i Indije, čime je bio završen Indijsko-pakistanski rat 1965. godine. Narednih godina je bio zaslužan i za ostale sporazume koji su ograničavali naoružanje supersila, poput ABM-a, SALT-a I i Sporazuma o sprečavanju nuklearnog rata iz 1973. godine. Godine 1973, Gromiko je postao član Politbiroa CK KPSS.
Nakon što je Mihail Gorbačov došao na vlast 1985. godine, smenio je Gromika sa funkcije ministra spoljnih poslova i postavio ga za predsednika Prezidijuma Vrhovnog sovjeta Sovjetskog Saveza, funkcija koja nije bila previše uticajna.[10] Na partijskoj konferenciji 1988. godine, Valdimir Meljnikov je optužio Gromika da je kao član Brežnjevljeve administarije odgovoran za ekonomsku krizu koja je od tada zahvatila Sovjetski Savez.[11] Gromiko je odbacio optužbe, ali je svejedno odlučio da svojevoljno napusti politiku. Dana 1. oktobra 1988, Gromiko je podneo ostavku na mesto predsednika Prezidijuma Vrhovnog sovjeta Sovjetskog Saveza, a tu je funkciju preuzeo Gorbačov.[12]
Smrt i nasleđe[uredi | uredi izvor]
Andrej Gromiko umro je 2. jula 1989. godine, nedugo nakon penzionisanja. Po želji porodice, sahranjen je na groblju Novodevičje.
Dana 18. jula 2009. godine, u Belorusiji je svečano obeležena 100. godišnjica Gromikova rođenja. Ceremoniji su prisustvovali njegov sin Anatolij i kćerka Emilija. Tim su povodom jedna ulica i škola u Gomelju dobili njegovo ime.[13]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Andrei Gromyko | Biography & Facts | Britannica”. www.britannica.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-02-05.
- ^ Gromyko 1989, str. 24.
- ^ Gromyko 1989, str. 33.
- ^ Gromyko 1989, str. 73.
- ^ Gromyko 1989, str. 77.
- ^ Gromyko 1989, str. 88.
- ^ Gromyko 1989, str. 144.
- ^ Andreй Andreevič Gromыko na saйte peoples.ru, pristupljeno 15. aprila 2012.
- ^ Gromyko 1989, str. 162.
- ^ Elliott & Lewin 2005, str. 238.
- ^ „Gromyko resignation urged at conference”. Manile Standard. 02. 07. 1988. Pristupljeno 12. 09. 2010.
- ^ Gromyko 1989, str. 8.
- ^ „Belarusь otmečaet 100-letie so dnя roždeniя Andreя Gromыko – diplomata s mirovыm imenem” (na jeziku: ruski). Obshchenatsional'noe Televidenie. 18. 07. 2009. Pristupljeno 15. 04. 2012.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Gromyko, Andrei (1989). Memoirs. Doubleday. ISBN 978-0-385-41288-9.
- Elliott, Gregory; Lewin, Moshe (2005). The Soviet Century. Verso Books. ISBN 978-1-84467-016-1.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Interview about the Cold War for the WGBH series, War and Peace in the Nuclear Age
- Annotated bibliography for Andrei Gromyko from the Alsos Digital Library for Nuclear Issues
Predsednici Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR-a | ||
|---|---|---|
nazivi fukcija po periodima: predsednik Centralnog izvršnog komiteta (1922-1937), predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta (1938-1989) i predsednik Vrhovnog sovjeta (1989-1991) | ||
.svg) | ||
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Akademske | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
