Andrija Mandić

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Andrija Mandić
Andrija Mandić, 2023.
Lični podaci
Puno imeAndrija Mandić
Datum rođenja(1965-01-19)19. januar 1965. (59 god.)
Mesto rođenjaŠavnik, SR Crna Gora, SFR Jugoslavija
DržavljanstvoCrna Gora
Srbija
NarodnostSrbin
Religijapravoslavni hrišćanin
UniverzitetUniverzitet Crne Gore
Porodica
SupružnikSanja
DecaIlija, Milena
Politička karijera
Politička
stranka		Nova srpska demokratija (od 2009)
Srpska narodna stranka (1997—2009)
Narodna stranka (1990—1997)
Trenutna funkcija
Funkciju obavlja od 31. oktobra 2023.
Predsednik vladeMilojko Spajić
PrethodnikDanijela Đurović
Izbori2006, 2009, 2012, 2016, 2020.

Andrija Mandić (Šavnik, 19. januar 1965) je crnogorski i srpski političar, predsjednik Nove srpske demokratije i predsjednik Skupštine Crne Gore. Jedan je od lidera koalicije Za budućnost Crne Gore, nekadašnji lider Demokratskog fronta, a ranije je bio predsjednik Srpske narodne stranke.

Obavljao je dužnost zamjenika saveznog ministra za privredu u Saveznoj vladi SR Jugoslavije (2000-2001), a od 2001. godine je poslanik u Skupštini Crne Gore. Jedan je od najuticajnijih političkih lidera u Crnoj Gori. Bio je jedan od čelnih ljudi u bloku unionističkih stranaka, koje su se zalagale za očuvanje državnog zajedništva Crne Gore i Srbije, prvobitno u okviru Savezne Republike Jugoslavije, a potom u okviru Državne zajednice Srbije i Crne Gore. Zalaže se za odbranu prava srpskog naroda u Crnoj Gori i uspostavljanje što bližih odnosa između dvije susjedne države, Crne Gore i Srbije.[1][2]

Bio je kandidat na izborima za predsjednika Crne Gore 2008. godine kada je zauzeo drugo mesto po rezultatima, a bio je i kandidat Demokratskog fronta na izborima za predsjednika Crne Gore 2023. godine.

Nosilac je Ordena srpske zastave prvog stepena, Ordena belog anđela na lancu i Medalje za doprinos sistemu odbrane Republike Srbije.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Obrazovanje[uredi | uredi izvor]

Rođen je 19. januara 1965. godine u Šavniku. Diplomirao je na Metalurško-tehnološkom fakultetu u Podgorici. Prije političkog angažmana, bio je uspješan preduzetnik. Kao direktor i suvlasnik akcionarskog društva za preradu obojenih metala, organizovao je prvu privatnu proizvodnju aluminijumskih legura u Crnoj Gori.

U saradnji sa Metalurško-tehnološkim fakultetom iz Podgorice radio je na projektovanju, izradi i instaliranju opreme za livenje aluminijuma, kao i na komercijalnom metalurškom inženjeringu.

Rana politička karijera[uredi | uredi izvor]

Od 1990. godine bio je član Narodne stranke, koju je napustio u stranačkom raskolu zbog podrške te stranke kandidaturi Mila Đukanovića na predsedničkim izborima 1997. godine i učestvovao je u osnivanju Srpske narodne stranke.[3][4]

U toku NATO agresije na SR Jugoslaviju 1999. godine, Mandić je komandovao Lakom samohodnom artiljerijskom baterijom Pete motorizovane brigade Vojske Jugoslavije. Za svoj ratni angažman, odlikovan je Vojnom spomen-medaljom za doprinos sistemu odbrane Srbije, koju mu je 12. januara 2020. godine uručio ministar odbrane Aleksandar Vulin na svečanosti u zgradi Generalštaba u Beogradu, a pored medalje mu je uručio i sablju.[5]

U vrijeme saveznih izbora koji su održani u septembru 2000. godine obavljao je dužnost zamjenika saveznog ministra za privredu u Vladi SRJ. Nakon parlamentarnih izbora koji su održani u aprilu 2001. godine, izabran je za poslanika u Skupštini Crne Gore na izbornoj listi SNS.

Tokom 2003. godine, unutar SNS je došlo do unutrašnjih sporova i političkih podjela između dvije struje, od kojih je prvu predvodio tadašnji predsjednik Božidar Bojović, a drugu potpredsjednik Andrija Mandić. Podjele su dovele do otvorenog sukoba i raskola u stranci.[6][7] Veći dio rukovodstva podržao je Andriju Mandića, koji je postao novi predsjednik SNS, dok je Bojović sa manjim dijelom stranačkog rukovodstva napustili stranku i osnovali Demokratsku srpsku stranku.

Odnos prema referendumu (2006)[uredi | uredi izvor]

Kao predsjednik SNS, Mandić se dosljedno zalagao za očuvanje državnog jedinstva Crne Gore i Srbije. Nakon najave referenduma o državnom statusu Crne Gore, podržao je uspostavljanje saradnje između unionističkih stranaka. Krajem 2005. i početkom 2006. godine, kada je došlo do intenziviranja javne rasprave o referendumskom procesu, rukovodstvo SNS je na čelu sa Mandićem zauzelo stav da sa vladajućim režimom u Crnoj Gori ne bi trebalo ulaziti u pregovore, bilo neposredne ili posredne. Za razliku od ostalih unionističkih stranaka (SNP, NS, DSS) koje su pristale na učešće u pregovorima uz posredovanje Evropske unije, SNS je odlučila da ne učestvuje u pregovorima o usaglašavanju referendumskih uslova, smatrajući da će taj proces u krajnjem ishodu omogućiti režimu da izvrši legitimizaciju svoje secesionističke politike. Iako saradnja sa drugim unionističkim strankama nije prekidana, SNS je pod Mandićevim rukovodstvom ostala izvan pregovaračkog procesa koji se odvijao pod pokroviteljstvom Evropske unije.[8][9][10]

Sve do početka 2006. godine, Rukovodstvo SNS je na čelu sa Mandićem zastupalo stav da odluka o nezavisnosti Crne Gore može biti donijeta samo ako se u prilog nezavisnosti izjasni apsolutna većina od ukupnog broja građana sa pravom glasa, a slične stavove su u to vrijeme zastupala i rukovodstva ostalih unionističkih stranaka. Nasuprot tome, crnogorske vladajuće stranke su zastupale stav da je za donošenje odluke o nezavisnosti dovoljno da se za takvu opciju izjasni prosta većina od onog broja građana koji će izaći na glasanje. Posredničku ulogu u toj raspravi odigrala je Evropska unija, čiji su predstavnici predložili kompromisno rješenje, po kome bi se odluka o nezavisnosti imala smatrati važećom ukoliko se u prilog nezavisnosti izjasni više od 55% važećih glasova (ukupan broj glasalih, umanjen za broj nevažećih glasova).[11][12]

Prijedlog EU je doveo do otvaranja novih rasprava, kako među opozicionim, tako i među vladajućim strankama. Vladajuća Demokratska partija socijalista Crne Gore je procjenila da se prag od 55% ipak može dostići, te je stoga odlučila da podrži prijedlog EU. Međutim, DPS nije imala neophodnu većinu za samostalno izglasavanje novog referendumskog zakona, tako da je ključna uloga u izboru konačnih rješenja pripala unionističkim strankama, među kojima je bila i SNS. Pod otvorenim pritiskom koji je vršen od strane EU, tadašnje rukovodstvo SNS je zajedno sa rukovodstvima drugih unionističkih stranaka na kraju popustilo, odustavši od daljeg zastupanja svojih prvobitnih stavova. Na sjednici održanoj 22. februara 2006. godine, Predsjedništvo SNS je odlučilo da podrži prijedloge EU, a slične odluke su tih dana donijela i rukovodstva ostalih unionističkih stranaka, čime je učinjen značajan kolektivni otklon u odnosu na dotadašnju politiku unionističkog bloka.[13][14]

Nova politička realnost je ozvaničena 1. marta 2006. godine, kada je Skupština Crne Gore izglasala "Zakon o referendumu o državno-pravnom statusu Republike Crne Gore".[15] Od tadašnjeg ukupnog broja poslanika (75), za usvajanje zakona glasalo je njih 60, uključujući i poslanike SNS, među kojima je bio i Mandić.[16][17] Poslanici SNS su 15. marta, zajedno sa poslanicima iz redova ostalih unionističkih stranaka učestvovali u donošenju odluke da se za predsjednika Republičke referendumske komisije izabere slovački diplomata František Lipka,[18][19][20] čije ime je nedugo potom postalo sinonim za referendumsku krađu. Na referendumu o državnom statusu Crne Gore, koji je održan je 21. maja 2006. godine, od ukupno 484,718 građana sa pravom glasa izašlo je 419,236 (86.49%) glasača, a u prilog nezavisnosti se izjasnilo 230,711 građana, što je predstavljalo 47,5% u odnosu na ukupno biračko tijelo, odnosno 55,5% u odnosu na broj važećih glasova.[21] Međutim, tokom sprovođenja referendumskog procesa, došlo je do brojnih propusta i nepravilnosti, a takođe i do grubih zloupotreba usljed kojih je legitimitet zvanično saopštenih rezultata bio doveden u pitanje.[22]

Zvanični rezultati referenduma djelovali su porazno na rukovodstvo SNS i rukovodstva ostalih unionističkih stranaka, pošto se pokazalo da je izglasavanje državne nezavisnosti Crne Gore, uprkos nepostojanju apsolute većine, na kraju bilo omogućeno upravo zahvaljujući pristajanju unionističkih stranaka na ozakonjenje iznuđenih rješenja, koja su bila promovisana od strane Evropske unije. Napuštanjem osnovnog demokratskog principa, po kome se ključne referendumske odluke od državnog i istorijskog značaja donose većinom glasova u odnosu na ukupan broj birača, tadašnje rukovodstvo SNS je zajedno sa rukovodstvima drugih opozicionih stranaka omogućilo vladajućoj DPS i drugim separatističkim strankama da program državne nezavisnosti ostvare bez podrške apsolute većine biračkog tijela Crne Gore. Polazeći od osjećaja odgovornosti, Mandić je neposredno nakon referenduma najavio podnošenje ostavke na funkciju predsjednika stranke, ali Glavni odbor SNS je odlučio da tu ostavku ne uvaži. Mandić je bio jedini lider unionističkog bloka koji je nakon referenduma ponudio ostavku na čelnu stranačku funkciju, za razliku od ostale trojice (Predrag Bulatović iz SNP, Predrag Popović iz NS i Ranko Kadić iz DSS) koji se nisu odlučili na takav čin.[23][24]

Djelatnost nakon 2006. godine[uredi | uredi izvor]

Simbol političkog saveza Demokratski front

Neposredno nakon proglašenja državne nezavisnosti Crne Gore, Mandić se u ime SNS obratio rukovodstvima ostalih unionističkih stranaka, predloživši stvaranje široke koalicije pod nazivom "Srpska lista", radi zajedničkog nastupa na predstojećim izborima.[25] Taj poziv nije bio prihvaćen od strane SNP, NS i DSS. Međutim, pozivu su se odazvale neke druge stranke, tako da je do formiranja koalicije ipak došlo. Na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u septembru 2006. godine, SNS je bila okosnica koalicije "Srpska lista", koja je ostvarila veoma dobar rezultat, osvojivši 49.730 glasova (14,68%) i 12 poslaničkih mandata u Skupštini Crne Gore, postavši time najbrojnija opoziciona parlamentarna grupa, čime je Mandiću pripala uloga najznačajnijeg lidera parlamentarne opozicije.

Mandić je bio kandidat "Srpske sloge" na predsjedničkim izborima koji su u Crnoj Gori održani u aprilu 2008. godine, odvojivši drugo mjesto sa 64,473 glasova (19,55%) čime je potvrdio svoju poziciju najznačajnijeg opozicionog lidera. Krajem iste godine, Mandić je u ime rukovodstva SNS pokrenuo inicijativu za ujedinjenje srpskih stranaka u Crnoj Gori, ne samo onih koje su učestvovale u stvaranju koalicije "Srpska sloga", već i svih drugih.[26][27] Taj prijedlog je bio prihvaćen od strane Narodne socijalističke stranke, a naišao je na podršku i u nekim drugim strankama. Taj proces je ozvaničen početkom 2009. godine, kada je ujedinjenjem SNS, NSS i drugih grupa stvorena Nova srpska demokratija, za čijeg je predsjednika 24. januara izabran Andrija Mandić, dotadašnji predsjednik SNS.[28]

Uoči lokalnih izbora koji su u Crnoj Gori održani 2010. godine, Mandić je u ime NSD dogovorio sklapanje koalicije sa SNP i PZP, pod nazivom "Bolja Crna Gora".[29]

Osnivač je i član predsjedništva Demokratskog fronta (DF) od 2012. godine. Na funkciju predsjednika NSD je drugi put izabran 11. maja 2013. godine. Bio je nosilac liste „Demokratski front – Mi ili on“ na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani 2016. godine. Na funkciju predsjednika NSD je treći put izabran 11. maja 2017. godine.[30]

Sredinom 2017. godine, Andrija Mandić se našao među optuženima na navodni pokušaj državnog udara u Crnoj Gori,[31] a sudski proces koji je vođen protiv Mandića i njegovih navodnih saučesnika ispostavio se kao politički proces, što je dovelo do dalje radikalizacije unutrašnjih političkih odnosa u Crnoj Gori.

Bio je član delegacije Skupštine Crne Gore u Parlamentarnoj skupštini Savjeta Evrope. U prethodnom sazivu parlamenta, bio je član Ustavnog odbora, Odbora za bezbjednost i odbranu i Odbora za antikorupciju. U aktuelnom sazivu Skupštine je član delegacije u Parlamentarnoj skupštini OEBS-a.

Patrijarh srpski Porfirije ga je 10. maja 2022. godine, odlikovao Ordenom belog anđela.[32]

Kao predsjednik Skupštine Crne Gore, Mandić je u svoj kabinet pored zastave Crne Gore postavio i zastavu Knjaževine odnosno Kraljevine Crne Gore. Demokratska partija socijalista, Socijaldemokrate, Hrvatska građanska inicijativa i Demokratska unija Albanaca su tvrdili da je postavio „zastavu Srbije” i podneli su krivičnu prijavu protiv njega.[33]

Odlikovanja[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Skupština Crne Gore: Andrija Mandić”. Arhivirano iz originala 03. 08. 2019. g. Pristupljeno 20. 07. 2019. 
  2. ^ „Nova srpska demokratija: Predsjednik”. 
  3. ^ Naša borba (1997): Počinje da se ponaša kao vođa
  4. ^ Naša borba (1997): Božidar Bojović izabran za predsjednika
  5. ^ „Vulin odlikovao Andriju Mandića, uručena mu i sablja”. N1. 12. januar 2020. 
  6. ^ B92 (2003): Posle tuče sa stranačkim kolegom, Kadić podneo krivičnu prijavu
  7. ^ Večernje novosti (2003): U tuči prebili i sopstvenu granu
  8. ^ B92 (2005): Venecijanska komisija o referendumu
  9. ^ Večernje novosti (2005): Dijalog preko Evrope
  10. ^ Večernje novosti (2005): Sa Đukanovićem nećemo nasamo
  11. ^ Večernje novosti (2006): Više od 41 manje od 50
  12. ^ B92 (2006): Lajčak donosi predlog EU o većini
  13. ^ PCNEN (2006): NS i SNS podržale preporuke EU
  14. ^ Večernje novosti (2006): Tražili ste, raspisujte!
  15. ^ B92 (2006): Referendum 21. maja
  16. ^ „Zakon o referendumu o državno-pravnom statusu Republike Crne Gore (2006)” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 12. 07. 2018. g. Pristupljeno 20. 07. 2019. 
  17. ^ B92 (2006): Usvojen Zakon o Referendumu
  18. ^ PCNEN (2006): Skupština Crne Gore bira članove RRK
  19. ^ PCNEN (2006): Stvoreni svi preduslovi za početak referendumske kampanje
  20. ^ PCNEN (2006): Lipka: Volio bih da ne bude posla za mene
  21. ^ OSCE (2006): Posmatračka misija za referendum OSCE/ODIHR-a: Konačni izvještaj
  22. ^ Markuš 2007.
  23. ^ PCNEN (2006): Mandić najavio ostavku, Peđa se ne glaska
  24. ^ PCNEN (2006): Mandić ostaje na čelu SNS
  25. ^ PCNEN (2006): SNS poziva na “srpsku listu”
  26. ^ PCNEN (2008): SNS u nedjelju o transformaciji SL
  27. ^ PCNEN (2008): GO SNS inicirao stvaranje nove stranke
  28. ^ Večernje novosti (2009): Mandić lider Nove srpske demokratije
  29. ^ Glas javnosti (2010): Koalicija "Bolja Crna Gora"
  30. ^ Večernje novosti (2017): Mandić ponovo predsednik Nove srpske demokratije
  31. ^ Slobodna Evropa (2017): Optužnica za pokušaj državnog udara u Crnoj Gori
  32. ^ „Patrijarh Porfirije odlikovao Andriju Mandića - Društvo - Dnevni list Danas” (na jeziku: srpski). 2022-05-10. Pristupljeno 2024-02-15. 
  33. ^ „Četiri opozicione stranke podnele krivičnu prijavu protiv Andrije Mandića”. Politika Online. Pristupljeno 2024-02-15. 
  34. ^ „Uručena odlikovanja zaslužnim pojedincima i institucijama povodom Vidovdana”. Radio televizija Srbije. 29. jun 2021. 
  35. ^ „Patrijarh Porfirije odlikovao Mandića Ordenom Belog anđela”. Radio televizija Republike Srpske. 10. maj 2022. 
  36. ^ Kremenović, Mladen. „Dodik odlikovao Andriju Mandića”. Politika Online. Pristupljeno 2023-05-30. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Андрија_Мандић&oldid=27554352”