Mehanizam sa Antikitere

Antikitera mehanizam ili Mehanizam sa Antikitire (glavni fragment - spreda), glavni zupčanik u mehanizmu 140 mm (5,5 in) u prečniku

Antikitera mehanizam ili Mehanizam sa Antikitire (glavni fragment - otpozadi)

Mehanizam sa Antikitere je uređaj za koji se veruje da je antički mehanički kalkulator (takođe se opisuje kao prvi „mehanički računar“) koji je služio za računanje astronomskih pozicija. Otkrio ga je 1901. godine lovac na morske sunđere u olupini potopljenog trgovačkog broda kod grčkog ostrva Antikitera, između Kitere i Krita. 17. maja 1902. je tadašnji upravnik Arheološkog muzeja u Atini, arheolog Valerios Stais prvi otkrio njegovu namenu primetivši da uređaj ima ugrađen točak sa vidljivim natpisima astronomskih termina. Datiran je u 82. p. n. e. Analize teksta pronađenog uz mehanizam sugerišu da je aparat korišćen 15-20 godina pre toga. Tehnološki artefakti slične složenosti nisu se pojavljivali narednih hiljadu godina.

Dimenzije mehanizma su 33 cm (visina), 17 cm (širina) i 9 cm (debljina). Napravljen je od bronze i smešten u okvir od drveta. Na njemu je ispisan tekst od oko 3.000 slova, koji je dešifrovan u poslednjih par godina. Tekst je neka vrsta uputstva za upotrebu, sa odeljcima o astronomiji, geografiji i mehanici. Ostaci mehanizma sa Antikitere se čuvaju u Nacionalnom arheološkom muzeju u Atini.

Britanski naučnik i istoričar Derek de Sola Prajs objavio je 1952. godine rad u kojem je objasnio astronomsku namenu ovog mehanizma. On je zaključio da Antikitera mehanizam predstavlja simulator kretanja planeta oko Sunca i da se može nazvati prvim analognim računarom.

Aparat ima 30 sačuvanih zupčanika (pretpostavlja se da ih je ukupno bilo 37). Zubi zupčanika imaju oblik jednakostraničnog trougla. Datum bi se u mašinu uneo mehanički, a aparat bi dao podatke o položaju Sunca, Meseca i druge astronomske podatke. Nije još izvesno da li se mehanizam zasnivao na geocentričnom ili heliocentričnom principu. Imao je 3 glavna kružna indikatora, jedan napred, i dva pozadi. Prednji indikator je bio podeljen na sektore meseci godine egipatskog kalendara. Unutar njega, postojala je podela sa grčkim simbolima zodijaka. Julijanski kalendar je uveden u upotrebu 50-100 godina posle nastanka ovog aparata. Spreda su postojale bar tri kazaljke, jedna za datum, a druge dve kao indikacija položaja Sunca i Meseca. Mehanizam je dizajniran tako da uzima u obzir promenljivu ugaonu brzinu Meseca i prikazuje njegove faze na sfernom modelu.

Spoljašnje veze

• The Antikythera Mechanism Research Project
• The Antikythera Mechanism Exhibitions coordinated by the National Hellenic Research Foundation
• Video Feature Nature, 30 July 2008
• Jo Marchant, Archimedes and the 2000-year-old computer New Scientist, 12 December 2008
• Hublot painstakingly recreates a mysterious, 2,100-year-old clockwork relic – but why? Gizmag, 16 November 2011
• The Two Thousand-Year-Old Computer One hour BBC television programme on the Antikythera Mechanism, 10 May 2012.
• 3D model simulator of Price and the Antikythera Mechanism Research Project's representations
• Antikythera Mechanism on the Wolfram Demonstrations Project.
• YAAS - Een 3D interactive virtual reality simulator in VRML
• Videos related to the Antikythera Mechanism, shown at the National Archaeological Museum and at exhibitions around the world