Antonio de Oliveira Salazar

Antonio de Oliveira Salazar
Antonio Salazar 1940. godine
Lični podaci
Datum rođenja	(1889-04-28)28. april 1889.
Mesto rođenja	Vimiero, Kraljevina Portugalija
Datum smrti	27. jul 1970.(1970-07-27) (81 god.)
Mesto smrti	Lisabon, Portugalija
Državljanstvo	Portugalsko
Religija	Rimokatolik
Profesija	Profesor, ekonomista, političar
Politička karijera
Politička stranka	Nacionalni savez
Mandati Premijer Portugalije 5. jul 1932 — 25. septembar 1968. Predsednik Oskar Karmona (1926—51) Fransisko Lopeš (1951—58) Ameriko Tomas (1958—74) Prethodnik Domingos Oliveira Naslednik Marselo Kajetano Ministar odbrane Portugalije 5. jul 1932 — 2. avgust 1950. Prethodnik funkcija ustanovljena Naslednik Santos Košta
Potpis

Antonio de Oliveira Salazar (port. António de Oliveira Salazar; 28. april 1889 — 27. jul 1970) bio je portugalski ekonomista i državnik koji je služio kao premijer Portugala od 1932. do 1968. godine. Bio je odgovoran za kreiranje korporatističke autoritarne "Nove države" koja je vladala Portugalom do 1974. godine.

Salazar je bio školovan ekonomista a u javni život je ušao kao ministar finansija uz podršku predsednika Oskara Karmona nakon portugalskog državnog udara 28. maja 1926. godine. Vojska 1926. je sebe doživljavala kao čuvare nacije i u roku od godinu dana, naoružan posebnim ovlašćenjima, Salazar je uravnotežio budžet i stabilizovao portugalsku valutu. Vraćajući red na nacionalne račune, primenjujući štednju, Salazar je proizveo prvi od mnogih budžetskih suficita, neuporedivu novinu u Portugalu. Za četiri godine pokazao se kao još napredniji politički čarobnjak od ekonomskog. Civilizovao je autoritarni režim kada je politika sve više i više zemalja postala militarizovana. Cilj Salazara bila je depolitizacija društva, a ne mobilizacija stanovništva.

On se suprotio demokratiji, komunizmu, socijalizmu, anarhizmu i liberalizmu, Salazarova vladavina bila je konzervativne i nacionalističke prirode. Salazar se distancirao od fašizma i nacizma, koje je kritikovao kao ,,paganski cezarizam" koji nije priznavao ni zakonske, ni verske ni moralne granice. Za razliku od Musolinija ili Hitlera, Salazar se tokom svog života suzdržavao od oslobađanja popularnih energija i nikada nije imao nameru da stvori partijsku državu. Salazar je bio protiv celopartijskog koncepta i 1930. godine je stvorio Nacionalni savez koja je bila vladajuća stranka do 1974. godine koju je on smatrao kao ,,nestranačkom", najavljujući da će Nacionalni savez biti antiteza političkoj stranci. Salazar je promovisao katoličanstvo, ali je tvrdio da je uloga Crkve bila socijalna, a ne politička, i pregovarao o Konkordatu iz 1940. godine koji je držao crkvu na odstojanju. Jedna od krilatica Salazorovog režima je bila „Deus, Pátria e Família” (sa značenjem ,,Bog, domovina i familija"), ali Portugal nikada nije pretvorio u konfesionalnu državu. Dok su Hitler i Musolini militarizovali i fanatizovali mase, Salazar je demilitarizovao zemlju i depolitizovao ljude.

Kada mu je Nova država omogućio da vrši ogromne političke moći, Salazar je koristio cenzuru i tajnu policiju da uguši opoziciju, posebno onu koja se odnosi na komunistički pokret. Podržavao je Fransiska Franka u Španskom građanskom ratu i igrao ključnu ulogu u održavanju Portugala i Španije neutralnim tokom Drugog svetskog rata, istovremeno pružajući pomoć saveznicima. Iako nije bila demokratija, Portugal je pod njegovom vlašću učestvovala u osnivanju važnih međunarodnih organizacija. Portugal je bila jedna od 12 osničava Organizacije Severnoatlantskog sporazuma (NATO) 1949. godine, pridružila se Evropskoj uniji za plaćanja 1950 godine i bila je jedan od osnivača Evropske asocijacije za slobodnu trgofinu (EFTA) 1960. godine, i članica osnivača Organizacije za ekonomsku saradnju i razvoj 1961. godine. Pod njegovom vlašću Portugal se 1962. godine pridružio Opštem sporazumu o carinama i trgovini i započeo portugalski kolonijalni rat. Doktrina plurikontintalizma bila je osnova njegove teritorijalne politike, koncepcije Portugalskog carstva kao jedinstvene države koja se prostirala na više kontinenata.

Nova država se srušila tkom Karanfilske revolucije 1974. godine, četiri godine nakon Salazarove smrti. Evaluacije njegovog režima varirale su, a pristalice su hvalile njegove ishode, a kritičari negirali njegove metode. Međutim, postoji opšti konsenzus da je Salazar bio jedna od najuticajnijih ličnosti u portugalskoj istoriji. Poslednjih decenija ,,portugalski istoričari koriste nove izvore i metode u pokušaju da se uhvate u koštac sa diktaturom koja je trajala 48 godina".

Biografija

Rodio se 1899. godine u mestu Vimiero, u centralnoj Portugaliji. Porodica mu je bila siromašna sa 11 dece, a on je bio jedini sin. Od 1900. do 1914. godine, boravio je u semeništu, razmišljajući da postane sveštenik, ali se predomislio. Nikad se nije oženio.

Godine 1910, ukinuta je monarhija i proglašena Portugalska republika. Nije se previše zanimao za politiku, iako je vršio neke političke dužnosti. U parlament je ušao 1921. godine, ali ga je napustio nakon godinu dana, nakon samo jedne sednice. Posle toga se vratio predavanju ekonomije na Univerzitetu Koimbra. Nakon državnog udara 1926, ponovno se vratio u političke vode.

Vođa Portugalije

Nakon konsolidovanja tzv. Nacionalne diktature, Salazar je 1932. postao novi premijer države i 1933. osnovao Novu Državu, autoritarni desničarski (u svojoj ranoj fazi i filofašistički) režim koji je kontrolisao portugalski društveni, politički, i kulturni život od 1933. do 1974. godine.

Tokom Španskog građanskog rata, zvanično neopredeljen, slao je pomoć Frankovim nacionalistima u borbi protiv republikanaca. Tokom Drugog svetskog rata je takođe bio zvanično neutralan, ali je pomagao Saveznike iz straha da Velika Britanija ne okupira portugalske kolonije u Africi.

Bio je i predsednik Portugalije tokom kratkog mandata 1951. godine. Žestoko se protivio dekolonizaciji, pa je Portugalija zadržala svoje kolonije i nakon njegove smrti. Tokom 1960-ih, u portugalskim kolonijama su bili aktivni brojni gerilski pokreti koji su se borili protiv kolonijalne vlasti. Poslednji se portugalske vlasti oslobodio Mozambik 1974. godine. Tokom 1960-ih je dozvolio određenu slobodu štampe, što je uzrokovalo njegovo pogoršanje odnosa s Fransiskom Frankom.

Povukao se s vlasti 1968. godine, nakon moždanog udara kojeg je pretrpeo. S funkcije premijera ga je smenio predsednik Ameriko Tomaz. Neki izvori govore da je Salazar sve do svoje smrti u 81. godini verovao da je još uvek premijer Portugalije. Umro je u Lisabonu, a sahranjen je u rodnom mestu. Na sahrani je učestvovalo nekoliko desetina hiljada ljudi.

Salazarovu politiku nastavio je Marselo Kaitano, sve do tzv. Revolucije karanfila, 25. aprila 1974. godine.

Literatura

• Meneses, Filipe de (2013). Salazar: A Political Biography. Enigma Books. str. 608—609. ISBN 978-1-929631-98-8. 
• Raby, D. L. (1988). Fascism and Resistance in Portugal: Communists, Liberals and Military Dissidents in the Opposition to Salazar, 1941-1974. Manchester University Press. ISBN 978-0-7190-2797-0. 
• Costa Pinto, António (2000). The Blue Shirts - Portuguese Fascists and the New State (PDF). Social Science Monographs, Boulder - Distributed by Columbia University Press, NY. ISBN 978-0-88033-982-7. 
• De Meneses, Filipe Ribeiro. "Review: The Origins and Nature of Authoritarian Rule in Portugal, 1919–1945," Contemporary European History (2002) 11#1 pp. 153–163. online
• Derrick, Michael; R.J. Stove (1938). The Portugal of Salazar. New York: Campion Books, Ltd.  online free
• Egerton, F. Clement C. (1943). Salazar, Rebuilder of Portugal. London: Hodder & Stoughton. 
• Gallagher, Tom (1983). Portugal: A Twentieth-century Interpretation. Manchester University Press. str. 60, 99. ISBN 978-0719008764. 
• Gallagher, Tom (1990). „Chapter 9: Conservatism, dictatorship and fascism in Portugal, 1914–45”. Ur.: Blinkhorn, Martin. Fascists and Conservatives. Routledge. str. 157—173. ISBN 978-0-04-940086-3. 
• Hayes, Carlton J.H. (1945). Wartime mission in Spain, 1942–1945. Macmillan Company 1st Edition. ISBN 978-1121497245. 
• Hoare, Samuel (1946). Ambassador on Special Mission. Collins; First Edition. str. 124, 125. 
• Kay, Hugh (1970). Salazar and Modern Portugal. New York: Hawthorn Books. 
• Leite, Joaquim da Costa (1998). „Neutrality by Agreement: Portugal and the British Alliance in World War II”. 14 (1): 185—199. Pristupljeno 19. 3. 2014. 
• Lochery, Neill (2011). Lisbon: War in the Shadows of the City of Light, 1939–1945. PublicAffairs; 1 edition. str. 345. ISBN 978-1586488796. 
• Milgram, Avraham (2011). Portugal, Salazar, and the Jews. Yad Vashem. str. 324. ISBN 978-9653083875. 
• Milgram, Avraham (1999). „Portugal, the Consuls, and the Jewish Refugees,1938–1941” (PDF). XXVII: 123—156. Pristupljeno 19. 3. 2014. 
• Nogueira, Franco (1977–1985), Salazar: estudo biográfico, 6 vol.

A mocidade e os princípios, 1889–1928 (3. ed. com estudo prévio pelo Joaquim Veríssimo Serrão). 1 (3a izd.). Porto [Portugal]: Civilização Editora. 2000 [1977]. ISBN 978-9722618397. 

Os tempos áureos, 1928–1936 (2. ed.). 2. Porto: Livraria Civilização. 1977. ISBN 978-9722618403. 

As grandes crises, 1936–1945. 3 (5a izd.). Porto: Livraria Civilização. 1978. ISBN 978-9722618434. 

O ataque, 1945–1958. 4 (4a izd.). Porto: Livraria Civilização. 1980. ISBN 978-9722618441. 

A resistência, 1958–1964. 5 (4 izd.). Porto: Livraria Civilização. 1984. ISBN 978-9722618410. 

O último combate (1964–1970). 6. Porto [Portugal]: Civilização Editora. 1985. 

• Pereira, Pedro Teotónio (1987). Correspondência de Pedro Teotónio Pereira Oliveira Salazar (na jeziku: Portuguese). Presidência do Conselho de Ministros. Comissão do Livro Negro sobre o Regime Fascista. CS1 održavanje: Neprepoznat jezik (veza)
• Pimentel, Irene; Ninhos, Claudia (2013). Salazar, Portugal e o Holocausto (na jeziku: Portuguese). Lisbon. str. 908. ISBN 978-9896442217. CS1 održavanje: Neprepoznat jezik (veza)
• Rendel, Sir George (1957). The Sword and the Olive – Recollections of Diplomacy and Foreign Service 1913–1954 (First izd.). John Murray. ASIN B000UVRG60. 
• Wheeler, Douglas L. (1983). „In the Service of Order: The Portuguese Political Police and the British, German and Spanish Intelligence, 1932–1945”. Journal of Contemporary History. 18 (1): 1—25. JSTOR 260478. doi:10.1177/002200948301800101. 
• Wheeler, Douglas L.; Opello, Walter C. (2010). Historical Dictionary of Portugal. Scarecrow Press. str. 238—241. ISBN 978-0810870758. 
• Wiarda, Howard J. (1977). Corporatism and Development: The Portuguese Experience (First izd.). University of Massachusetts Press. ISBN 978-0870232213. 
• Baklanoff, Eric N (1992). „The Political Economy of Portugal's Later "Estado Novo": A Critique of the Stagnation Thesis”. Luso-Brazilian Review. 29 (1): 1—17. JSTOR 3513163. 
• Coyne, E.J. “Oliveira Salazar and the Portuguese Corporative Constitution.” The Irish Monthly, vol. 64, no. 752, 1936, pp. 81–94.
• Gallagher, Tom. "Salazar: Portugal’s Great Dictator A contemporary of Hitler, Franco and Mussolini, Salazar is remembered by some of his compatriots as the greatest figure in the nation’s history. Why?" History Today (Sept 2018) 68#9 online
• Graham, Lawrence S. and Harry M. Makler. Contemporary Portugal: the revolution and its antecedents (U of Texas Press, 1979)
• Hamann, Kerstin, and Paul Christopher Manuel. "Regime changes and civil society in twentieth-century Portugal." South European Society and Politics 4.1 (1999): 71–96.
• Kay, Hugh. Salazar and modern Portugal (1970) online
• Payne, Stanley G. A History of Spain and Portugal (2 vol 1973) full text online vol 2 after 1700; standard scholarly history; chapter 27 pp. 663–683
• Pimentel, Irene (2002). „Women's Organizations and Imperial Ideology under the Estado Novo”. Portuguese Studies. 18: 121—131. JSTOR 41105184. 
• Pitcher, M. Anne. Politics in the Portuguese Empire: the State, industry, and cotton, 1926–1974 (Oxford University Press, 1993)
• Stoer, Stephen R; Dale, Roger (1987). „Education, State, and Society in Portugal, 1926–1981”. Comparative Education Review. 31 (3): 400—418. JSTOR 1188572. 
• Weber, Ronald. The Lisbon Route: Entry and Escape in Nazi Europe (2011).
• West, S. George (1938). „The Present Situation in Portugal”. International Affairs. 17 (2): 211—232. JSTOR 2602248. doi:10.2307/2602248. 
• Wright, George (1997). The destruction of a nation: United States' policy towards Angola since 1945. London: Pluto Press. ISBN 978-0745310299. 
• Ribeiro De Meneses, Filipe. "Slander, Ideological Differences, or Academic Debate? The "Verão Quente" of 2012 and the State of Portuguese Historiography", E-Journal of Portuguese History (2012), 10#1 pp. 62–77. Online.
• Salazar, António de Oliveira (1939). Doctrine and action: Internal and foreign policy of the new Portugal, 1928–1939. London: Faber and Faber. ASIN B00086D6V6. 
• Coelho, Eduardo Coelho; António Macieira (1995). Salazar, o fim e a morte: história de uma mistificação; inclui os textos inéditos do Prof. Eduardo Coelho 'Salazar e o seu médico' e 'Salazar visto pelo seu médico' (1. izd.). Lisboa: Publ. Dom Quixote. ISBN 978-9722012720. 
• de Melo Rita, Maria da Conceição; Vieira, Joaquim (2007). Os meus 35 anos com Salazar (na jeziku: Portuguese) (1st izd.). Lisbon: A Esfera dos Livros. ISBN 978-9896260743. CS1 održavanje: Neprepoznat jezik (veza) – Salazar seen by "Micas", one of his two adopted children.

Spoljašnje veze

• Novinski isečci na temu Antonio de Oliveira Salazar u Novinskim arhivama 20. veka Nemačke nacionalne biblioteke ekonomije (ZBW)