Apalačke planine

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Apalačke planine
Appalachians
Avgust 2007, pogled sa padina planine Bak Alegeni, pogled na istok; vidljive su planine Alegeni (u Nacionalnoj šumi Monongahela u Zapadnoj Virdžiniji, srednja udaljenost) i planina Šenandoa (u Nacionalnoj šumi Džordža Vašingtona u Virdžiniji, u daljinio)
Geografija
DržaveSjedinjene Države i Kanada
RepublikeNjufaundlend i Labrador[1][2], Sen Pjer i Mikelon, Kvebek, Nova Škotska, Nju Branzvik, Mejn, Nju Hempšir i Vermont
Geologija
OrogenezaTakonik, Akadijan, Alegenijan
Starost stenaOrdovicijum–perm
Apalačke planine u Severnoj Karolini

Apalačke planine ili Apalači (engl. Appalachian Mountains ili Appalachians) su planinski lanac u istočnom delu Severne Amerike.[3][4] [5]Lanac se većinom nalazi u SAD ali se prostire i u jugoistočnu Kanadu i tako formira lanac dužine 2400 km od ostrva Njufaundlend ka jugozapadu do centralnog dela Alabame. Sistem planina je podeljen u seriju pojedinih planina sa prosečnom visinom od 900 metara. Najviši vrh ovih planina je Maunt Mičel od 2 037 metara, koji je ujedno i najviša tačka u SAD istočno od reke Misisipi. Apalačke planine su blagih padina i zaobljenih vrhova.

Definicije variraju na preciznim granicama Apalača. Geološki institut Sjedinjenih Američkih Država (USGS) definiše fiziografsku podelu Apalačkih visoravni kao što se sastoji od trinaest provincija: visoravni Atlantske obale, istočni Njufaundlend Atlantik, Pomorsko akadijska visoravan, Primorska ravnica, Notr Dam i Megantske planine, Zapadne njufaundlendske planine, Pijemont, Plave planine, dolina i greben, Sen Loren dolina, Apalački plato, i Novoengleska provincija.[6][7] Apalači ne uključuju planine Adirondak, poseban i rastući lanac koji je deo Kanadskog štita i pripada orogenezi Grenvil.[8][9][10]

Geologija[uredi | uredi izvor]

USGS Apalačke zone u Sjedinjenim Državama

Pogled na stene koje su izložene u današnjim Apalačkim planinama otkriva izdužene pojaseve savijenih rasednih morskih sedimentnih stena, vulkanskih stena i komadića drevnog okeanskog dna, što pruža jak dokaz da su ove stene deformisane tokom sudara ploča. Rođenje Apalačkih lanaca, pre nekih 480 miliona godina, označava prvi od nekoliko sudara ploča za izgradnju planina koji su kulminirali izgradnjom superkontinenta Pangea sa Apalačima u blizini centra. Pošto su Severna Amerika i Afrika bile povezane, Apalači su činili deo istog planinskog lanca kao i Mali Atlas u Maroku. Ovaj planinski venac, poznat kao Centralne Pangejske planine, proširio se u Škotsku, pre otvaranja okeana Japeta u mezozojskoj eri, od sudara Severne Amerike i Evrope (vidi Kaledonsku orogenezu).

Tokom srednjeg ordovicijskog perioda (pre oko 496–440 miliona godina), promena u kretanju ploča postavila je pozornicu za prvi paleozojski događaj izgradnje planina (Takonska orogeneza) u Severnoj Americi. Nekada tiha pasivna margina Apalača promenila se u veoma aktivnu granicu ploče kada se susedna okeanska ploča, Japet, sudarila sa Severnoameričkim kratonom i počela da tone ispod njega. Sa rođenjem ove nove zone subdukcije, rođeni su rani Apalači. Vulkani su rasli duž kontinentalne margine što se poklopilo sa početkom subdukcije. Potisni rased uzdignuo je i iskrivljenu stariju sedimentnu stenu položenu na pasivnu marginu. Kako su se planine podizale, erozija je vremenom počela da ih oronjava. Potoci su nosili ostatke kamenja niz padinu da bi se taložili u obližnjim nizijama. Takonska orogeneza je bila samo prva u nizu sudara ploča za izgradnju planina koji su doprineli formiranju Apalača, što je kulminiralo kolizijom Severne Amerike i Afrike (vidi Alehansku orogenezu).[11]

Do kraja mezozojske ere, Apalačke planine su erodirane do gotovo ravnice.[11] Tek kada je region bio uzdignut tokom kenozojske ere, formirala se prepoznatljiva topografija sadašnjosti.[12] Uzdizanje je podmladilo potoke, koji su brzo reagovali usecanjem naniže u drevnu stenu. Neki potoci su tekli duž slabih slojeva koji definišu nabore i rasede nastale mnogo miliona godina ranije. Drugi potoci se spuštaju tako brzo da seku pravo preko otpornih naboranih stena planinskog jezgra, urezujući kanjone preko slojeva stena i geoloških struktura.

Mineralni resursi[uredi | uredi izvor]

Apalačke planine sadrže velike naslage antracitnog uglja, kao i bitumenskog uglja. U rasednim planinama ugalj je u metamorfizovanom obliku kao antracit, predstavljen u regionu uglja u severoistočnoj Pensilvaniji. Polja bitumenskog uglja zapadne Pensilvanije, zapadnog Merilenda, jugoistočnog Ohaja, istočnog Kentakija, jugozapadne Virdžinije i Zapadne Virdžinije sadrže sedimentni oblik uglja.[13] Metoda iskopavanja uglja uklanjanjem planinskih vrhova, u kojoj se uklanjaju čitavi planinski vrhovi, trenutno ugrožava ogromna područja i ekosisteme regiona Apalačkih planina.[14] Površinska eksploatacija uglja koja je započela tokom 1940-ih godina značajno utiče na centralne Apalačke planine u Kentakiju, Tenesiju, Virdžiniji i Zapadnoj Virdžiniji. Rane metode rudarstva su bile neregulisane, a istraživanje melioracije rudarskih zemljišta, uključujući reakciju kiselinske baze, vodio je Univerzitet Zapadne Virdžinije 1960-ih i 1970-ih. Zapadna Virdžinija je razvila rigorozne standarde reklamije rudnika za državne rudnike uglja tokom kasnih 1960-ih. Većina saveznih država je uvela propise za zaštitu Apalačkih planina do kasnih 1960-ih. Društveni i politički aktivizam doneo je Zakon o kontroli i rekultivaciji površinskog rudarstva iz 1977. godine.[15]

Otkriće komercijalnih količina nafte 1859. u Apalačkim planinama zapadne Pensilvanije pokrenulo je modernu naftnu industriju Sjedinjenih Država.[16] Nedavna otkrića komercijalnih nalazišta prirodnog gasa u formaciji Marselus škriljac i Jutika škriljac formacijama ponovo su usmerila pažnju naftne industrije na Apalački basen.

Neki platoi Apalačkih planina sadrže metalne minerale kao što su gvožđe i cink.[17]

Napomene[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „International Appalachian Trail- Newfoundland”. Iatnl.ca. Arhivirano iz originala 4. 6. 2010. g. Pristupljeno 6. 11. 2010. 
  2. ^ Cees R. van Staal, Mineral Deposits of Canada: Regional Metallogeny: Pre-Carboniferous tectonic evolution and metallogeny of the Canadian Appalachians Arhivirano mart 11, 2009 na sajtu Wayback Machine, Geological Survey of Canada website
  3. ^ „The Mountains That Froze the World”. AAAS. 3. 11. 2009. Pristupljeno 4. 4. 2012. 
  4. ^ „Geology of the Great Smoky Mountains”. usgs. Arhivirano iz originala 17. 1. 2013. g. Pristupljeno 4. 4. 2012. 
  5. ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 59. ISBN 86-331-2075-5. 
  6. ^ „Physiographic divisions of the conterminous U. S.”. U.S. Geological Survey. Arhivirano iz originala 5. 12. 2007. g. Pristupljeno 6. 12. 2007. 
  7. ^ „The Atlas of Canada—Physiographic Regions”. Arhivirano iz originala 12. 12. 2007. g. Pristupljeno 7. 12. 2007. 
  8. ^ „Geomorphology From Space – Appalachian Mountains”. NASA. Arhivirano iz originala 6. 12. 2007. g. Pristupljeno 27. 12. 2007. 
  9. ^ „Adirondack Mountains”. Peakbagger.com. Pristupljeno 27. 12. 2007. 
  10. ^ Weidensaul, Scott (1994). Mountains of the Heart: A Natural History of the Appalachians. Fulcrum Publishing. str. ix. ISBN 978-1-55591-139-3. 
  11. ^ a b „Geologic Provinces of the United States: Appalachian Highlands Province”. USGS. Arhivirano iz originala 22. 6. 2013. g. Pristupljeno 19. 7. 2010. 
  12. ^ Poag, C. Wylie; Sevon, William D. (septembar 1989). „A record of Appalachian denudation in postrift Mesozoic and Cenozoic sedimentary deposits of the U.S. Middle Atlantic continental margin”. Geomorphology. 2 (1–3): 119—157. Bibcode:1989Geomo...2..119P. doi:10.1016/0169-555X(89)90009-3. 
  13. ^ Ruppert, Leslie F. „Executive Summary—Coal Resource Assessment of Selected Coal Beds and Zones in the Northern and Central Appalachian Basin Coal Regions” (PDF). USGS. Arhivirano (PDF) iz originala 15. 7. 2010. g. Pristupljeno 19. 7. 2010. 
  14. ^ Palmer, M. A.; Bernhardt, E. S.; Schlesinger, W. H.; Eshleman, K. N.; Foufoula-Georgiou, E.; Hendryx, M. S.; Lemly, A. D.; Likens, G. E.; Loucks, O. L.; Power, M. E.; White, P. S.; Wilcock, P. R. (8. 1. 2010). „Mountaintop Mining Consequences”. Science. 327 (5962): 148—149. Bibcode:2010Sci...327..148P. ISSN 1095-9203. PMID 20056876. S2CID 206522928. doi:10.1126/science.1180543. 
  15. ^ Hu, Zhenqi (2014). Legislation, Technology and Practice of Mine Land Reclamation. CRC Press. str. 3. ISBN 9781315732138. 
  16. ^ Ryder, R.T. „Appalachian Basin Province (067)” (PDF). USGS. Pristupljeno 19. 7. 2010. 
  17. ^ Mineral Resources of the Appalachian Region. USGS. 1968. Professional Paper 580. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Topographic maps and Geologic Folios of the United States Geological Survey
  • Brooks, Maurice (1965), The Appalachians: The Naturalist's America; illustrated by Lois Darling and Lo Brooks. Boston; Houghton Mifflin Company.
  • Caudill, Harry M. (1963). Night Comes to the Cumberlands. Little, Brown. ISBN 0-316-13212-8. 
  • Constantz, George (2004), Hollows, Peepers, and Highlanders: an Appalachian Mountain Ecology (2nd edition). West Virginia University Press; Morgantown. 359 p.
  • Olson, Ted (1998), Blue Ridge Folklife. University Press of Mississippi, 211 pages. . ISBN 1-57806-023-0.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)
  • Rehder, John (2013) "Appalachian Folkways," Koxville: University of Tennessee Press.
  • Chapters iii., iv. and v. of Miss E. C. Semple's American History and its Geographic Conditions (Boston, 1903).
  • Weidensaul, Scott (2000), Mountains of the Heart: A Natural History of the Appalachians. Fulcrum Publishing, 288 pages. . ISBN 1-55591-139-0.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)
  • Bailey Willis, The Northern Appalachians, and C. W. Hayes, The Southern Appalachians, both in National Geographic Monographs, vol. 9.
  • Castanea, the journal of the Southern Appalachian Botanical Society.
  • Banisteria, a journal devoted to the natural history of Virginia.
  • The Journal of the Torrey Botanical Society.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Апалачке_планине&oldid=27554179”