Bazilika

Bazilika

Bazilika Sv. Petra u Vatikanu.

Starohrišćanska bazilika

Bazilika je rana forma hrišćanske bogomolje. Najverovatnije je građena po ugledu na rimske istoimene građevine koje su služile kao sudnice i pijace.

Osobine bazilike

Bazilike imaju i osobine rimskih kuća i katakombi koje su služile kao mesta za ispovedanje vere pre nego što je hrišćanstvo priznato za zvaničnu religiju. Napred se nalazio atrijum na stubovima. On je vodio na uzanu terasu na kojoj su bila tri ili više ulaza u glavni deo zgrade. Centralni deo imao je lađu i nekoliko redova stubova koji su podupirali centralni deo. Iznad su se nalazili prozori. Građevina je bila okrenuta istoku, sa lukovima i apsidama ukrašenim mozaicima. Na uzvišenom delu ispod apside je bio oltar sa nebom (baldahin) iznad njega. Odmah ispod oltara, često ispod nivoa poda, nalazio se prostor sa moštima sveca-zaštitnika. Episkop je držao službu stojeći u centralnom delu, na tronu, a ostali sveštenici su bili raspoređeni polukružno, levo i desno od njega. Danas papa bazilikom naziva posebno privilegovanu crkvu. Postoje velike i male bazilike. Velike su crkva Sv. Petra u Vatikanu, Sv. Jovana Lateranskog (za papu), Sv. Pavla (za patrijarha aleksandrijskog), Sv. Marije Majke (za patrijarha antiohijskog). U svakoj od njih postoji oltar koji ne upotrebljavaju ni Papa ni njegovi zamenici. U Rimu postoji 11 manjih bazilika, i mnogo njih širom sveta.

Današnji pogled na Maksentiovu baziliku na rimskom forumu

Pročelje bazilike Santa Marija Trsansevere

Razlikujemo dva tipa rimske bazilike

• orijentalni tip, koja je imala ulaz na dužoj strani, imala je srednji brod i prolaz koji je vodio okolo njega
• grčka bazilika koja je imala ulaz na jednoj od kraćih strana sa apsidom nasuprot

Bazilike palata

U doba ranog carstva bazilika je postala deo palata i vladajuća klasa se sastajala sa svojim klijentima u sali za audijencije.

Hrišćanska bazilika

Bazilika je pojam koji se nalazi u kanonskom pravu i liturgijama i na osnovu formalnog izbora neke od značajnih crkava iz razloga koji nisu tačno definisani su proglašavani za bazilike i mogu se deliti na veće ili patrijarhalne i manje odnosno minorne.

Hrišćani nisu želeli da koriste paganske svetinje i iz toga razloga su prilagodili grčku baziliku koja je dobila ceo red karakterističnih elemenata kao produženu osnovu sa osnim rešenjem i drveni plafon.

Bazilika u arhitekturi

U arhitekturi se bazilika shvata nezavisno od kanonskih funkcija kao crkva koja ima više brodova i gde je glavni brod veći od ostalih brodova i koja ima prozorske otvore iznad bočnih brodova t. z. bazilikalno osvetljenje. Slična crkva koja nema ovo osvetljenje se naziva pseudo bazilika.

Vidi još

• Rana hrišćanska umetnost
• Arhitektura ranog hrišćanstva

Literatura

• Enciklopedija likovnih umjetnosti, L.Z. FNRJ, Zagreb 1959.
• Mala prosvetina enciklopedija, Beograd, 1959.
• Svet umenia, IKAR, Bratislava 2002.
• Spozname umenie R. Dickensova a M. Griffildova, B. Bystrica 2004.
• Dejiny umenia, Mladé letá Bratislava 2001.
• Svetové dejiny umenia, B.F. Groslier, Larusse, Prag 1996.
• iz češke vikipedije istoimeni članak