Balduin I Jerusalimski

Balduin I Jerusalimski
Balduin Jerusalimski
Lični podaci
Datum rođenja	(1058-01-01)1. januar 1058.
Mesto rođenja	Donja Lorena, Francuska
Datum smrti	2. april 1118.(1118-04-02) (60 god.)
Mesto smrti	Ariš, Fatimidski kalifat
Grob	Crkva Svetog Groba
Porodica
Supružnik	Arda Jermenska, Adelaida del Vasto
Roditelji	Eustasije II od Bujona Ida od Lorene
Dinastija	Bulonjska dinastija
Grof Edese
Period	1098–1100.
Prethodnik	–
Naslednik	Balduin II Jerusalimski
Kralj Jerusalima
Period	25. decembar 1100 – 2. april 1118.
Prethodnik	Gotfrid Bujonski
Naslednik	Balduin II Jerusalimski

Balduin I Jerusalimski ili Balduin I od Edese (1058 — 2. april 1118) bio je prvi grof Edese (1098–1100) i prvi jerusalimski kralj (1100–1118). Jedan je od najznačajnijih učesnika Prvog krstaškog rata. Osnivač je prve krstaške države u Svetoj zemlji – grofovije Edese. Nakon smrti svoga brata Gotfrida nasleđuje jerusalimski presto. Na njemu se zadržao osamnaest godina iza to vreme značajno proširio granice Kraljevine i odbranio je od napada Egipta, Bagdada i Damaska. Osnovao je i gospodstvo Transjordan izgradnjom jake tvrđave Krak de Montreal. Umro je 1118. godine tokom pohoda na Egipat.

Detinjstvo i mladost

Balduin je sin Eustasija II Bujonskog i Ide od Lorene. Mlađi je brat Eustasija III Bujonskog i Gotfrida Bujonskog. Kao najmlađi sin, Balduin je određen za crkvenu karijeru. Međutim, on je 1080. godine odustao od svešteničkog života. Odlazi u Normandiju gde se ženi Godverom. Potom se vraća u Lorenu kako bi preuzeo vlast nad Verdenom kojim je do tada vladao njegov brat Gotfrid.

Prvi krstaški rat

Glavni članak: Prvi krstaški rat

Polazak u krstaški pohod

Balduin sa svojom braćom pred vizantijskim carem Aleksijom

U Prvi krstaški rat Balduin je krenuo u sklopu armije svoje braće Gotfrida i Eustasija. Na pohod ga je pratila žena i dvoje dece. Tokom prolaska krstaša kroz Ugarsku, kralj Koloman je u zamenu za prolaz tražio taoca koji bi garantovao disciplinu Gotfridove armije. Balduin je u početku odbio da bude talac, ali je pristao kada je Gotfrid rekao da će on sam preuzeti tu ulogu. Nakon prolaska Gotfridove armije kroz Ugarsku, Balduin je pušten.

Nakon ulaska na vizantijsku teritoriju nastali su sukobi sa Grcima. Balduin je komandovao odredom vojnika koji je zauzeo most nadomak Carigrada. Vizantijski car Aleksije Komnin je morao ostaviti za taoca svoga sina Jovana, budućeg cara, u cilju obnove mira. Jovan je poveren Balduinu na čuvanje. Prilikom Aleksijevog dolaska među krstaške barone, jedan od barona nije želeo da ustane kada je car ulazio. Balduin ga je ukorio zbog toga i primorao ga na poslušnost.

Odvajanje od krstaške armije

Balduin je učestvovao u krstaškom osvajanju Nikeje i u bici kod Dorileja. Nakon pobede kod Dorileja Balduin se odvojio od armije. Dana 14. septembra 1097. godine sa 500 vitezova i 1000 pešaka odlazi ka Tarsusu. Istoga dana, ne znajući za Balduinov odlazak, armiju napušta još jedan od krstaških vođa - Tankred Galilejski, rođak Boemunda Tarentskog. Ni Tankred ni Balduin nisu u Svetu zemlju krenuli iz verskih ubeđenja. Obojici je bio cilj dobijanje poseda u Svetoj zemlji jer u Evropi nisu imali sreće. Tankred dolazi pred Tarsus, ali mu Balduin nije dozvolio da uđe u grad. Zbog toga Tankred diže logor van grada, ali ga tokom noći napada muslimanski odred i uništava veći deo armije. Tankred se čudom spasao. Ovo će biti povod za mržnju između Tankreda i Balduina koja će se izgladiti tek nakon stupanja Balduina na jerusalimski presto.

Oktobra 1097. godine Balduin je posetio krstašku armiju. Tada je saznao da su mu umrla deca i žena od hladnoće. Ostali krstaški baroni su mu stavili do znanja da se ne slažu sa njegovim odlaskom iz armije i da je najbolje da odmah napusti krstašku armiju. Balduin se vraća u Tarsus, a odatle bira novi cilj - Edesu.

Osnivanje grofovije Edese

Balduinov ulazak u Edesu

Stanovništvo Edese bilo je uglavnom hrišćanskog porekla. Ono je imalo čak i svoga kralja Torosa, ali je u gradu postojao turski garnizon koji je razbijao iluziju o stvarnom gospodaru grada. Uz pomoć Balduinove vojske Toros se oslobodio garnizona. Februara 1098. godine Balduin svečano ulazi u Edesu. Građani su ga dočekali kao oslobodioca. Jermenski kralj Toros bio je veoma ljubazan prema njemu, što je Balduinu bio dovoljan znak da ga kralj ne voli. Sam kralj bio je Jermen, ali je morao zbog vlasti da primi grčko pravoslavlje što mu je navuklo neprijateljstvo lokalnih Jermena koji su bili Jakoviti. Nisu ga više smatrali zemljakom već Grkom.

Balduin je odmah po osvajanju grada morao brzo da deluje. Nije ni pomišljao da grad vrati Vizantincima, već je Torosa „zamolio“ da ga usvoji. Situacija je bila olakšana time što je Toros već bio u poznijim godinama, a nije imao sina. Sama ceremonija usvojenja bila je veoma čudna i komična. U veliku košulju najpre se uvukao kralj Toros, a onda za njim i Balduin, obojica potpuno goli. Veliki smeh je izazvao momenat kada se u istu košulju uvukla i kraljica. Sada je Balduin bio usvojeni sin kralja Torosa.

Već 10. marta 1098. godine kralj Toros je ubijen na veoma čudan način. Stanovnici Edese su se odjednom pobunili i upali u dvor, kralj je pokušao pobeći kroz prozor. Kako u tome nije uspeo, svetina ga je dočepala i raskidala ga u komade. Tako je Balduin „nasledio“ Edesu i od nje ubrzo formirao grofoviju koja će postati prva krstaška država.

Grof Edese

Balduin se nije priključio krstaškoj armiji nakon formiranja grofovije. Funkciju grofa Edese vršio je od 1098. godine do odlaska u Jerusalim 1100. godine.

Atabeg Mosula, Kerbuga, neuspešno pokušava da Balduinu preotme grofoviju. U tim napadima izgubio je tri nedelje. Kada je uvideo da neće uspeti osvojiti Edesu, okrenuo je vojsku ka Antiohiji. Upravo te tri nedelje koje je izgubio pred Edesom su ga sprečile da stigne na vreme da pomogne opsađenima u Antiohiji. Kada je stigao pred zidine grada, u njemu su se već nalazili krstaši koji su, zahvaljujući izdajstvu jednoga od stražara, uspeli da provale u grad.

Nakon osvajanja Jerusalima krstaši odbijaju da ga vrate vizantijskom caru (jer im nije poslao pomoć prilikom opsade Antiohije) i papi Urbanu (jer im nije poslao legata nakon smrti Ademara od Le Peja). Od gradu je formirana Kraljevina koja je bila centar hrišćanskog sveta na Bliskom istoku. Formalno, grofovija Edesa i kneževina Antiohija (formirana nakon osvajanja od strane Boemunda Antiohijskog) bile su u vazalnom odnosu. Međutim, stvarno su sve tri države bile nezavisne.

Vladar Jerusalima postaje Balduinov brat Gotfrid Bujonski koji je poneo titulu branioca Svetog Groba. Eustasije se vraća u Evropu. Gotfrid se na jerusalimskom prestolu nije zadržao dugo. Umro je 18. jula 1100. godine.

Dolazak na jerusalimski presto

Nakon Gotfridove smrti postavilo se pitanje ko će ga naslediti. Kandidati za krunu bili su Boemund i Balduin. Međutim, Boemund je zarobljen u bici kod Melitene od strane danišmendskog vladara Malik Gazija. Antiohiju je preuzeo Tankred kao regent.

Zarobljavanjem Boemunda Malik Gazi je Balduinu uklonio glavnog konkurenta za osvajanje krune. Dana 2. oktobra Balduin kreće u Jerusalim sa oko 200 vitezova i 700 pešaka. Edesu je ostavio svome rođaku Balduinu le Buržu. U Jerusalim stiže 9. novembra i na Božić 1100. godine u Crkvi Hristovog Rođenja proglašen je za jerusalimskog kralja. Tako je Jerusalim prvi put nakon Iroda dobio kralja - Balduina I.

Vladavina

Jerusalimski kralj

Teritorijalna osvajanja

Tokom svoje osamnaestogodišnje vladavine Balduin je značajno proširio granice kraljevine Jerusalim. Godine 1101. zauzeo je Arsuf i Cezareju uz podršku đenovljanske flote. Septembra iste godine Balduin se sukobio sa Egipćanima Al-Afdal Šahanšaha kod Ramle. Egipćani su bili znatno brojniji; u Jerusalimu su Balduina već proglasili mrtvim. Njegova žena Arda Jermenska već je poslala poziv Tankredu da preuzme vlast i nad Jerusalimom. Međutim, Balduin odnosi sjajnu pobedu.

Sledeće, 1102. godine, Balduin se ponovo sukobio sa Egipćanima kod Ramle. U njegovoj vojsci učestvovali su i Vilijam IX od Akvitanije i Stefan od Bloa koji su se jedva spasili od smrti tokom krstaškog rata 1101. godine. Ovoga puta krstaši doživljavaju veliki poraz u kome gine veliki deo armije uključujući i Stefana od Bloa. Balduin se spasao i sam na konju tri dana lutao kroz pustinju dok se nije dočepao Jafe. Već sutradan Balduin napada fatimidski logor u Askalonu i nanosi im poraz.

Godine 1103. Balduin opseda Akru. Uz pomoć đenovljanske flote Akra je osvojena 1104. godine. Iste (1103) godine plaća otkup Malik Gaziju za Boemunda jer mu je bio draži na antiohijskom prestolu od Tankreda sa kojim je bio u sukobu još od početka Prvog krstaškog rata. Tankred na upravu dobija kneževinu Galileju. Godine 1105. Balduin je vodio još jednu bitku kod Ramle u kojoj je ponovo odneo veliku pobedu. Godine 1110. Bejrut je priključen hrišćanskoj teritoriji.

Odnos sa krstaškim baronima

Novčići sa Balduinovim likom

Godine 1109. pred zidinama još uvek neosvojenog Tripolija (opsadu je započeo Remon od Sen Žila 1103) održan je sastanak najznačajnijih krstaških barona na kome je Balduin učestvovao kao sudija. Trebalo se odlučiti ko će vladati gradom nakon osvajanja. Balduin je po prvi put zaista nastupio kao kralj. Tripoli je poverio Bertrandu od Tuluza, sinu pokojnog Remona. Njegov rival, Viljem Žordan, dobio je Akru na upravu. Tankredu i Balduin le Buržu potvrđene su teritorije, a Balduin je stavljen u vazalan odnos prema Tankredu.

Tankred umire 1112. godine, a Balduin kneževinu Antiohiju poverava Ruđeru od Salerna koji je vršio regentstvo nad Boemundovim maloletnim sinom Boemundom II. Kneževinu Galileju poverio je Žoscelinu I od Kurtenea, kasnijem grofu Edese.

Poslednje godine vladavine

Smrt Balduina Jerusalimskog

Dana 28. juna 1113. godine Balduin doživljava poraz u blizini Tiberijasa u bici kod Al-Sanabre od strane Mavduda, atabega Mosula i Tugtigina, emira Damaska. Dozvolio je da ga namame na borbu i nateraju da prvi bezglavo napadne. Nakon Mavdudovog ubistva od strane asasina, Tugtigin sa Balduinom sklapa mir. Kod Tiberijasa će se za sedamdeset godina odigrati slična bitka. Krstaše će predvoditi kralj Gaj Lizinjanski, a muslimane mnogo poznatiji vođa od Mavduda - veliki Saladin. Ovoga puta će krstaška greška biti fatalna. Te iste 1113. godine Balduin se ponovo ženi. Svoju bivšu ženu je oterao, a za novu odabrao Adeladu del Vasto.

Godine 1115. Balduin u Transjordaniji učvršćuje vlast podizanjem tvrđave Krak de Montreal. Krak de Montreal je jedna od najčvršćih hrišćanskih tvrđava tokom čitavih krstaških ratova. Na teritoriji Transjordanije stvorena je nova država - gospodstvo Transjordan. Balduin 1115. godine širi granice Jerusalima sve do Akabe na obali Crvenog mora.

Smrt

Balduinova sahrana

Godine 1158. Balduin pokreće svoju vojsku ka Egiptu. Armiju je činilo 200 konjanika i 400 pešaka. Tokom pohoda se teško razboleo. Umro je tokom povratka u Jerusalim 2. aprila 1118. godine u El Arišu. Telo mu je nakon smrti balsamovano. Sahranjen je u Crkvi Svetog Groba pored svoga brata Gotfrida i Remona od Sen Žila. Nasledio ga je rođak Balduin le Burž - Balduin II.

Porodično stablo

16. Arnulf III, Count of Boulogne

8. Balduin II Bulonjski

4. Eustace I, Count of Boulogne

18. Arnulf, Count of Holland

9. Adelina of Holland

19. Lutgardis of Luxemburg

2. Eustasije II od Bujona

20. Reginar III, Count of Hainaut

10. Lambert I, Count of Leuven

21. Adela

5. Matilda of Leuven

22. Karlo od Donje Lotaringije

11. Gerberga of Lower Lorraine

23. Adelais of Vermandois

1. Balduin I Jerusalimski

24. Godfrey I, Count of Verdun

12. Gothelo I, Duke of Lorraine

25. Matilda Bilung od Saksonije

6. Godfroa III, vojvoda Donje Lorene

3. Ida od Lorene

7. Doda

Literatura

• Fajfrić, Željko (2006). Istorija krstaških ratova. Sremska Mitrovica: Tabernakl. ISBN 978-86-85269-05-9.