Bangladeški oslobodilački rat

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Bangladeški oslobodilački rat
Deo Hladnog rata
Vreme26. mart – 16. decembar 1971.
Mesto
Istočni Pakistan
Ishod Istočni Pakistan se odcepio i postao nezavisna Narodna Republika Bangladeš
Sukobljene strane
 Bangladeš
*Mukti Bahini
 Indija (od 3. decembra 1971)[1]		  Pakistan
*Pakistanska vojska
Komandanti i vođe
Bangladeš Muhamad Osmani Pakistan Amir Abdulah Kan Nijazi
Jačina
Bangladeš: 175.000[2][3]
Indija: 250.000[2]		 Pakistan: 365.000[2]
Paravojska: 250.000
Žrtve i gubici
Bangladeš: 30.000 ubijenih
Indija: 3.000+ poginulih u akciji		 8.000+ poginulih u akciji
Civilne žrtve: procene se kreću između 300.000[4] i 3.000.000[5]

Bangladeški oslobodilački rat bio je rat za nezavisnost Istočnog Pakistana (današnji Bangladeš) od Islamske Republike Pakistan koji je trajao od 26. marta do 16. decembra 1971. godine. Ovo je bio jedan od najkrvavijih ratova u 20. veku u kojem se procenjuje od 300.000 do 3 miliona mrtvih, te od 10 do 30 miliona izbeglica.

Istorijska pozadina[uredi | uredi izvor]

Podelom Indije Bengal je bio podeljen na dve nove države: muslimanski istočni deo, Istočni Bengal, koji odgovara današnjem Bangladešu, i zapadni deo, indijska država Zapadni Bengal. Ukidanje sistema zamindari (klasna podela društva) u Istočnom Bengalu (1950) predstavlja važan trenutak u stvaranju Bangladeša kao narodne države. Jezički pokret 1952. je uspostavio pravo bengalske zajednice da govori svojim jezikom. Godine 1955, vlada Pakistana je promenila ime provincije iz Istočni Bengal u Istočni Pakistan s ciljem postepenog ukidanja posebnosti pokrajine.

Zapadni Pakistan, koji je obuhvatao ostatak Pakistana, dominirao je i zanemarivao Istočni Pakistan. Uprkos činjenici da je Istočni Pakistan donosio veći deo nacionalnog dohotka, posebno kroz izvoz jute, većina ulaganja u razvoj je vršena u Zapadnom Pakistanu. Napetost je kulminirala 1971. nakon otvorenog, nedemokratskog odbijanja pakistanskog predsednika Jaje Kana, vojnog vođe, izbornih rezultata koji su doneli Avami ligi većinu u parlamentu (167 od 169 mesta određenih za Istočni Pakistan).[6].

Rat[uredi | uredi izvor]

Zvanični početak rata je usledio nakon jednog od najkrvavijih genocida modernih vremena, koji je izvršila pakistanska vojska nad bengalskim civilima 25. marta, 1971. godine. Praktično sva bengalska inteligencija je eliminisana. Ovaj genocid je jedan od najstrašnijih po broju poginulih nakon Drugog svetskog rata. Zahvaljujući naporima Zapadnog Pakistana da se reši stranih novinara, teško je doći do tačnih brojki, ali neke procene govore o 50.000 mrtvih u prva tri dana takozvane Operacije reflektor, koju je izvela pakistanska vojska [6]. Više od 10 miliona Bengalaca je prebeglo u susednu Indiju. Ovo je dovelo do žestokog ekonomskog pritiska na Indiju, i tadašnja indijska premijerka, Indira Gandi je od zapadnih zemalja morala da traži pomoć. Nakon počinjenih pokolja civilnog stanovništva od strane pakistanske vojske, pod vođstvom šeika Mudžibura Rahmana, poznatog kao Bongobondu (prijatelj Bengala), Bangladeš je započeo svoju borbu za nezavisnost.

Bangladeški oslobodilački rat odigrao se tokom Hladnog rata. Sjedinjene Američke Države i Narodna Republika Kina su smatrali rat unutrašnjim pitanjem Pakistana, čime su praktično podržali Zapadni Pakistan. Međutim, Indija, SSSR sa svojim saveznicima, te Japan i vlade zapadnih zemalja su snažno podržavale Bangladeš. Da bi se stekla strateška prednost nad kinesko-SAD-pakistanskom osovinom, Sporazum o indo-sovjetskom prijateljstvu je potpisan 9. avgusta 1971. godine.[6]

Indija je zbog svog geografskog položaja i vojnog antagonizma prema Pakistanu, kao i zbog ekonomskih i socijalnih problema koje je uzrokovao doticaj izbeglica na njenu teritoriju, snažno podržala Bangladeš, posebno nakon što je i SSSR pružio podršku. Strateški, nezavisnost Bangladeša bi za Indiju značila jedan front manje za borbu sa Pakistanom. Takođe valja pomenuti da su određene regionalne vlade dale podršku na etničkim osnovama. Dana 27. marta 1971, premijerka Indije, Indira Gandi je izrazila punu podršku svoje vlade borbi za slobodu. Bangladeško-indijska granica je otvorena da bi se dopustilo izmučenim i zastrašenim Bengalcima da nađu sklonište u Indiji. Vlade Zapadnog Bengala, Bihara, Asama, Megalaje i Tripure su uspostavile izbegličke kampove duž granice. Ovi kampovi su omogućili i regrutovanje boraca. Glavni štab bangladeških snaga je uspostavljen u Kalkuti od 12. aprila. [6]

Tokom rata, uprkos žestokom protivljenju vlade Zapadnog Pakistana, BBC je nastavio da prati događaje preko BBC Bangla radio službi u Južnoj Aziji. Među međunarodnim naporima da se podigne stanje svesti o događajima u Bangladešu je bio i Koncert za Bangladeš, bivšeg Bitlsa, Džordža Harisona.

Pakistanska vlada je uhapsila Mudžibura Rahmana koji je identifikovan kao najuticajnija bengalska ličnost. Pre nego što je uhapšen, šeik Mudžibur Rahman je formalno i zvanično proglasio nezavisnost, 26. marta. Stoga se ovaj datum smatra Danom nezavisnosti Bangladeša. Dana 27. marta, Zijaur Rahman, tada major u oružanim snagama (kasnije predsednik Bangladeša), objavio je deklaraciju nezavisnosti Bangladeša u ime vrhovnog vođe, Bongobondua, preko privremene radio stanice u Kalurgatu blizu lučkog grada Čitagonga. Uz pomoć bengalskih oficira, podršku civila i vojno/humanitarnu pomoć iz Indije, Bangladeš je brzo formirao redovnu vojsku, kao i gerilske snage poznate kao Mukti bahini (borci za slobodu), naoružanu grupu koju su činili uglavnom mladi studenti, radnici, seljaci i drugi civili. Pored napada na pakistansku vojsku, Mukti bahini su pružali lokalne obaveštajne podatke i vođstvo od nemerljivog značaja združenim snagama vojsci Bangladeša i Indije, koje su napale okupacionu vojsku Zapadnog Pakistana (80.000), ranog decembra 1971. godine.

Kraj rata[uredi | uredi izvor]

Dve nedelje nakon indijske invazije, 16. decembra 1971, pakistanska vojska se formalno predala istočnoj komandi indijske armije, koja je transformisala Mukti Bahini u efektivnu borbenu silu. Indija je zarobila 93.000 vojnika, koji su odvedeni u logore u Indiji, kako bi se izbegle represalije bangladeškog stanovništva. Nova država Bangladeš je uspostavljena, a šeik Mudžibur Rahman, koji je bio zatvoren u Zapadnom Pakistanu od marta, trijumfalno se vratio kao prvi premijer. Indija je povukla svoje trupe iz Bangladeša u roku od tri meseca od kraja rata. Stanovnici Bangladeša i danas pamte po zlu pakistanski režim iz perioda pre i tokom rata.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Gen. Tikka Khan, 87; 'Butcher of Bengal' Led Pakistani Army”. The Los Angeles Times. 30. 3. 2002. 
  2. ^ a b v India – Pakistan War, 1971; Introduction Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. jun 2011) – Tom Cooper, Khan Syed Shaiz Ali
  3. ^ Owen Bennett-Jones; Brown, Lindsay; Mock, John; Singh, Sarina. Pakistan & the Karakoram Highway. str. 30. 
  4. ^ „Bangladesh Islamist leader Ghulam Azam charged”. BBC. 13. 5. 2012. Pristupljeno 13. 5. 2012. 
  5. ^ „Bangladesh sets up war crimes court – Central & South Asia”. Al Jazeera. 25. 3. 2010. Arhivirano iz originala 5. 6. 2011. g. Pristupljeno 23. 6. 2011. 
  6. ^ a b v g „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 25. 4. 2005. g. Pristupljeno 14. 7. 2013. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Owen Bennett-Jones; Brown, Lindsay; Mock, John; Singh, Sarina. Pakistan & the Karakoram Highway. str. 30. 
  •  Ovaj članak sadrži materijal u javnom vlasništvu Library of Congress Country Studies sa veb-sajta http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/.
  • Sajjad, Tazreena (2012). „The Post-Genocidal Period and its Impact on Women”. Ur.: Samuel Totten. Plight and Fate of Women During and Following Genocide (Reprint izd.). Transaction. str. 219—248. ISBN 978-1412847599. 
  • Sharlach, Lisa (2000). „Rape as Genocide: Bangladesh, the Former Yugoslavia, and Rwanda”. New Political Science. 1 (22): 89—102. S2CID 144966485. doi:10.1080/713687893. 
  • Ayoob, Mohammed and Subrahmanyam, K., The Liberation War, S. Chand and Co. pvt Ltd. New Delhi, 1972.
  • Ayub, Muhammad (2005). An Army, its Role and Rule: A History of the Pakistan Army from Independence to Kargil 1947–1999. Ayub, Muhammad (januar 2005). An Army, Its Role and Rule: A History of the Pakistan Army from Independence to Kargil, 1967-1999. Pittsburgh: RoseDog Books. ISBN 0-8059-9594-3. .
  • Bass, Gary J. The Blood Telegram: Nixon, Kissinger, and a Forgotten Genocide. Vintage, 2014. Bass, Gary J. (15. 7. 2014). The Blood Telegram: Nixon, Kissinger, and a Forgotten Genocide. National Geographic Books. ISBN 978-0307744623. 
  • Bhargava, G.S., Crush India or Pakistan's Death Wish, ISSD, New Delhi, 1972.
  • Bhattacharyya, S. K., Genocide in East Pakistan/Bangladesh: A Horror Story, A. Ghosh Publishers, 1988.
  • Blood, A. K. (2005). The cruel birth of Bangladesh: Memoirs of an American diplomat. Dhaka: University Press.
  • Brownmiller, Susan: Against Our Will: Men, Women, and Rape, Ballantine Books, 1993.
  • Choudhury, G. W. (april 1972). „Bangladesh: Why It Happened”. International Affairs. Royal Institute of International Affairs. 48 (2): 242—249. ISSN 0020-5850. JSTOR 2613440. doi:10.2307/2613440. 
  • Choudhury, G. W. (1994) [First published 1974]. The Last Days of United Pakistan. Dhaka: University Press. ISBN 978-984-05-1242-3. 
  • Govt. of Bangladesh, Documents of the war of Independence, Vol 01-16, Ministry of Information.
  • Hitchens, Christopher (2001). The Trial of Henry Kissinger. Verso. ISBN 1-85984-631-9. 
  • Kanjilal, Kalidas, The Perishing Humanity, Sahitya Loke, Calcutta, 1976
  • Johnson, Rob, 'A Region in Turmoil' (New York and London, 2005)
  • Malik, Amita, The Year of the Vulture, Orient Longmans, New Delhi, 1972.
  • Matinuddin, General Kamal, Tragedy of Errors: East Pakistan Crisis, 1968–1971, Wajidalis, Lahore, Pakistan, 1994.
  • Mookherjee, Nayanika, A Lot of History: Sexual Violence, Public Memories and the Bangladesh Liberation War of 1971, D. Phil thesis in Social Anthropology, SOAS, University of London, 2002.
  • National Security Archive, The Tilt: the U.S. and the South Asian Crisis of 1971
  • Quereshi, Major General Hakeem Arshad, The 1971 Indo-Pak War, A Soldiers Narrative, Oxford University Press, 2002.
  • Raghavan, Srinath, 1971: A Global History of the Creation of Bangladesh, Harvard Univ. Press, 2013.
  • Rummel, R. J., Death By Government, Transaction Publishers, 1997.
  • Salik, Siddiq, Witness to Surrender, Oxford University Press, Karachi, Pakistan, 1977.
  • Sisson, Richard & Rose, Leo, War and secession: Pakistan, India, and the creation of Bangladesh, University of California Press (Berkeley), 1990.
  • Stephen, Pierre, and Payne, Robert, Massacre, Macmillan, New York, (1973). Payne, Robert (1973). Massacre. Macmillan. ISBN 0-02-595240-4. 
  • Totten, Samuel et al., eds., Century of Genocide: Eyewitness Accounts and Critical Views, Garland Reference Library, 1997
  • US Department of State Office of the Historian, Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume XI, South Asia Crisis, 1971
  • Zaheer, Hasan: The separation of East Pakistan: The rise and realisation of Bengali Muslim nationalism, Oxford University Press, 1994.
  • Raja, Dewan Mohammad Tasawwar (2010). O GENERAL MY GENERAL (Life and Works of General M. A. G. Osmani). The Osmani Memorial Trust, Dacca, Bangladesh. ISBN 978-984-8866-18-4. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Bangladeški oslobodilački rat na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Бангладешки_ослободилачки_рат&oldid=27602841”