Beogradski proces

Optuženi slušaju presudu 15. jula 1946. Sleva nadesno: Dragoljub Mihailović, Stevan Moljević, Đuro Vilović, Radoslav Radić, Slavoljub Vranješević, Miloš Glišić, Dragomir Jovanović, Tasa Dinić, Velibor Jonić, Đura Dokić, Kosta Mušicki, Boško Pavlović, Laza Marković i Kosta Kumanudi.

Draža Mihailović na optuženičkoj klupi

Beogradski proces je naziv za suđenje generalu Dragoljubu Mihailoviću i grupi od još dvadeset trojice optuženika iz redova JVuO, vlade u izgnanstvu i Nedićevog režima za navodnu izdaju i ratne zločine. Zvaničan naziv postupka je bio „Suđenje Dragoljubu-Draži Mihailoviću i ostalim kolaboracionistima za izdaju i ratne zločine počinjene na prostoru Jugoslavije za vreme rata (1941—1945)“. Suđenje je održano u Beogradu, od 10. juna do 15. jula 1946. godine u zgradi Letnje dvorane Vojnog pešadijskog učilišta na Topčideru.

Suđenje je bilo otvoreno za javnost i prisustvovalo mu je oko 60 stranih izveštača.

Optužnica

Optuženima je suđeno pred vojnim sudom. Predsednik Vojnog veća bio je pukovnik Mihailo Đorđević a članovi su još bili potpukovnici Milija Laković i Mihailo Janković, pomoćne sudije Nikola Stanković i Radomir Ilić i Todor Popadić (sekretar). Tužilac je bio pukovnik Miloš Minić, visoki vladin zvaničnik koji je učestvovao u pregovorima Josipa Broza Tita i Mihailovića na početku ustanka u Srbiji i kasniji predsednik Srbije i ministar spoljnih poslova SFRJ. Pomagao mu je Miloš Jovanović.

Proces je poprimio ogroman publicitet u svetu i u tadašnjoj Jugoslaviji. Na procesu su pored domaćih prisustvovali i inostrani novinari, foto-reporteri i izveštači. Suđenje je direktno prenošeno preko radija.

Mihailoviću i drugima je suđeno za njihove aktivnosti protiv partizana, za navodnu kolaboraciju sa Nemcima i ratne zločine nad civilima. Mihailović je bio optužen po 47 tačaka. Mihailoviću i nekim drugim optuženima se sudilo za: predaju zarobljenih partizana Nemcima u Slovcu, napad na Užice i masakre u Vraniću i Drugovcu.

Savezničkim vazduhoplovcima koji su evakuisani uz pomoć četnika 1944. nije bilo dozvoljeno da svedoče u Mihailovićevu korist sa obrazloženjem da je njihovo svedočenje nerelevantno pošto nisu bili svedoci događaja. Na suđenju su se kao svedoci pojavili Dušan Simović, Radoslav Đurić, Jovan Škavović, Milan Grol, Miša Simović i drugi, itd. Samo su dve žene svedočile u Mihailovićevu korist.

Optuženi

Ostali optuženi su se nalazili što u okvirima četničkog pokreta, što u okvirima jugoslovenske izbegličke vlade i pokreta generala Milana Nedića. Uz generala Mihailovića, na optuženičkoj klupi su se nalazili i:

Br.	Fotografija	Optuženi	Branioci	Dužnost	Služba	Kazna	Napomena
1.		Armijski general Dragoljub Mihailović	Nikola Đonović i Dragić Joksimović	načelnik Štaba Vrhovne komande JVuO, ministar vojske, mornarice i vazduhoplovstva Kraljevine Jugoslavije (1942-1944)	Kraljevina Jugoslavija Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu	Smrt	Pogubljen 17. jula 1946.
2.		dr Stevan Moljević		Predsednik Izvršnog odbora Centralnog nacionalnog komiteta	Kraljevina Jugoslavija Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu	20 godina	Umro u zatvoru.
3.		dr Mladen Žujović	Nikola Radovanović	član Centralnog nacionalnog komiteta	Kraljevina Jugoslavija Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu	Smrt (u odsustvu)
4.		dr Živko Topalović		Potpredsednik Izvršnog odbora Centralnog nacionalnog komiteta	Kraljevina Jugoslavija Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu	20 godina (u odsustvu)
5.		Đuro Vilović	Milan Omčikus	član Centralnog nacionalnog komiteta	Kraljevina Jugoslavija Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu	7 godina
6.		Rade Radić	Lazar Vučetić			Smrt	Pogubljen 17. jula 1946.
7.		potpukovnik Slavoljub Vranješević	Blažo Radović	komandante Komande Zapadne Bosne - Gorski štab br. 300	Kraljevina Jugoslavija Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu	20 godina
8.		Miloš Glišić				Smrt	Pogubljen 17. jula 1946.
9.		prof. dr Slobodan Jovanović	Miloš Terzić	predsednik Ministarskog saveta Kraljevine Jugoslavije u emigraciji (1942-1943)	Kraljevina Jugoslavija Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu	20 godina (u odsustvu)
10.		Božidar Purić	Pavle Miljaković	predsednik Ministarskog saveta Kraljevine Jugoslavije u emigraciji (1943-1944)	Kraljevina Jugoslavija Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu	16 godina (u odsustvu)
11.		dr Momčilo Ninčić	David Alkalaj	ministar inostranih poslova (1941-1943)	Kraljevina Jugoslavija Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu	8 godina (u odsustvu)
12.		general Petar Živković	Pavle Miljaković	zastupnik ministra vojske, mornarice i vazduhoplovstva (1943)	Kraljevina Jugoslavija Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu	Smrt (u odsustvu)
13.		Radoje Knežević	Slobodan Subotić	ministar dvora	Kraljevina Jugoslavija Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu	10 godina (u odsustvu)
14.		dr Milan Gavrilović		ministar pravde	Kraljevina Jugoslavija Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu	15 godina (u odsustvu)
15.		Živan Knežević	Dragutin Tasić	šef vojnog kabineta predsednika Ministarskog saveta	Kraljevina Jugoslavija Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu	20 godina (u odsustvu)
16.		dr Konstantin Fotić		poslanik Kraljevine Jugoslavije u SAD	Kraljevina Jugoslavija Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu	20 godina (u odsustvu)
17.		Dragomir Jovanović	Slavko Dukanac	upravnik grada Beograda	Vlada narodnog spasa	Smrt	Pogubljen 17. jula 1946.
18.		Tanasije Dinić	Bogoljub Jovanović	ministar za socijalnu politiku	Vlada narodnog spasa	Smrt	Pogubljen 17. jula 1946.
19.		Velibor Jonić	Milan Živadinović	ministar prosvete	Vlada narodnog spasa	Smrt	Pogubljen 17. jula 1946.
20.		Đura Dokić	Dragoljub Joksimović	ministar saobraćaja	Vlada narodnog spasa	Smrt	Pogubljen 17. jula 1946.
21.		Kosta Mušicki	Đorđe Ćirić	komandant Srpskog dobrovoljačkog korpusa	Vlada narodnog spasa	Smrt	Pogubljen 17. jula 1946.
22.		Boško Pavlović	Slobodan Subotić			Smrt	Pogubljen 17. jula 1946.
23.		dr Lazar Marković	Aleksandar Nikolić			6 godina
24.		dr Kosta Kumanudi	Fridrih Pops	potpisnik Apela srpskom narodu		18 meseci

Presuda

Originalna presuda Draži Mihailoviću i ostalima.

Od 47 tačaka optužnice koju je Miloš Minić pročitao 10. juna 1946. u Beogradu, Draža Mihailović je osuđen po osam tačaka. Prva je glasila:

Kriv je što je od početka druge polovine 1941, pa za sve vreme rata i neprijateljske okupacije organizovao i rukovodio oružane četničke formacije poznate pod imenom „četnici Draže Mihailovića“ i takozvana Jugoslovenska vojska u otadžbini, koje su imale za cilj da oružanom akcijom i terorom u saradnji s okupatorom podrže okupaciju i uguše oružani ustanak i oslobodilačku borbu srpskog i ostalih naroda Jugoslavije.

Izrečene kazne 15. jula 1946. godine su bile:

1. Dragoljub Mihailović je osuđen na smrt streljanjem, trajan gubitak političkih i građanskih prava kao i oduzimanje celokupne imovine. Kazna je izvršena 17. jula 1946. godine.
2. Stevan Moljević je osuđen na 20 godina robije, gubitak političkih i pojedinih građanskih prava sem roditeljskih u trajanju od deset godina i na konfiskaciju celokupne imovine
3. Mladen Žujović je osuđen na kaznu smrti streljanjem, trajan gubitak političkih i pojedinih građanskih prava, konfiskaciju celokupne imovine i na gubitak državljanstva
4. Živko Topalović je osuđen na 20 godina robije, gubitak političkih i pojedinih građanskih prava u trajanju od deset godina, konfiskaciju celokupne imovine i na gubitak državljanstva
5. Đuro Vilović je osuđen na 7 godina robije, gubitak političkih i pojedinih građanskih prava u trajanju od tri godine i na konfiskaciju celokupne imovine
6. Rade Radić je osuđen na smrt streljanjem, trajan gubitak političkih i pojedinih građanskih prava, konfiskaciju celokupne imovine i na gubitak državljanstva
7. Slavoljub Vranješević je osuđen na 20 godina robije, gubitak političkih i pojedinih građanskih prava sem roditeljskih u trajanju od deset godina i na konfiskaciju celokupne imovine
8. Miloš Glišić je na kaznu smrti streljanjem, trajan gubitak političkih i pojedinih građanskih prava i na konfiskaciju celokupne imovine
9. Slobodan Jovanović je osuđen na 20 godina robije, gubitak političkih i pojedinih građanskih prava u trajanju od deset godina, konfiskaciju celokupne imovine i na gubitak državljanstva
10. Božidar Purić je osuđen na 16 godina robije, gubitak političkih i pojedinih građanskih prava u trajanju od deset godina, konfiskaciju celokupne imovine i na gubitak državljanstva
11. Momčilo Ninčić je osuđen na 8 godina robije, gubitak političkih i pojedinih građanskih prava u trajanju od pet godina, konfiskaciju celokupne imovine i gubitak državljanstva
12. Petar Živković je osuđen na smrt streljanjem, trajan gubitak političkih i pojedinih građanskih prava, konfiskaciju celokupne imovine i na gubitak državljanstva
13. Radoje Knežević je osuđen na 10 godina robije, gubitak političkih i pojedinih građanskih prava u trajanju od pet godina, konfiskaciju celokupne imovine i na gubitak državljanstva
14. Milan Gavrilović je osuđen na 15 godina robije, gubitak političkih i pojedinih građanskih prava u trajanju od osam godina, konfiskaciju celokupne imovine i na gubitak državljanstva
15. Živan Knežević je osuđen na 20 godina robije, gubitak političkih i pojedinih građanskih prava u trajanju od deset godina, konfiskaciju celokupne imovine i na gubitak državljanstva
16. Konstantin Fotić je osuđen na 20 godina robije, gubitak političkih i pojedinih građanskih prava u trajanju od deset godina, konfiskaciju celokupne imovine i na gubitak državljanstva
17. Dragomir Jovanović je osuđen na smrt streljanjem, trajan gubitak političkih i pojedinih građanskih prava i konfiskaciju celokupne imovine
18. Tanasije Dinić je osuđen na smrt streljanjem, trajan gubitak političkih i pojedinih građanskih prava i konfiskaciju celokupne imovine
19. Velibor Jonić je osuđen na smrt streljanjem, trajan gubitak političkih i pojedinih građanskih prava i konfiskaciju celokupne imovine
20. Đura Dokić je osuđen na smrt streljanjem, trajan gubitak političkih i pojedinih građanskih prava i konfiskaciju celokupne imovine
21. Kosta Mušicki je osuđen na smrt streljanjem, trajan gubitak političkih i pojedinih građanskih prava i konfiskaciju celokupne imovine
22. Boško Pavlović je osuđen na smrt streljanjem, trajan gubitak političkih i pojedinih građanskih prava i konfiskaciju celokupne imovine
23. Lazar Marković je osuđen na 6 godina robije, gubitak političkih i pojedinih građanskih prava, sem roditeljskih u trajanju od tri godine i na konfiskaciju celokupne imovine
24. Kosta Kumanudi je osuđen na 18 meseci robije, gubitak političkih i pojedinih građanskih prava, sem roditeljskih u trajanju od dve godine i na konfiskaciju celokupne imovine.

Procesi rehabilitacije

Glavni članak: Proces rehabilitacije Dragoljuba Draže Mihailovića

Godine 2007. Slobodan Jovanović je rehabilitovan odlukom Okružnog suda u Beogradu, a presuda kojom je osuđen na robiju i gubitak časti je proglašena ništavnom.

Proces rehabilitacije Dragoljuba Draže Mihailovića je pokrenut od strane njegovog unuka Vojislava Mihailovića, sa zahtevom da se poništi sudska presuda iz 1945. godine, kojom je Draža osuđen za navodnu izdaju naroda i otadžbine, te za organizovanje, naređivanje i izvršavanje ili podstrekivanje nebrojenih zločina nad narodom. Proces je pokrenut 2006. godine pred Višim sudom u Beogradu, a prvo ročište je održano 2010. godine. Proces rehabilitacije generala Dragoljuba Mihailovića izazvao je brojne reakcije ne samo u Srbiji, već na čitavom prostoru bivše Jugoslavije. Žestoka protivljenja došla su iz Hrvatske, dok su reakcije u Srbiji i BiH podeljene. Protivnici procesa rehabilitacije podsećaju da je Draža Mihailović osuđen na smrt zbog istih onih dela zbog kojih su na smrt osuđeni i maršal Peten u Francuskoj, Musert u Holandiji, Kvisling u Norveškoj i drugi kolaboracionisti fašizma: zbog izdaje otadžbine, saradnje sa okupatorom i zločina koje su počinile snage pod njegovom komandom. Zahtev za rehabilitaciju Dragoljuba Mihailovića je usvojen sudskim rešenjem 14. maja 2015. godine, te je osuđujuća presuda koja je donesena 69 godina ranije proglašena ništavnom.

Vidi još

• Suđenje Milu Budaku
• Rupnikov proces

Literatura

• Zečević, Miodrag (2001). Dokumenta sa suđenja ravnogorskom pokretu 10. jun - 15. juli 1946. SUBNOR Jugoslavije. 
• Pavlowitch, Stevan K. (2008). Hitler's new disorder: the Second World War in Yugoslavia. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-70050-4. 

Spoljašnje veze

• „Druga potera za Dražom“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. jul 2018), Večernje novosti, feljton, 2. - 19. maj 2009.
• „Audio snimak dela završne reči generala Mihailovića“