Bitka za Ancio

Bitka za Ancio
	Deo Italijanskog fronta i Drugog svetskog rata
	; Američki vojnici se iskrcavaju kod Ancija
Vreme	22. januar — 5. jun 1944.
Mesto	Ancio i Netuno
Ishod	Saveznička pobeda
Sukobljene strane
SAD ; UK ; Kanada	Nemačka ; Italijanska Socijalna Republika
Komandanti i vođe
Harold Aleksander ; Mark Klark ; Džon P. Lukas ; Lusjan Treskot	Albert Keselring ; Junio Valerio Borgeze
Jačina
22. januar 1944: 36.000 vojnika i 2.300 oklopnih vozila ; Maj 1944: 130.000 američkih britanskih i poljskih vojnika, 1. italijanski korpus 22.000 vojnika i 1.500 američkih britanskih i italijanskih topova	22. januar 1944: 20.000 nemačkih vojnika; 1 italijanski bataljon (1.180 vojnika) ; Maj 1944: 135.000 nemačkih vojnika; 1 italijanski bataljon
Žrtve i gubici
43.000 (7.000 ubijenih, 36.000 ranjenih i zarobljenih)	40.000 (5.000 ubijenih, 30.500 ranjenih, 4.500 zarobljenih)

Bitka za Ancio je započela 22. januara 1944. savezničkim amfibijskim desantom poznatim kao operacija Šingl na Italijanskom frontu protiv nemačkih snaga u oblasti Ancija i Netuna u Italiji. Operacijom je komandovao američki general-major Džon P. Lukas, a njome je planirano da se zaobiđu nemačke snage na Gustavovoj liniji i da se omogući napad na Rim. Nemci su bili zatečeni početkom akcije, pa je iskrcavanje izvedeno uspešno. No, uprkos uspehu invazije, operacija će se pretvoriti u taktičku katastrofu. Zapovednik američkog 6. korpusa general Lukas je oklevao je s prodorom u unutrašnjost punih deset dana, fokusirajući se na utvrđivanje mostobrana. Tako nije iskorišćena početna inicijativa, a Nemcima je ostavljeno vreme za dovlačenje pojačanja i za protivnapad.

Uspeh amfibijskoj iskrcacanja na ovoj lokaciji, terenu koji značajnim delom sastoji isušenih močvara i okružen planinama, koji je u potpunosti zaviosio od faktora iznenađenja i brzine kojom su napadači mogli da deluju u zavisnosti od reackije branilaca. Svako odugovlačenje je moglo rezultovati zaposedanjem planina od strane branilaca i upadanjem napadača u klopku. General-potpukovnik Mark Klark, komandant 5. američke armije, je razumeo ovaj rizik, ali Klark nije prosledio svoju procenu situacije svom podređenom, generalu Lukasu, koji je želeo da iskoristi vreme da ukopa svoje trupe pre očekivanog kontranapada. Početno iskrcavanje je postiglo kompletno iznenađenje bez ikakvog otpora, a neke patrole na džipovima su čak stigle nadomak Rima. Uprkos ovom izveštaju, Lukas, koji nije imao puno vere u planiranu operaciju, nije iskoristio faktor iznenađenja zadržavajući svoje napredovanje sve dok nije ocenio da je njegov položaj dovoljno učvršćen i da su njegovi vojnici spremni.

Dok je Lukas učvršćivao svoj mostobran, feldmaršal Albert Keselring, nemački komandant Italijanskog fronta, je premestio sve rezervne jedinice koje je mogao da nađe u prsten oko plaže na koju su se Saveznici iskrcali, na mesta gde su njegove tobdžije imale jasan pogled na svaki saveznički položaj. Nemci su takođe zaustavili pumpe za odvodnjavanje i poplavili isušene močvare slanom vodom, planirajući da uhvate Saveznike u zamku i unište ih epidemijama raznih bolesti. Nedeljama su kiše granata padale na plažu, močvare, luku i bilo šta uočljivo sa brda.

Nakon jednog mesesa teških, ali neodlučenih borbi, Lukas je smenjen i poslat kući, a na njegovo mesto je postavljen general-major Lusjan Treskot. Saveznici su se konačno probili u maju, ali umesto da napadu u kopno da preseku komunikacije između jedinica 10. nemačke armije kod Kasina, Treskot je protiv svoje volje okrenuo svoje snage na severozapad prema Rimu, koji je zauzet 4. juna. Zbog toga su snage 10. nemačke armije kod Kasina uspele da se povuku i pridruže ostatku Keselringovih snaga severno od Rima, pregrupišu i odstupaju uz borbu do sledećeg pripremljenog nemačke odbrmbenog položaja na Gotskoj liniji.

Pozadina[uredi | uredi izvor]

U zimu 1943. godine Nemci se povlače na liniju odbrane Apeninskog poluostrva poznatu kao Gustavova linija, na kojoj su Saveznici ostali prikovani nekoliko meseci. Gustavovu liniju je branilo petnaest nemačkih divizija u dobro utvrđenim fortifikacijama i veštom upotrebom konfiguracije terena. U namjeri da se izvuče iz pat pozicije, savezničko zapovjedništvo na čelu s američkim generalom Dvajtom Ajzenhauerom i britanskim Aleksanderom donelo je odluku o amfibijskom iskrcavanju sjevernije iza Gustavove linije, kod gradića Ancio i Netuno na obali. Iskrcavanje će biti izvedeno istovremeno sa savezničkom ofanzivom na Gustavovoj liniji. Saveznički planeri su zamislili da nakon iskrcavanja i uspostave mostobrana kod Ancija dođe do savezničkog prodora kvalitetnim drumskim komunikacijama prema planinama Alban, tridesetak kilometara u unutrašnjosti, što je posljednja tačka na kojoj bi Nijemci mogli braniti Rim. Zapovjednik njemačkih snaga u Italiji feldmaršal Albert Keselring bi time bio satjeran uz zid, pa bi imao samo dvije mogućnosti; da bi zatvorio rupu na boku mora odvući snage sa Gustavove linije i tako je uvelike oslabiti i time rizikovati saveznički proboj; ili se, pak, suoči s još gorom varijantom po Vermaht savezničkim zauzimanjem Rima koje bi gotovo u cijelosti odsjeklo njemačke jedinice na Gustavovoj liniji.

Operacija pod nazivom "Šingl" ("Šljunak") je počela 22. januara 1944. godine. Savezničke jedinice su se iskrcale na italijanskoj obali kod turističkih mjesta Ancio i Netuno, tek šezdesetak kilometara južnije od Rima. Nijemci su u potpunosti bili zatečeni invazijom koja je prošla izuzetno uspješno, sa vrlo malim njemačkim otporom, pa su Saveznici imali tek trinaest poginulih vojnika. Invazija kod Ancija je bila jedno od najpotpunijih taktičkih iznenađenja tokom Drugog svjetskog rata, ali dalji tok borbi nije donijeo inicijativu Saveznicima. Akcija se odvijala apsolutno u skladu s planom, pa su Saveznici već do podneva istoga dana postigli sve zacrtane ciljeve. Do kraja prvog dana na obali kod Ancia je iskrcano 37 hiljada savezničkih vojnika i tri hiljada vozila, dok su savezničke prethodnice napredovale oko pet kilometara u unutrašnjost Italije. Podršku iskrcavanju pružila je i moćna saveznička eskadra koju je činilo pet krstarica, 24 razarača i nekoliko stotina transportnih i pomoćnih brodova, ali saveznička flota je početkom februara bilo prisiljena isploviti iz luke da bi učestvovala u pripremama za operaciju Overlord.

Uprkos izuzetno uspješno obavljenom iskrcavanju i izostanku ozbiljnijeg njemačkog otpora, zapovjednik savezničkih snaga kod Ancija - čiju glavninu je činio američki 6. korpus - general Džon Lukas je procijenio da još uvijek ne raspolaže sa dovoljno snaga za dublji prodor u unutrašnjost. Stoga je odlučio uložiti daljnjih deset dana na učvršćivanje mostobrana na obali umjesto energičnog prodora. Savezničke snage bile su višestruko manje od njemačkih, naročito uzevši u obzir širinu zadatka stavljene pred njih koja je uključivala i zauzimanje planina Alban. Međutim, Lukasovo oklijevanje će u potpunosti iskoristiti sposobni feldmaršal Keselring koji će odmah nakon što je saznao za početak savezničke akcije rasporediti u područje Ancija jedinice iz rezerve, uključujući i diviziju Herman Gering, a zatim je dovukao nove jedinice sa područja Jugoslavije, Francuske i Njemačke, čime je uspješno zatvorio rupu u zaleđu Gustavove linije. Stabilizacija na Gustavovoj liniji omogućila je njemačkom zapovjedništvu da vrati i 14. armiju i da tako stvori preduslove za njemački protivnapad. Time je Keselring još jednom demonstrirao svoju sposobnost da se izvuče iz bezizlazne situacije do koje ga je dovela traljavost njemačke obavještajne službe koja je potpuno previdjela iskrcavanje kod Ancija. Istrovremeno su Luftvafe i njemačka artiljerija napale savezničke jedinice u Anciju, koje se umjesto u inicijativi polako počele nalaziti u podređenom položaju.

Sredinom februara počinje njemački protivnapad koji u kombinaciji s lošim vremenom u iduće dve nedelje zamalo bacio Saveznike natrag u more. Tek krajem mjeseca uspjeli su stabilizovti liniju odbrane i učvrstiti se na obali. U iduća četiri mjeseca Saveznici su ostali prikovani uz mostobran kod Ancija, gdje su trpe ligubitke od njemačke artiljerijske vatre s obližnjih brda. Uprkos nezahvalnom položaju i neiskorištenoj mogućnosti da italijansko bojište bude rešeno prije proljeća 1944. godine, mostobran kod Anzija je ostao nož u njemačkom desnom boku i vezao je na sebe velike njemačke snage, omogućivši tako posredno slabljenje Gustavove linije, pa čak i drugih frontova, što zagovornici preduzimanja akcije kod Anzija često ističu. Konačno, nakon što su poljski i francuski korpus zauzeli strateški važan manastir Monte Kasino i otvorili time koridor za proboj Gustavove linije, 25. maja savezničke snage su slomile njemački obruč oko Ancija i okončale četveromjesečnu agoniju savezničkih vojnika na mostobranu kod Ancija.

Ukupno je tokom četiri mjeseca borbi kod Ancija iz stroja izbačeno oko 25 hiljada savezničkih vojnika. Od toga je velik dio bolovao od psihičkih trauma jer su to uglavnom bili neiskusni regruti, uzrokovanih stalnim njemačkim artiljeijskim napadima. Ancio je ostao mjesto najvećeg savezničkog groblja u Italiji. Za neuspjeh operacije iskrcavanja kod Ancija optužen je general Lukas, koji je na Čerčilovu sugestiju još tokom trajanja borbi smijenjen, a na njegovo mjesto je došao general Lusjan Treskot. Operaciju kod Anzija je najbolje opisao Vinston Čerčil već prvih dana nakon iskrcavanja kada je izjavio da su: "Saveznici željeli na obalu zavitlati divlju mačku, a dobili su nasukanog kita".