Bitka kod Vijer-Bokaža

Bitka kod Vijer-Bokaža
	Deo Drugog svetskog rata
	; Uništeni britanski tenk u ruševinama Vijer-Bokaža
Vreme	13. jun 1944.
Mesto	Normandija
Ishod	Nemačka pobeda
Sukobljene strane
Ujedinjeno Kraljevstvo	Nemačka
Komandanti i vođe
Bernard Montgomeri	Mihael Vitman
Jačina
200 tenkova	25 tenkova
Žrtve i gubici
30 tenkova + 30 lako oklopljenih vozila	11 tenkova (3 popravljena)

Bitka kod Vijer-Bokaža (13. jun 1944. god.) je bila sukob između nemačkih i britanskih snaga tokom bitke za Normandiju u Francuskoj za vreme Drugog svetskog rata.

Rano izjutra 13. juna, delovi oklopnog puka (ekvivalent tenkovskog bataljona u drugim armijama) i motorizovani bataljon (mehanizovana pešadija) britanske 7. oklopne divizije približavali su se francuskom gradiću Vijer-Bokaž iz pravca severozapada. Nemački tenkovski komandir Mihael Vitman se nalazio u blizini grada sa malom jedinicom sastavljenom od šest tenkova tipa Tigar. U jednoj od najuspešnijih akcija malih jedinica tokom rata, Vitman je izvršio juriš na britansku kolonu i razdvojio je na delove, nakon čega je sa kratkog odstojanja uništio veliki broj britanskih vozila krećući se paralelno sa britanskom kolonom u pravcu ka gradu. Drugi tenkovi iz njegove jedinice su svojom akcijom takođe doprineli britanskim gubicima koji su bili teški.

Značaj ove bitke leži u činjenici da su saveznici propustili priliku da na samom početku kampanje u Normandiji zauzmu Kan koji je bio jedan od najznačajnijih ciljeva britanske 2. armije. Zauzimanje Kana u kombinaciji sa malim mostobranima preko reke Orne, koje su zauzele i držale britanske vazdušno-desantne snage na Dan-D omogućilo bi Saveznicima da značajno ojačaju svoje pozicije na istočnom krilu mostobrana.

Uvodni događaji[uredi | uredi izvor]

Nedelju dana nakon iskcrcavanja od 6. juna 1944. godine. Savezničke snage napredovale su u dubinu kontinenta vodeći žestoke borbe sa nemačkim snagama. Zapadno od Kana, snažan napad američke 1. pešadijske divizije u pravcu Komon l'Evantea primorao je ostatke 352. pešadijske divizije na povlačenje ka Sen Lou, zbog čega je bok nemačke Pancer Ler oklopne divizije ostao potpuno izložen. Deo nemačke linije fronta je bio nebranjen. Brzo iskorišćavanje ovakve situacije na frontu omogućilo bi savezničkim snagama da onemoguće dalju nemačku odbranu u Normandiji.

Britanski general Montgomeri, odlučio je da iskoristi ovu priliku i naredio je britanskoj 7. oklopnoj diviziji da izvrši obilazak položaja nemačke Pancer Ler divizije i izvrši iznenadni napad u njenoj pozadini. Na pravcu britanskog napredovanja, na raskrsnici puteva koji su vodili severoistočno u pravcu Kana, nalazio se mali francuski gradić Vijer-Bokaž; ukoliko bi grad (i visoko zemljište u blizini poznatije pod nazivom Kota 213) bili zauzeti i držani, britanske oklopne jedinice mogle bi da nastave sa napredovanjem severoistočno, iza nemačke linije fronta. Ukoliko bi britanski napad tekao po planu, stvorila bi se mogućnost za zauzeće Kana.

Britanci nisu bili obavešteni o prisustvu 2. čete teških tenkova nemačkog 101. SS teškog tenkovskog bataljona (101 Schwere SS-Panzer-Abteilung), pod komandom Mihaela Vitmena, koji je dobio naređenje da zauzme i brani Kotu 213, koja je nadvisivala put ka Vijer-Bokažu. Nakon što je Vitmanova jedinica sastavljena od pet teških tenkova Tigar i jednog tenka Pancer IV noću zauzela položaj kako ne bi bila opažena iz vazduha, britanci su je uočili na 150 m južno od RN 175. Britanske jedinice koje su poslate da zauzmu Vijer-Bokaž i Kotu 213 bile su sačinjene od pojačane tenkovske čete i motorizovane pešadijske čete; ukupno oko 200 oklopnih vozila.

Savezničke snage[uredi | uredi izvor]

8. puk kraljevih Kraljevskih irskih husara
4. puk Jomenri grada London; sa zadatkom da zauzmu i brani Kotu 213.
1/7 bataljon kraljičinog Kraljevskog puka; sa zadatkom da zauzme izlaze iz Vijer-Bokaža (osim izlaza u pravcu L'Egliza. Štab bataljona je bio lociran u dnu Vijer-Bokaža. Četa „A“ je bila raspoređena u blizini železničke stanice. Četa „B“ je bila raspoređena u centru grada. Četa „C“ je bila raspoređena u Pasterovoj i Klemansoovoj ulici. Četa „D“ je bila raspoređena u blizini groblja.)
5. kraljevski tenkovski puk: sa zadatkom da zauzme i brani područje Mezonsel-Pelvi (3 km jugozapadno) južno od puta D71 koji povezuje Komon sa Vijerom i Kotom 142 koja nadvisuje grad pri dnu doline.
5. puk kraljevske konjičke artiljerije; sa zadatkom da zauzme i brani druge izlaze iz grada: Baterija naoružana samohodnim artiljerijskim vozilima Sekston je imala zadatak da zauzme položaj severno od D71 i u maloj dolini kojom prolaze putevi za Kodro i most Šoke.
1. streljačka brigada, četa „A“

Ove jedinice su bile sastavni deo ili su bile pridodate 22. oklopnoj brigadi pod komandom brigadira V. R. N. Hindija.

Nemačke snage[uredi | uredi izvor]

2. teška tenkovska četa (Tigrovi broj 221, 222, 223, 231, 233 i 234) iz sastava 101. SS teškog tenkovskog bataljona

Kasnije su im se pridružili:

1. četa teških tenkova 101. SS teškog tenkovskog bataljona
Delovi Pancer Ler divizije

Početni potezi[uredi | uredi izvor]

U trenutku otpočinjanja bitke, Vijer-Bokaž i Kota 213 su bili slobodni zbog čega su obe strane jurnule u pokušaju da zauzmu ovo uzvišenje i tako steknu taktičku prednost. Dok su britanske snage prvo ušle u Vijer-Bokaž, Vitmanova jedinica zauzela je Kotu 213 odakle je mogla da prati pokrete britanskih jedinica.

Britanske snage u gradu su imale loš taktički raspored i imale su problema sa kretanjem jedinica zbog toga što su gradske ulice bile zakrčene stanovnicima koji su pozdravljali oslobođenje. Posade četiri tenka komandne grupe su parkirale svoja vozila i napustile ih. Ljudi i vozila iz borbene grupe nisu uspostavili kružnu odbranu kao što je to doktrina nalagala, a zauzeti položaji su bili loše obezbeđeni. Britanske snage nisu čak ni izvršile izviđanje Kote 213. Posle zauzimanja grada, kombinovana britanska grupa, sastavljena od tenkova i pešadije, upućena je da zauzme Kotu 213.

Vitman je posmatrao kolonu britanskog 4. puka Jomenri grada Londona kako napušta Vijer-Bokaž i napreduje sa tenkovima u zbijenom poretku u pravcu Kote 213. U određenom trenutku, britanski tenkovi koji su bili na čelu kolone, zaustavili su se bez zauzimanja odbrambenog poretka kako bi propustili poluguseničare i transportere sa pratećom pešadijom. U situaciji u kojoj prethodno nije bilo izvršeno izviđanje terena, ovo je bila katastrofalna greška.

Vitman je uočio svoju priliku i odlučio je da napadne sa jednim tenkom između Kote 213 i Vijer-Bokaža kako bi odsekao skvadron „A“ od ostatka 4. puka J. g. Londona. Vitman je računao na element iznenađenja kako bi naneo što teže gubitke Britancima do dolaska pojačanja. Opisijući svoju akciju Vitman je kasnije rekao: „Nisam bio u mogućnosti da prikupim svoju četu. Morao sam da reagujem veoma brzo jer sam pretpostavio da nas je neprijatelj locirao i da ima nameru da nas uništi na polaznim pozicijama. Krenuo sam sa svojim tenkom. Naredio sam da se preostala dva tenka polako povlače braneći teren iza sebe.“

Bitka[uredi | uredi izvor]

U 09.00 Vitmanov Tigar je otpočeo napad. Nekoliko minuta kasnije, u pravcu ka Kanu, uništio je tri britanska tenka, Šerman Fajerflaja i Kromvela sa desne i još jedan tenk sa leve strane, nastavljajući ka Vijeru bez zastajkivanja pritom uništavajući lako oklopljena vozila streljačke brigade. Tokom ove akcije uništio je devet poluguseničara, četiri Karden Lojd transportera, još dva transportera i dva protiv-tenkovska topa od 6 funti, a zatim je uništio tri laka tenka tipa Stjuart i još jedan poluguseničar. Prilikom ulaska u Vijer-Bokaž, Vitmanov tenk uništio je tri od četiri tenka Kromvel koji su zauzimali položaj na Lemonier farmi.

Nastavio je sa napredovanjem duž ulice Klemanso gde je uništio još dva komandna Šerman tenka iz 5. puka kraljevske konjičke artiljerije, a zatim je uništio jedan izviđački automobil i poluguseničara. Po izlasku na trg Žan D'Ark, Vitman se našao nasuprot Šermana Fajerflaj narednika Lokvuda iz skvadrona „B“. Fajerflaj, koji je sa svojim topom od 17 funti bio jedini saveznički tenk koji je bio sposoban da probije frontalni oklop nemačkog Tigra, ispalio je četiri granate u pravcu Vitmanovog Tigra. Jedna granata je pogodila cilj, ali je Tigar uzvratio vatru i preciznim pogotkom odvalio dobar deo Šermanovog oklopa. Tigar je pretrpeo samo lakše oštećenje. Vitman je zatim napravio polukrug i nastavio sa napredovanjem niz ulicu Klemanso. Preostali Kromvel tenk koji je komandovao kapetan Dias, otvorio je vatru iz svog topa od 75 mm i dvaput je pogodio Vitmanog tenk ali bez ikakvog efekta. Uzvraćajući vatru, Vitmanov tenk je jednim hicem izbacio Kromvela iz stroja.

Krećući se ka izlazu iz Vijer-Bokaža, Vitmanov tenk pogođen je u levu gusenicu granatom iz britanskog protiv-tenkovskog topa od 6 funti zbog čega se zaustavio na ulici ispred radnje Hue-Godfroa. Verujući da Tigar može biti izvučen i popravljen, Vitman i članovi njegove posade su napustili tenk i pešice se uputili ka izlasku iz grada.

Prevalili su sedam kilometara peške pre nego što su stupili u kontakt sa štabom Pancer Ler divizije. U to vreme, 15 nemačkih tenkova Pancer IV iz II bataljona 130. puka, pod komandom kapetana Helmuta Ritgena, napustilo je Orboa i zaputilo se u pravcu Vijer-Bokaža sa zadatkom da blokira severni izlaz iz grada. Međutim, pre nego što su stigli do svog cilja došli su pod vatru britanskih protivoklopnih topova zbog čega su morali da obustave dalji napredak. Fric Bajerlin, komandant Pancer Ler divizije naredio je tenkovima Pancer IV da se povuku i regrupišu. Tenkovi su se zaputili u pravcu zamka Parfur na Odonu gde je nakon popravke preostalo 14 borbeno sposobnih tenkova koji su ponovili napad pod komandom Hanesa Filipsena; četiri tenka sa juga i deset tenkova duž ulice Klemanso. Obe grupe su tokom borbi izgubile po dva tenka.

Vitman se u svom švimvagenu prevezao do Kote 213 gde mu se pridružio komandant 1. čete, Karl Mobius, sa kojim je isplanirao drugi napad koji je trebalo da izvede 101. SS teški tenkovski bataljon. Tenkovi 1. čete ušli su u grad duž Evresi puta i pridružili su se tenkovima Pancer Ler divizije koji su se nalazili na gradskoj pijaci. Snage su raspoređene tako da pokriju deo grada od Pasterove ulice ka trgu Žan D'Ark, u ulici Emil Samson i prema raskrsnici sa ulicom Žan Bekom i Žofr bulevarom. Međutim, Britanci su imali dovoljno vremena da se reorganizuju i da započnu sa pružanjem organizovanog otpora. Jedan britanski protivtenkovski top od 6 funti iz 1/7 kraljičinog puka, pozicioniran u ulici Žan Bekon, uspeo je da pogodi tri tenka Tigar od kojih je samo jedan izvučen i popravljen.

Posledice[uredi | uredi izvor]

Britanske jedinice su u prvoj fazi napada pretrpele teške gubitke ali su uspele da zadrže grad u svojim rukama, a samim tim i strateški važno raskršće puteva. Nemci su prekinuli dodir sa britanski snagama ali su kasnije izvršili više žestokih kontranapada u pravcu Vijer-Bokaža.

Britanci su imali više načina da podrže svoje jedinice tokom borbi u rejonu Vijer-Bokaža. Američki artiljerijski osmatrač koji je pratio britanske snage koordinirao je snažnim artiljerijskim baražom koji je odbio jedan od nemačkih napada. Nekoliko pešadijskih brigada je moglo u kratkom roku biti angažovano za odbranu Vijer-Bokaža, ali Hajndi nije zatražio njihovu upotrebu. Komandant divizije Džordž Erskin je takođe mogao zatražiti ove brigade, ali to nije učinio. Čak ni komandant korpusa Džerar Bakneil, niti komandant britanske 2. armije Dempsi nisu poslali pojačanje jedinicama u Vijer-Bokažu. U 16.00 komandant 4. puka J. g. Londona naredio je povlačenje iz grada.

Povlačenje iz Vijer-Bokaža je okončalo britanska nadanja da će uspeti da poremete nemačku liniju fronta južno od Kana. Istoričari smatraju da je zbog lošeg sprovođenja plana propuštena velika prilika. Dempsi je kasnije primetio da „je celokupno komandovanje bitkom bilo sramotno“.

Erskin i Baknejl su smenjeni sa dužnosti početkom avgusta, nakon još jednog neuspelog pokušaja da zauzmu Vijer-Bokaž i Ono tokom operacije Blukout. Brigadir Hajndi i komandir kraljevske artiljerije 7. oklopne divizije su takođe smenjeni sa dužnosti.

Gubici[uredi | uredi izvor]

Britanski gubici tokom bitke iznosili su:

8. puk kraljevih kraljevskih irskih husara: nekoliko lakih tenkova Stjuart
4. puk Jomenri grada Londona: 8 Kromvela, 4 Šermana Fajerflaj, 3 Stjuarta, 1. poluguseničar i 3 izviđačka vozila
Streljačka brigada: 9 poluguseničara, 2 Bren transportera, 4 Karden-Lojd transportera
5. puk kraljevske konjičke artiljerije: 2 Kromvela, 1 Šerman.

Nemački gubici su iznosili 6 Tigrova koji su izbačeni iz stroja (od kojih su tri kasnije popravljena) i 5 tenkova Pancer IV.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Lefèvre, Eric (1996). Panzers in Normandy Then and Now. After the Battle, London. ISBN 978-0-900913-29-7.
Agte, Patrick (1996). Michael Wittmann and the Tiger Commanders of the Leibstandarte. Winnipeg, Canada: J.J. Fedorowicz Publishing, Inc. ISBN 978-0-921991-30-4.
Jentz, Tom; Doyle, Hilary (1993). Tiger I Heavy Tank 1942-1945. London: Osprey. ISBN 978-1-85532-337-7.
Restayn, Jean (2001). Tiger I on the Western Front. Paris: Histoire & Collections. ISBN 978-2-913903-13-5.
Taylor, Daniel. Villers-Bocage Through the Lens of the German War Photographer. London: After the Battle. ISBN 978-1-870067-07-2.
Forty, George (2004). Battle Zone Normandy: Villers Bocage. Sutton Publishing, London. ISBN 978-0-7509-3012-3.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

War Diary of 4th County of London Yeomanry