Bitka kod Edžhila (1642)
| Bitka kod Edžhila (1642) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Engleskog građanskog rata | |||||||||
 Princ Rupert predvodi konjicu kod Edžhila. | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
 Engleski parlamentarci |
 Engleski rojalisti Škotski rojalisti Irski rojalisti | ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
|
Robert Eseks |
Čarls I Stjuart Rupert od Palatinata | ||||||||
| Jačina | |||||||||
| 14.000[1] | 14.000[1] | ||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||
| laki[1] | laki[1] | ||||||||
Bitka kod Edžhila (1642) bila je prva veća bitka engleskog građanskog rata. Rezultat bitke je nesiguran: od nerešenog do pobede engleskog Parlamenta.[1]
Pozadina[uredi | uredi izvor]
Bezuspešni pokušaj kralja Čarlsa I u januaru 1642. da uhapsi petoricu vođa parlamentarne opozicije, naveo je engleski Parlament da pozove pod oružje londonsku miliciju koja je već bila stala uz njega, i da obrazuje stajaći zaštitni odred, a preduzeo je korake da pridobije i milicije grofovija. Bile su to revoucionarne mere; dotle je samo kralj imao pravo na držanje vojske. Time je počelo stvaranje armije Parlamenta, kojoj je 12. jula 1642. stao na čelo Robert Eseks. Deset dana ranije i engleska flota je prešla na stranu Parlamenta, a njenu komandu preuzeo je Robert Vorik (engl. Robert Warwick). Do prvog oružanog sukoba došlo je 15. jula, ali u istoriji je prihvaćeno da je prvi građanski rat počeo 22. avgusta 1642, kada je kralj stao javno okupljati za rat svoje pristalice.[2]
Severne i zapadne grofovije, pretežno poljoprivredne, u kojima je preovlađivao uticaj visokog plemstva, stale su uglavnom uz kralja, a južne i istočne, sa razvijenom trgovinom i industrijom (manufakture) uz Parlament. Veći gradovi na severu i zapadu Engleske bili su na strani Parlamenta, a znatan deo plemstva na jugu i istoku uz kralja. Engleska teritorija bila je podeljena na približno dva jednaka dela, ali je na strani Parlamenta bila bilo šest sedmina stanovništva. London je imao skoro pola miliona stanovnika. Na teritoriji koju su držale pristalice Parlamenta, bile su skoro sve luke i brodogradilišta. Kontrola luka omogućavala je manevrisanje vojske Parlamenta, a onemogućavala je kralju da dobije pojačanje sa strane.[2]
Međutim, obe strane imale su tek da stvore vojsku: kralj uz koga se nalazilo plemstvo imao je više kadrova, upravo više ljudi vičnih vojnom zanatu, ali je Parlament, na čijoj je strani bila buržoazija (bankari i trgovci), imao više novca. Zahvaljujući najviše novcu, Parlament je u toku građanskog rata stvorio efikasnu profesionalnu vojsku, koja je na kraju prevagnula.[2][1]
Bitka[uredi | uredi izvor]
Prva veća bitka građanskog rata vođena je 23. oktobra 1642. na brdu Edžhil (engl. Edgehill) u Vorikširu (engl. Warwickshire). Na svakoj strani bilo je po 14.000 ljudi; rojalisti pod Čarlsom I, a vojska parlamenta pod Robertom Eseksom. Princ Rupert, komandant konjice rojalista, koji je taktiku konjičkog udara izučio u švedskoj vojsci Gustava Adolfa u tridesetogodišnjem ratu (1618–48), razbio je konjicu parlamenta na oba krila, ali kada je krenuo u gonjenje, pešadija Parlamenta savladala je kraljevu. Oprezni Eseks naredio je povlačenje, ali kraljeva pobeda nije bila odlučujuća.[1]
Posledice[uredi | uredi izvor]
Prva godina rata nije dovela do bitnih promena u odnosu snaga u Engleskoj. Prvi sudari bili su kraljeve pobede, kod Edžhila i zatim kod Brentforda 10. novembra. Kraljev pokušaj da zauzme London ipak nije uspeo.[2]
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Gažević, Nikola (1974). Vojna enciklopedija (knjiga 2). Beograd: Vojnoizdavački zavod.
| Državne | |
|---|---|
| Ostale | |
