Blokada Dubrovnika

Blokada Dubrovnika
Deo rata u Hrvatskoj
Napredovanje snaga JNA i TO
Vreme 1. oktobar 1991 — 26. maj 1992. Mesto Dubrovnik Ishod Pobeda Hrvatske
Sukobljene strane
SFRJ (do aprila 1992.) SRJ (od aprila 1992.) Podrška: Dubrovačka republika	Hrvatska
Komandanti i vođe
Veljko Kadijević	Nojko Marinović
Žrtve i gubici
Crna Gora: 165 vojnika poginulo Trebinjska brigada JNA: 240 vojnika poginulo Srbija: 37 vojnika ubijeno	~417 vojnika poginulo; 82—92 građana poginulo

Blokada Dubrovnika naziv je za vojnu operaciju koja se odvijala od Prevlake i Konavala na istoku bojišta i grada Dubrovnika, do Dubrovačkog primorja na zapadu bojišta. JNA, potpomognuta srpskim dobrovoljcima, izvela je vojnu operaciju blokade Dubrovnika. Ratne operacije kod Dubrovnika i njegove okoline trajale su od prvih napada JNA na područje Prevlake i Konavala 1. oktobra 1991. do deblokade Dubrovnika 26. maja 1992. godine. Cilj JNA je bio što veće vezivanje hrvatskih paravojnih snaga na južnom bojištu na jednom uskom prostoru.

Uvod

Dubrovnik je grad smešten na krajnjem jugu Hrvatske sa dobro očuvanim gradskim jezgrom koji je uvršten u popis UNESKO-ve Svetske baštine. Poznat je kao turističko mesto, zbog čega je sedamdesetih godina 20. veka bio demilitarizovan, jer se smatralo da vojnicima i vojsci nije mesto u jednom turističkom gradu. Radi toga je po proglašenju nezavisnosti Hrvatske 1991. godine, bio jedan od retkih gradova koji nije imao vojnike JNA, te je zato bio pošteđen razaranja tokom borbi za kasarne.

Početak borbi

Poziv Dubrovčanima na saradnju od strane JNA

Oktobra 1991. godine, nakon višednevnih provokacija snaga JNA prema položajima hrvatske policije na granici sa Crnom Gorom, TO i dobrovoljačke formacije iz pravca Herceg Novog prešle su granicu na Debelom bregu i krenule u pohod na šire dubrovačko područje. Istovremeno su snage JNA i TO Trebinja i Istočne Hercegovine, prelaskom granice kod Brgata, izvršile napad na selo Brgat i severni deo područja opštine i selo Osojnik na severozapadu, a deo snaga JNA, TO Crne Gore i Istočne Hercegovine je krenuo prema bosanskohercegovačkom selu Ravno, naseljenom uglavnom Hrvatima i selu Čepikuće u zapadnom delu dubrovačke opštine. Istog dana avioni JRV su izvršili bombardovanje odašiljača HRT na brdu Srđ iznad samog Dubrovnika. Iako znatno jača u ljudstvu i tehnici, vojska nije napredovala očekivanim tempom, pa su borbe u Konavlima trajale petnaest dana. Jugoslovenska vojska je redom osvajala: Prevlaku, Grudu, Čilipe, Zvekovicu i Cavtat.

Napredovanje snaga JNA i TO

Hrvatske snage su polako potiskivane u pravcu dubrovačke Župe, a JNA je polako zauzimala župska mesta i naselja. Na severnom delu opštine, kod mesta Brgat, hrvatske snage su pružale žestok otpor, pa je JNA bila prisiljena zauzeti Župu dubrovačku i izbiti do mesta Dubac, čime bi hrvate Brgata doveli u nepovoljni položaj i prisilila na povlačenje. Povlačenjem Hrvata iz Brgata, otvoren je put JNA do samog istočnog ulaza u grad Dubrovnik. Istovremeno je JNA napredovala i na području Osojnika, a padom Osojnika izbija na Jadranski turistički put u Staroj Mokošici, potom zauzima Mokošicu i ostala mesta dubrovačke Rijeke i dolazi do mesta Sustjepan, 2 kilometra udaljen od zapadnog ulaza u Dubrovnik, gde su hrvatske vojne snage uspele odbiti sve napade i utvrditi se.

Blokada

Uništene i oštećene kuće u Sustjepanu

Blokada Dubrovnika nije prošla nezapaženo, pa su uskoro u grad stigli posmatrači međunarodne zajednice, koji su u nekoliko navrata posredovali u uspostavljanju primirja. U opkoljenom gradu, koji je bio bez električne energije i vode, u zatočeništvu se našlo oko 70.000 stanovnika i izbeglica iz Dubrovačkog primorja, Rijeke dubrovačke, Župe i Konavala. Hrvati su se utvrdili na položajima: Sustjepan, Nuncijata, Jadranski turistički put, tvrđava Imperijal na brdu Srđ i hotel Belvedere, a malobrojni minobacači su raspoređeni u kampu Solitudo na Babinom kuku i parku Gradac na Ilijinoj Glavici.

Milan Milišić, pesnik srpskog porekla, prva je žrtva napada na Dubrovnik, poginuo je u svom stanu 5. oktobra 1991. godine.

Uprkos međunarodnim reakcijama, granatiranje Dubrovnika i pešadijski napadi na najisturenija mesta nastavljeni su istim intenzitetom, a 6. decembra 1991. godine izvršen je najžešći napad tokom kojeg je granatirano i uže gradsko jezgro.

Završne operacije

Nakon pritiska međunarodne zajednice i početka akcije za deblokadu Dubrovnika, JNA i ostala vojska polako napuštaju severozapadni deo dubrovačke opštine i premeštaju se unutar granica BiH, zauzimajući sve dominantne kote i visove u neposrednoj blizini hrvatske granice. Zauzimanjem tih kota i visova, pogotovo Golubovog kamena, JNA je zadržala veliku prednost u odnosu na hrvatsku vojsku i kontrolu nad Jadranskim turističkim putem. Veći deo regularne vojske JNA se povlači iz dubrovačkog zaleđa, ali se izuzetno dobro naoružani pripadnici TO Istočne Hercegovine ukopavaju i utvrđuju svoje položaje. Za hrvatskog zapovednika Južnog bojišta postavljen je general Janko Bobetko koji je krenuo sa akcijama čišćenja dubrovačkog zaleđa i potpune deblokade šireg područja oko Dubrovnika.

Tokom hrvatske operacije Čagalj, kojoj je cilj bio zauzimanje istočnih delova Hercegovine, snage HVO i HV su izbile na područje Popova polja čime su stvorile preduslove za dalje akcije čišćenja dubrovačkog zaleđa.

Operacijom Tigar Hrvatska vojska je htela zavladati zapadnim i severnim delom dubrovačkog zaleđa i potisnuti srpsku vojsku sa Golubovog kamena, i na taj način uspostaviti promet na Jadranskom turističkom putu. Operacija je započela 4. jula 1992. godine, a završila se krajem istog meseca hrvatskim uspehom. Poslednja operacija Hrvatske vojske u dubrovačkom zaleđu bila je operacija Vlaštica kojoj je bio cilj zauzeti dominantnu, 915 metara visoku kotu, sa koje su jedinice JNA imale kontrolu nad širim područjem Dubrovnika. Sa Vlaštice je JNA vršila navođenja artiljerijske vatre. Akcija je započela 22. oktobra 1992. godine a okončana je nekoliko dana posle zauzimanjem Vlaštice, Ilijinog vrha, Buvavca i izbijanjem na potezu Srnjak – Orah – Bobovišta – kota Gradina, gde je HV prešla u aktivnu odbranu i na tim položajima ostala do januara 1996. godine.

Posledice

Neobnovljena kuća u blizini Slanoga

Grad i veći deo dubrovačke opštine pretrpeli su ogromnu materijalnu štetu. U samom Dubrovniku uništeni su mnogi spomenici kulture nulte kategorije. Jedan broj kuća u selima je opljačkan i zapaljen. Opljačkana je i dubrovačka vazdušna luka u Čilipima. Šteta od razaranja je danas gotovo u potpunosti sanirana, a Crna Gora se obavezala da će isplatiti deo ratnih razaranja.