Bogovinjsko jezero
| Bogovinjsko jezero (Bogonjsko jezero) | |
|---|---|
 Bogovinjsko jezero | |
| Koordinate | 41° 57′ S; 20° 47′ I / 41.95° S; 20.79° I |
| Tip | ledničko |
| Zemlje basena |  Severna Makedonija |
| Maks. dužina | oko 0,210 km |
| Maks. širina | oko 0,244 km |
| Površina | 0,06688 km2 |
| Maks. dubina | 2,2 m |
| Nad. visina | 1.936 m |
  Bogovinjsko jezero (Bogonjsko jezero) | |
| Vodena površina na Vikimedijinoj ostavi | |
Bogovinjsko jezero (mkd. Боговињско Езеро, lokalno: Богоњско Езеро) najveće je od ukupno 27 ledničkih jezera koliko ih ukupno ima registrovanih na Šar-planini.[1]
Geografija[uredi | uredi izvor]
Šar-planina na kojoj se nalazi Bogovinjsko jezero smeštena je na granici Srbije, Severne Makedonije i Albanije. Ona po svojim osnovnim morfotektonskim osobinama, pripada Šarsko-pindskom planinskom sistemu, odnosno Dinaridima. Karakteriše je prostrano bilo, čija dužina po horizontalnoj projekciji iznosi 80 do 85 km, odnosno teritorijalno od Kačaničke klisure na severoistoku, sa vrhom Ljuboten, pa sve do gornjeg toka Radike i Vrutoka na jugu, teritorijalno tromeđe makedonsko-albansko-srpske granice. Širina ove planine koje je od 20 do 25 km, zauzima površinu od preko 1.600 km².[2]
Iznad prostranog bila diže se planinski greben (prosečne visine 2.300 m), sa brojnim vrhovima (Bakardan 2.700 m, Mali Turčin 2.701 m i Titov vrh 2.748 m, koji su najviši vrhovi na Šari, i spadaju među najviše vrhove Balkankog poluostrva), i presedlinama, po kojima greben ove planine stvara utisak jake nazupčenosti.
Orografski Šar-planina se pruža u dva pravca — deo bila od Ljubotena do Karanikole pruža se pravcem severoistok — jugozapad, dok drugi deo, od Karanikole do gornjeg toka Radike i Vrutoka pravcem sever — jug. Ovaj drugi deo je znatno razuđeniji, pa i pojedini delovi stvaraju utisak zasebne celine (središnji deo sa Titovim vrhom), i kao takvi nose lokalne nazive: Brodska planina, Rudoka, Vraca, Radika planina itd.
Ispod samog grebena Šar-planine leže brojni cirkovi, u kojima su se smestila 27 prelepa lednička jezera, poznata i kao Gorske oči, od navednih jezera najveće je Bogovinjsko jezero. Ispod cirkova i iz mnogih jezerskih dolina formirane su duboko usečene valovske doline, koja najčešće predstavljaju izvorišta mnogih reka, od kojih veći deo njih napaja i jezera na Šar-planini.
Geografski položaj[uredi | uredi izvor]
Bogovinjsko jezero se nalazi između Brustovca (Borislavec) i Male Smreke na 1.936 metara nadmorske visine. Pruža se u pravcu jugozapad-severoistok u dužinu od 245 metara. Široko je u najvećem delu 210 metara, a najveća dubina jezera je 2,2 metara. Površina jezera je 66.880 m².[3]
-
Pogled na Bogovinjsko jezero sa istoka -
Pogled na Bogovinjsko jezero sa zapada
Nalazi se u kamenitom bazenu veoma izduženog oblika, sa velikom razlikom u širini, po čemu se umnogome razlikuje od svih ostalih jezera na Šar-planini (u zapadnom delu jezero je široko 170 metara, da bi se od sredini se sve više smanjivalo, tako da je u istočnom delu široko samo 10 metara.
Njegove obale su zakrivljene, prilično razuđene, posebno južna obala, s najvećom deformacijom od 45 metara. Severna obala je malo uža od južne, a sa obe strane se nalazi visoravan, koja je duž istočne obale kamenita. Zapadna obala jezera potpuno je transformisana u močvaru i obrasla je trskom i čemerikom
Klima[uredi | uredi izvor]
U pogledu klime, Bogovinjsko jezero ima zanimljivu planinsku klimu koju karakterišu različite mikro i makro klimatske varijacije, u kojima meteorološki elementi imaju svoje specifične dnevne i godišnje oscilacije. Prosečna godišnja temperatura je znatno niža, a dnevne i godišnje fluktuacije temperature su smanjene i prilično ublažene. Prosečna godišnju temperatura je od 5,3 °C i za 6 °C. Zbog velike snage isijavanja snega oblast oko jezera izložena je jakom hlađenju, i pojavi inverzije vazduha, pod čijim uticajem se temperatura ne smanjuje s nadmorskom visinom, već se povećavaa.
Prosečna godišnja količina padavina je preko 1.200 mm. Snežni pokrivač se javlja u proseku od oktobra i traje neprekidno do aprila, na višim mestima iznad jezera i do maja, a postoje mesta gde sneg traje tokom cele godine. Prosečna visina snežnog pokrivača tokom skijaške sezone je 100 - 150 cm, a prosečan broj dana sa snegom tokom godine iznosi 135 dana, što je odličan uslov za razvoj zimskog turizma. Snežne lavine su retke, ali nisu u potpunosti isključene.
Mahom prevladavaju vetrovi sa zapada, jugozapada i jugoistoka velike brzine, naročito u zimskim mesecima. U smislu razvoja zimskog turizma, vetrovi imaju negativan efekat, jer raznose snežni pokrivač. Brojni vrhovi koji pokrivaju padine smanjuju njihovu brzinu, što omogućava duže zadržavanje snega.
Hidrografija[uredi | uredi izvor]
Bogovinjsko jezero ima veliki broj pritoka koje ga snabdevaju vodom. Najveća i najpoznatija je, istoimena Bogovinjska reka, koja se u jezero uliva sa jedne strane a iz njega nastavlja svoj tok sa suprotne strane i pod istim imenom teče sve do sela Bogovinje, kao jedna od pritoka Vardara u koji se uliva kod sela Radiovce.
Jezero prima vodu i iz nekoliko izvora, od kojih su neki smešteni na livadi pored samog jezera, a okruženo je i sa nekoliko slapova, sa kojih se voda takođe uliva u jezero
Jezero gubi vodu isparavanjem, podzemnim i površinskim oticanjem, a zbog čestih kupanja ovaca jezerske vode je mutna. Međutim dotokom vode iz velikog broja pritoka, voda se vrlo brzo prečišćava.[4]
Geografska prošlost i sadašnjost[uredi | uredi izvor]
Nastanak Bogovinjskog jezera je vezan za prethodni erozioni ili akumulacioni rad lednika, koji je izvrio pregrađivanjem prirodnog vodotoka ledničkim jezikom ili samim lednikom. Nastanak ovog jezera vezuje se za postglacijalne predele, doline lednika Šar-planine koja je u svojoj geološkoj prošlost bila zahvaćena glacijacijom.
Važna karakteristika Bogovinjskog jezera je ta što postoje pouzdani podaci da je jezero u prošlosti bilo dvostruko veće i da se njegova površina smanjivala sa taloženjem sedimenata. Deponovana površina oko jezera dugačka je 248 metara a obuhvata površinu od 57.000 m².[5]
Postoji mogućnost da je jezero uz pomoć ljudskih ruku vremenom i povećavalo svoju zapreminu.
Stanovnici sela Rakovec koriste vodu iz jezera za navodnjavanje, preko iskopanih kanala, kojim vodu dovode do svojih polja koja navodljavaju uz pomoć dugih brazdi.
-
Pogled na jezero -
Pogled na jezero -
Pogled na jezero -
Pogled na jezero i vrh Borislavec -
Pogled na sa severoistoka -
Pogled na vodu jezera
Narodna predanja o jezeru[uredi | uredi izvor]
O Bogovinjskom jezeru Marko Cepenkov i Đorče Petrov (1865-1921) zapisali su nekoliko narodnih legendi u 19. veku. Prema zapisima Đorče Petrova, postoji legenda da je voda izvora u selu Rašče (Skopsko) na istočnim padinama planine Žeden, nedaleko od Vardara vodi svoje poreklo iz Bogovinjskog jezera, za šta kao potvrdu navodi ovu legendu lokalno stanovništva:
| „ | Neki pastir na planini Šari, koji je svojevremeno sedeo na obali jezera i svirao na fluri, kada je posego za torbom da iz nje izvadi hleb pala mu je flura u jezero. Kada se nakon nekog vremena vratio kući u selo Raše ugledao je frulu kako visi na steni. To su seljani protumačili time da je frula dospela vodenim putem do izvor u selu Rašče koji je najverovatnije bio povezan sa jezerom.[6] | ” |
Za tu tvrdnju navodno postoje i drugi dokazi. Na primer onaj po kome se u selu Jegunovce, koje se nalazi ispod zapadnom podnožja Žeden planine, nekoliko metara od Vardara nalazi pećina koja je bila otvorena samo odozgo. Još iz daljine možete čuti zvuk vode koja teče na dnu ove pećine, a ako se pogleda kroz otvor može se videti tok vode koji ide ka planini. Kako se pećina nalazi desno od Vardara od Šar-planine je odvaja Tetovsko polje, ovo je vrlo zanimljiv geografski fenomen, po kome dosta jaka voda sizlazi sa visoke planine, seče polje podzemnim tokom, prolazi ispod korita Vardara, probija široku kamenitu planinu Žeden i pojavljuje se na njenoj drugoj strani. Prema Đorče Petrovu, ovaj fenomen zaslužuje ozbiljnu pažnju geologa.
| „ | Tačnost ove legende potvrđuje protok vode u pomenutoj pećini i sličnost legendi u okolnim mestima na tim prostorima. U Rašču meštani veruju da voda dolazi sa Šar-planine, a na planini veruju da se voda iz jezera spušta do Rašče - što ne može biti samo slučajnost, jer seljani Rašče i oni oko jezera imaju slabe veze i međusobne odnose | ” |
Turizam i ekološka zaštita[uredi | uredi izvor]
Netaknuta priroda, veličina jezera, brojni slapovi i laka dostupnost omogućavaju u ovom delu Šar-planine razvoj eko-turizma u svakom pogledu. U tom smislu za početak je u selu Bogovinje osnovano istoimena ekološka društvo.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Rista Nikolić: Glacijacija Šar Planine i Koraba, Beograd, 1912 godina
- ^ Živko Stefanovski, Šar Planina, Napredok Tetovo, str 54-56
- ^ Makedonska Enciklopedija: Bogovinsko Ezero str. 175, MANU, Skopje, 2009 godina.
- ^ Dušan Krivokapiќ: Šar-Planina , izdanie na „Turistička Štampa“, Belgrad, 1969 godina
- ^ Kuzman Najdenoski: Tetovo vo minatoto, izdanie od 1964 godina. Pečatnica „Napredok“ Tetovo
- ^ Petrov, Ѓorče (1896). prevod: Mario Šarevski. ured. Materijali po izučuvanjeto na Makedonija (2016 izdanie). Skopje: Edinstvena Makedonija. ISBN 978-608-245-113-8. str. 39.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Mediji vezani za članak Bogovinjsko jezero na Vikimedijinoj ostavi