Бодљива смрча
| Bodljiva smrča | |
|---|---|
| |
| Bodljiva smrča u dvorištu manastira Manasija. | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Divizija: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | |
| Vrsta: | P. pungens
|
| Binomno ime | |
| Picea pungens Engelm.
| |
| |
| Areal bodljive smrče. | |
Bodljiva smrča (Picea pungens) je četinar iz Severne Amerike koja je dobila naziv bodljiva zbog zašiljenih četina. Epitet vrste pungens znači oštro zašiljen, a odnosi se na četine. Bodljiva smrča je drvo države Kolorado, pa se u SAD naziva i plava smrča Kolorada, ili samo plava, ili bela smrča. Bodljivu smrču je otkrio na Pajks Piku (engl. Pikes Peak) 1862. godine Čarls Kristofer Peri (engl. Charles Christopher Parry, 1823-1890) britansko-američki botaničar i planinar i dao joj ime plava smrča[1].
Areal[uredi | uredi izvor]
Alohtona vrsta, rasprostranjena u centralnim i južnim delovi Stenovitih planina u SAD. Nalazi se u pojasu 1.800-3.300 m n.v. Areal je prostran i distjunktan. Na većim nadmorskim visinama meša se sa Picea engelmanii i Abies lasiocarpa, a u nižim predelima sa Pseudotsuga menziesii, Abies concolor i Pinus ponderosa[2][3][4]
Opis vrste[uredi | uredi izvor]
Jednodomo drvo na prirodnom staništu obično visoko do 30 m, retko 40 m; prečnik debla do 1,5 m. Kruna je kupasta sa pršljenastim i horizontalno odstojećim mrkosivocrvenkastim golim granama. Mrtva kora je mrkosivkasta ljuspasta. Pupoljci su tupi, žutosmeđi, bez smole. Letorasti žutosmeđi.
Četine su na izraštajima kore - sterigmama, što je karakteristika svih smrča, gusto radijalno raspoređene i na grančici otklonjene na sve strane. Duge su 2-3 cm, rombičnog preseka i vrlo oštrog vrha, krute, zelene, plavičaste ili srebrnaste; vrlo mirišljave kada se zgnječe[2].
Muške i ženske strobile formiraju se u aprilu-maju. Ženske strobile jarkcrvene, terminalne, uspravne sa zrenjem se okreću ka zemlji dajući viseće šišarke.
Šišarke su izduženo – cilindrične, po dozrevanju se otvaraju razmicanjem fertilnih ljuspi. Duge su 6-10 cm, 2-3 cm široke kada su zatvorene, izduženo valjkaste, svetlosmeđe. Sazrevaju u septembru-oktobru iste godine. Fertilne ljuspe su izduženo rombične, tanke, savitljive i uzdužno talasaste, a na vrhu nazubljene. Seme, albuminsko, tamnobraon, dugo 3-4 mm sa svetlosmeđim, prozirnim krilom dugim 10—13 mm. Apsolutna masa semena 3-5,5 g[3][4].
Bioekološke karakteristike[uredi | uredi izvor]
Od svih vrsta roda Picea, ova vrsta najbolje podnosi gradske uslove. Otporna je na suvi vazduh i letnju sušu, a podnosi jake jesenje i prolećne mrazeve i niske zimske temperature, pošto se amplituda temperature područja na kome od prirode raste kreće preko 70oC (do -40oC zimi do 36oC leti). Otporna je i na sušu jer su godišnje količine padavina na prirodnim staništima od 150 do 500 mm, sa dužim sušnim periodima preko leta. Može da raste i na močvarnim zemljištima, a obično kržlja na suvim peskovitim. Helifilna je vrsta koja podnosi blažu bočnu senku[1]. Otporna je na vetrolome i snegolome. Dobro podnosi orezivanje, naročito u mlađem dobu. Sa plodonošenjem počinje oko 30. godine, a pun urod daje svake 2-3 godine. Raste sporo, i može da doživi starost od 400 do 600 godina. Otporna je prema dimu, čađi i prašini[4].
Razmnožavanje[uredi | uredi izvor]
Na nivou vrste razmnožava se semenom, a vegetativno, kalemljenjem, razmnožavaju se ukrasne sorte. Za generativno razmnožavanje seme se pre setve ostavi tri dana u vodi da bi brže klijalo. Klijavost semena u rasadniku je 50%. Samo oko 30% sadnica kultivara 'Glauca' proizvedenih semenom ima plavu boju četina, ali u različitim nijansama plave boje[5].
Vegetativno se razmnožava poluzrelim reznicama. Koriste se jednogodišnji izdanci, koji se otkidaju sa petom ili odsecaju i doteruju nožem. Reznice se uzimaju samo sa mladih matičnih stabala. Mnogo češći način razmnožavanja "plavih" smrča je kalemljenje bočnim spajanjem najčešće na generativne podloge Picea abies stare tri godine. Habitus dobijenih sadnica varira u zavisnosti od pozicije na stablu sa koga je uzeta plemka[6].
Značaj[uredi | uredi izvor]
Zbog sporog rasta bodljiva smrča nema većeg značaja za šumarstvo. U Americi njeno drvo gotovo je bez vrednosti, osim za hartiju[1]. U Evropi nema primenu u pošumljavanju jer nema prednosti nad evropskom smrčom. Sa druge strane veoma je cenjena kao ukrasna vrsta. Jedna je od najdekorativnijih smrča koja, iako visokoplaninska vrsta, odlično podnosi niske nadmorske visine i gradske uslove, pa je česta podjednako u javnim zelenim prostorima i privatnim vrtovima i okućnicama. Često se upotrebljava i kao novogodišnja jelka.
Kultivari[uredi | uredi izvor]
Najveći broj kultivara su selekcije sa plavom i srebrnom bojom četina, a ima ih i sa posebnim habitusom: patuljastih, loptastih, uskopiramidalnih ...).
|
|
|
|
|
|
-
Kultivar 'Edith' u rasadniku Vasić. -
Kultivar 'Fat Albert' u Pionirskom parku u Beogradu. -
Kultivar 'Glauca Globosa' u rasadniku Vasić. -
Kultivar 'Hoopsii' u rasadniku Gaj. -
Kultivar 'Iseli Fastigiata' u rasadniku Manojlović. -
Kultivar 'Koster'u rasadniku Lappen. -
Kultivar ’Vuyk’ u parku u Vrnjačkoj banji.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Petrović, D. (1951): Strane vrste drveća (egzoti) u Srbiji. Srpska akademija nauka, posebna izdanja knjiga CLXXXII. Beograd.
- ^ a b Debazac, E. F. (1967): Priručnik o četinarima. Savez inženjera i tehničara šumarstva i industrije za preradu drveta SR Srbije. Beograd.
- ^ a b Jovanović, B. (1985): Dendrologija. IV izmenjeno izdanje. Univerzitet u Beogradu. Beograd
- ^ a b v Vukićević E. (1996): Dekorativna dendrologija, Šumarski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd
- ^ Stilinović, S. (1987): Proizvodnja sadnog materijala šumskog i ukrasnog drveća i žbunja, Šumarski fakultet, Beograd.
- ^ Grbić, M. (2004): Proizvodnja sadnog materijala - Vegetativno razmnožavanje ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. . Београд. ISBN 978-86-7602-009-6.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Državne | |
|---|---|
| Ostale | |
