Božidar Ferjančić

Božidar Ferjančić
Lični podaci
Datum rođenja	(1929-02-17)17. februar 1929.
Mesto rođenja	Beograd, Kraljevina SHS
Datum smrti	28. jun 1998.(1998-06-28) (69 god.)
Mesto smrti	Beograd, SR Jugoslavija

Božidar Ferjančić (Beograd, 17. februar 1929 — Beograd, 28. jun 1998) bio je srpski istoričar i akademik SANU.

Školovanje i akademska karijera

Osnovnu školu i gimnaziju završio je u Beogradu. Na Filozofskom fakultetu u Beogradu studirao je istoriju (1948 — 1953). Specijalizovao se na polju istorije Vizantije. Radio je kraće vreme kao bibliotekar Seminara za vizantologiju, zatim je dobio službu profesora srednje škole dodeljenog na rad Filozofskom fakultetu, 1957. izabran je za asistenta. Doktorirao je 1960. godine tezom Despoti u Vizantiji i južnoslovenskim zemljama (objavljena iste godine u izdanju Vizantološkog instituta). Izabran za docenta za istoriju Vizantije 1960. godine. Na Filozofskom fakultetu, do penzionisanja 1994, prošao je sva zvanja (vanredni profesor 1965, redovni 1970). Nasledio je Georgija Ostrogorskog na mestu šefa Katedre za vizantologiju a od 1977. i na mestu direktora Vizantološkog instituta. Bio je upravnik Odeljenja za istoriju i prodekan Filozofskog fakulteta. Za dopisnog člana SANU izabran je 1978. godine a za redovnog 1988. Bio je jedan od počasnih potpredsednika Međunarodne asocijacije vizantologa.

Njegova ćerka je istoričarka Snežana Ferjančić, koja se bavi rimskom istorijom i redovni je profesor na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu.

Naučni rad

Ferjančić je svojim radom produžio delo svog učitelja Georgija Ostrogorskog i doprineo stvaranju osobenog profila beogradske vizantološke škole. Težište rada mu je u poznoj Vizantiji, temama iz njenog unutrašnjeg razvoja (društvo, institucije, ekonomija), zatim iz vizantijsko-slovenskih odnosa, pomoćnih nauka, pre svega diplomatike. Spomenutom knjigom o despotima položio je osnovu za poznavanje carskih dostojanstava u Vizantiji i državama pod njenim uticajem. Ovu temu dopunio je studijom o sevastokratorima (1968) i kesarima (1970) i proširio osvetljavanjem savladarstva u doba Paleologa. Veoma je značajan njegov doprinos u proučavanju vizantijske provincije: Tesalija u XIII i XIV veku, Beograd 1974, i Vizantijski i srpski Ser u XIV stoleću, Beograd 1994. Pokretao je rad na potpuno neobrađenim temama kao: Posedi vizantijskih provincijskih manastira u gradovima (1980), Ogled o parohijskom sveštenstvu u poznoj Vizantiji (1983), Plemstvo u epirskoj državi prve polovine XIII veka (1986) i drugo.

Znatan deo Ferjančićevog obimnog opusa može se podvesti pod tematiku vizantijsko-srpskih i južnoslovenskih odnosa. Jednu brojnu grupu radova čine istraživanja o pojedinim temama, o kojima se podaci mogu naći u njegovoj bibliografiji, drugu njegovi prilozi u kolekciji Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, u kojoj je sam ispunio drugu knjigu sa odlomcima iz spisa cara Konstantina VII Porfirogenita, dao važne priloge u trećoj i četvrtoj a naročito u šestoj knjizi, gde je saopštio čitavu knjigu odlomaka iz Nićifora Grigore i Jovana Kantakuzina. Vazantijskim izvorima nije prestao da se bavi prateći naročito napredak u proučavanju spisa Konstantina Porfirogenita ali i drugih izvora kao što su vizantijske kratke hronike. Opšti pregled je dao u knjizi Vizantija i Južni Sloveni objavljenoj u Beogradu 1966. godine.

Posredstvom vizantijskih izvora i proučavanja vizantijsko-srpskih odnosa Ferjančić je dospeo na tle Srbije i dao značajne priloge o pojedinim ličnostima i događajima i čitava poglavlja u Istoriji srpskog naroda. Kulturni uticaj Vizantije se specifično ogleda u vladarskoj ideologiji i načinu rada dvorske kancelarije, naročito u uobličavanju vladarskih akata. Vizantijsku komponentu u srpskoj diplomatici osvetlio je Ferjančić nastavljajući napore svoga učitelja Georgija Ostrogorskog. Pisao je o vizantijskoj diplomatici, despotskim poveljama, poveljama sevastokratora i kesara.

U izdanju Zavoda za udžbenike i nastavna sredstva, u ediciji biografije nedavno je objavljena prva stručno napisana monografija najmoćnijeg vladara srednjovekovne Srbije Stefan Dušan, kralj i car (Beograd 2005) koju su zajednički napisali pokojni Božidar Ferjančić i njegov dugogodišnji prijatelj i saradnik, takođe akademik, Sima Ćirković. Pored popularnog izdanja, monografiju očekuje i izdanje Vizantološkog instituta SANU koje će uključiti i kritički aparat.

Izabrani radovi

Bibliografija radova Božidara Ferjančića objavljena je u godišnjaku SANU broj 86 iz 1979. godine.

• Ferjančić, Božidar (1955). „O upadu Sklavisijana na Peloponez za vreme Romana Lakapina”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 3: 37—48. 
• Ferjančić, Božidar (1956). „O despotskim poveljama”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 4: 89—114. 
• Ferjančić, Božidar (1959). „Konstantin VII Porfirogenit”. Vizantiski izvori za istoriju naroda Jugoslavije. 2. Beograd: Vizantološki institut. str. 1—98. 
• Ferjančić, Božidar (1960). Despoti u Vizantiji i južnoslovenskim zemljama (PDF). Beograd: Naučno delo. 
• Ferjančić, Božidar (1961). „O poveljama kralja Stefana Dušana manastiru Treskavcu kod Prilepa”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 7: 161—168. 
• Ferjančić, Božidar (1963). „Porodica Maliasina u Tesaliji”. Zbornik Filozofskog fakulteta. Beograd. 7 (1): 241—249. 
• Ferjančić, Božidar (1964). „Kada se Evdokija udala za Stevana Nemanjića?”. Zbornik Filozofskog fakulteta. Beograd. 8: 217—224. 
• Ferjančić, Božidar (1964). „Počeci Solunske kraljevine (1204-1209)”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 8 (2): 101—116. 
• Ferjančić, Božidar (1966). „Kada je umro despot Mihailo II Anđeo?”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 9: 29—32. 
• Ferjančić, Božidar (1966). „Posedi porodice Maliasina u Tesaliji”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 9: 22—48. 
• Ferjančić, Božidar (1968). „Sevastokratori u Vizantiji”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 11: 141—192. 
• Ferjančić, Božidar (1968). „Despot Andronik Paleolog u Solunu”. Zbornik Filozofskog fakulteta. Beograd. 10 (1): 227—235. 
• Ferjančić, Božidar (1970). „Sevastokratori i kesari u Srpskom carstvu”. Zbornik Filozofskog fakulteta. Beograd. 11 (1): 255—269. 
• Ferjančić, Božidar (1973). „Još jednom o počecima titule despota”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 14-15: 45—53. 
• Ferjančić, Božidar (1974). Tesalija u XIII i XIV veku. Beograd: Vizantološki institut. 
• Ferjančić, Božidar (1975). „Međusobni sukobi poslednjih Paleologa (1425-1449)”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 16: 131—160. 
• Ferjančić, Božidar (1979). „Avtokefalnost srpske crkve i Ohridska arhiepiskopija”. Sava Nemanjić-sveti Sava: Istorija i predanje. Beograd: SANU. str. 65—72. 
• Ferjančić, Božidar (1981). „Odbrana Nemanjinog nasleđa - Srbija postaje kraljevina”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 297—314. 
• Ferjančić, Božidar (1981). „Osvajačka politika kralja Dušana”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 511—523. 
• Barišić, Franjo; Ferjančić, Božidar, ur. (1986). Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije. 6. Beograd: Vizantološki institut. 
• Ferjančić, Božidar (1994). Vizantijski i srpski Ser u XIV stoleću. Beograd: SANU. 
• Ferjančić, Božidar (1996). „Dolazak Hrvata i Srba na Balkansko poluostrvo (osvrt na nova tumačenja)”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 35: 117—154. 
• Ferjančić, Božidar (1997). „Vasilije I i obnova vizantijske vlasti u IX veku”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 36: 9—30. 
• Ferjančić, Božidar; Maksimović, Ljubomir (1998). „Sveti Sava i Srbija između Epira i Nikeje”. Sveti Sava u srpskoj istoriji i tradiciji. Beograd: SANU. str. 13—25. 
• Ferjančić, Božidar (2000). „Stefan Nemanja u vizantijskoj politici druge polovine XII veka”. Stefan Nemanja-Sveti Simeon Mirotočivi: Istorija i predanje. Beograd: SANU. str. 31—45. 
• Ferjančić, Božidar; Ćirković, Sima (2005). Stefan Dušan kralj i car: 1331-1355. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. 

Spoljašnje veze

• Biografija na sajtu SANU