Bokserski ustanak

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Kineski ustanici

Pod bokserskim ustankom smatra se pobuna koja je 1900. godine među kineskim narodom izazvala sukobe velikih razmera. [1] Pobunjenici su bili Han Kinezi koji su imali za cilj proterivanje svih Evropljana, Japanaca i ostalih stranaca koji su došli u Kinu, a koje su Kinezi jednim imenom nazivali „stranim đavolima“ ili „fan guaj lou“. Takođe je ovaj ustanak imao za cilj vraćanje prethodne dinastije Ming i zbacivanja Mandžuraca sa vlasti, kao i vraćanje Hongkonga. Iako su Mandžurci koji su živeli u Kini, kako carevi, tako i obični građani, nosili kineska imena i pričali kineskim jezikom, a pojedinci su čak bili veći Kinezi od samih Kineza, tj. Han naroda, Kinezi su ipak želeli da vide na tronu „prave Kineze“.

Pobunjenici su napadali strane ambasade, rušili crkve koje su Evropljani gradili, a ubili su i nekoliko stotina stranaca. Vršene su i demonstracije protiv mandžurske dinastije. U okviru bokserske organizacije bili su prisutni razni pojedinci iz različitih društvenih krugova, bilo je i muškaraca i žena, čak i starije djece i starih osoba, kao i ratničke škole, udruženja i verske sekte. Neki su bili otpušteni vojnici, neki otpušteni sa Velikog kineskog kanala gde su radili kao čamdžije, mada najveći deo su činili seljaci.

"Bokserski ustanak" je bio preteča mnogih nasilnih antizapadnih reakcija, koje će se ponavljati kroz istoriju. Preotimanje Afrike se završilo 1900. godine, tako da je afrički kontinent uspešno podeljen i obezbedio kolonije Ujedinjenom kraljevstvu, Belgiji, Francuskoj i Nemačkoj. Kina je kolonijalnim silama bila sledeća na listi, posebno je Velika Britanija bila naročito zainteresovana za svoju sledeću veliku azijsku ekspanziju, nakon uspešnog uspostavljanja potpune kontrole u svojo koloniji Indiji, nakon pobune koja se odigrala 1857. godine. Britanija je 1897. godine bila u svom najvećem usponu, u godini kada se obeležavao dijamantski jubilej kraljice Viktorije i bila je potpuno spremna za kineski izazov.

U proleće 1900. godine, diplomate koji su boravili u Pekingu su već imale priliku da vide ubilačke napade na domove stranaca i poslovnih ljudi, hrišćanske misije i na same kineze koji su primili hrišćanstvo. Nasilje koje je počelo u severnom delu Kine, ubrzo je zahvatilo i prestonicu. Zbog napada na ambasade i crkve, 30. maja 1900. godine strane diplomate su zahtevale pomoć od svojih država, da bih zaštitile. Između 31. maja i 04. aprila u diplomatsko naselje, koje se nalazilo odmah pored zidina Zabranjenog grada, stiglo je četiristo mornara i marinaca, koji su odmah podigli odbrambene barikade. Ser Klod Mekdonald, britanski ambasador, tražio je upućivanje daleko većih snaga, pre nego su prekinute sve telegrafske veze, tako da su diplomate i njihove porodice , kao i osoblje, bili potpuno izolovani unutar diplomatskog naselja i katoličke katedrale.

Carica Cu Hsi je 18. juna izdala naređenje da se svi stranci u Kini pogube. To je dovelo do toga da je dva dana kasnije počela opsada diplomatskog naselja od strane 20.000 "Boksera", koji su vitlajući mačevima, krenuli u masovni napad noseći svoje crveno-bele zastave i karakterističnu uniformu: crvene turbane na glavi, crvene lente i vrpce preko plave odeće. Napadači su bili udaljeni svega desetak metara od kapije diplomatskog kompleksa, kada su trupe koje su štitile diplomate, otvorile vatru i ubila oko 50 napadača, nakon čega se ostatak napadača povukao. Međutim, napadači su se od tada, svakodnevno ponovo vraćali, tako da je u narednim danima ubijeno 76 ljudi, uključujući i nemačkog ambasadora.

Opsada je trajala sve do 14. avgusta, kada su međunarodne vojne snage koje su brojale oko 20.000 vojnika i bile upućene iz Tjencina, započela bombardovanje Pekinga i oslobodilo diplomatsko naselje od opsade. Tom prilikom, razoren je Zabranjeni grad, dok je carica Cu Hsi uspela da pobegne iz grada zaprežnim kolima, prerušena u seljanku.

Peking je opljačkan, međunarodne vojne snage su nastavile svoj pohod na sever radi uspostavljanja kontrole nad severnim kineskim provincijama, gde su "Bokseri" bili brojni i gde su imali veliku podršku. Carska vlada je bila primorana da prihvati ponižavajuće odredbe mirovnog protokola iz Pekinga: evropskim silama je bilo dozvoljeno da zadrže vojne snage u Pekingu; vladini oficiri koji su uzeli učešće u pobuni biće procesirani; stranim silama će biti nadoknađena šteta koju su pretrpeli; sva utvrđenja od Pekinga do mora biće razoružana; uvoz naoružanja biće zabranjen. Rasparčavanje Kine je izbegnuto samo iz razloga što je američkim trgovačkim interesima odgovaralo da se održi teritorijalni integritet zemlje. Kine je faktički prestala da bude nezavisna država, kao takva nije bila u stanju da reaguje u rusko-japanskom ratu, koji je doveo da uspostavljanja Japana na dalekom istoku.


Carica Cu Hsi se vratila u Peking dve godine kasnije, kada je bila primorana da primenjuje brojne reforme. Jedna od tih mera uključivala i modernizaciju obrazovanja kroz izmene nastavnog plana, napuštanja klasičnog Konfučijevog učenja i davanju naglaska matematici, nauci i mašinstvu. Modernizacija je uključivala i obrazovanje žena, ali i upućivanje mladih kineza na školovanje u Evropu, gde u neki od njih došli u kontakt sa marksizmom. Kineska vojska je profesionalizovana po uzoru na vojske zapadnih zemalja i japansku vojsku. 1909. godine dolazi do formiranja provincijskih skupština, dok 1910. godine se formira narodna, demokratski formirana skupština. Velika pobuna je izbila 1911. godine u zapadnoj provinciji Sičuan, iz koje je kasnije proizišla Kineska narodna revolucija, koja je oborila dinastiju.[2]

Istorijska pozadina[uredi | uredi izvor]

Poreklo Boksera[uredi | uredi izvor]

Bokserska pobuna i savezništvo osam nacija, Kina 1900–1901

Organizacija Pravedne i harmonične pesnice (Jihećuen) ili "Pesnice pravednog sklada" (engl. "The Fists of Righteous Harmony") formirana je u unutrašnjim delovima severne obalske provincije Šandong, dugo poznate po socijalnim nemirima, verskim sektama i borilačkim društvima. Američki hrišćanski misionari su verovatno prvi koji su dobro obučene, atletske mladiće nazivali „Bokseri“, zbog borilačkih veština i obuke u oružju.[1] Njihova primarna praksa bila je vrsta duhovnog posedovanja koja je podrazumevala kovitlanje mačeva, nasilnu ispruženost i skandiranje inkantacija božanstvima.[3] Neki od članova ove organizacije su tvrdili da poseduju magične moći i da ih ratnički ritual čini neosetljivim na bol i otpornim na metke.[2]

Prilike za borbu protiv zapadnog zadiranja i kolonizacije bile su posebno privlačne nezaposlenim seoskim muškarcima, od kojih su mnogi bili tinejdžeri.[4] Tradicija posedovanja i neranjivosti seže nekoliko stotina godina unazad, ali poprima posebno značenje protiv novih moćnih oružja Zapada.[5] Bokseri, naoružani puškama i mačevima, tvrdili su da imaju natprirodnu neranjivost prema udarcima topova, puščanih hitaca i napadima noževima. Dalje, Bokserske grupe popularno su tvrdile da će milioni vojnika sići s neba da im pomognu u prečišćavanju Kine od stranog ugnjetavanja.[6]

Godine 1895, uprkos ambivalentnosti prema njihovoj heterodoksnoj praksi, Jusjen, Manču, koji je tada bio prefekt Caodžou, a kasnije će postati provincijski guverner, sarađivao je sa Društvom velikih mačeva, čija je prvobitna svrha bila zaštita od razbojništva, u borbi protiv razbojnika.[7] Misionari Nemačkog društva božanske reči razvili su svoje prisustvo u toj oblasti, delom prihvatajući značajan deo obraćenika kojima je bila „potrebna zaštita od zakona“.[7] Jednom prilikom 1895. godine, velika razbojnička banda koju je porazilo Društvo velikih mačeva tvrdila je da su katolici da bi izbegli krivično gonjenje. „Granica između hrišćana i razbojnika postajala je sve nejasnija“, primećuje Pol Kohen.[7] Neki misionari poput Džordža Stenca takođe su koristili svoje privilegije da intervenišu u parnicama. Veliki mačevi su odgovorili napadima i spaljivanjem katoličkih imanja.[7] Kao rezultat diplomatskog pritiska u glavnom gradu, Jusjen je pogubio nekoliko vođa Velikog mača, ali nije kaznio nikoga drugog. Nakon ovoga počela su da se pojavljuju dodatna tajna borilačka društava.[7]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 158. ISBN 86-331-2075-5. 
  2. ^ a b Hywel 2006, str. 134, 135, 136
  3. ^ Thompson, Larry Clinton (2009), William Scott Ament and the Boxer Rebellion: Heroism, Hubris, and the Ideal Missionary, Jefferson, NC: McFarland and Co., Inc., p. 7
  4. ^ Cohen (1997), str. 114.
  5. ^ Esherick (1987), str. xii, 54–59, 96, etc..
  6. ^ Lanxin Xiang (2003). The origins of the Boxer War: a multinational study. Psychology Press. str. 114. ISBN 0-7007-1563-0. 
  7. ^ a b v g d Cohen (1997), str. 19-20.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Opšta gledišta i analize[uredi | uredi izvor]

In addition to those used in the notes and listed under References, general accounts can be found in such textbooks as Jonathan Spence, In Search of Modern China, pp. 230–235; Keith Schoppa, Revolution and Its Past, pp. 118–123; and Immanuel Hsu, Ch 16, "The Boxer Uprising", in The Rise of Modern China (1990).

Misionarsko iskustvo i lični stanovišta[uredi | uredi izvor]

  • Bell, P, and Clements, R, (2014). Lives from a Black Tin Box. ISBN 978-1-86024-931-0.  The story of the Xinzhou martyrs, Shanxi Province.
  • Brandt, Nat (1994). Massacre in Shansi. Syracuse University Press. . ISBN 0-8156-0282-0.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć). The story of the Oberlin missionaries at Taigu, Shanxi.
  • Clark, Anthony E. (2015). Heaven in Conflict: Franciscans and the Boxer Uprising in Shanxi. Seattle and London: University of Washington Press. ISBN 978-0-295-99400-0. 
  • Price, Eva Jane (1989). China Journal, 1889–1900: An American Missionary Family During the Boxer Rebellion. ISBN 0-684-18951-8. . Review: Susanna Ashton, "Compound Walls: Eva Jane Price's Letters from a Chinese Mission, 1890–1900." Frontiers 1996 17(3): 80–94. ISSN 0160-9009. The journal of the events leading up to the deaths of the Price family.
  • Sharf, Frederic A., and Peter Harrington (2000). China 1900: The Eyewitnesses Speak. London: Greenhill. . ISBN 1-85367-410-9.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć). Excerpts from German, British, Japanese, and American soldiers, diplomats and journalists.
  • Sharf, Frederic A.; Harrington, Peter (2000). China 1900: The Artists' Perspective. London: Greenhill. ISBN 1-85367-409-5. 
  • Tiedemann, R.G. (1998). „Boxers, Christians and the culture of violence in north China”. Journal of Peasant Studies. 25 (4): 150—160. doi:10.1080/03066159808438688. 

Saveznička intervencija, Bokserski rat i posledice[uredi | uredi izvor]

  • Bodin, Lynn E.; Warner, Christopher (1979). The Boxer Rebellion. Men-at-Arms Series 95. London: Osprey. ISBN 0-85045-335-6. 
  • Fleming, Peter (1959). The Siege at Peking. New York: Harper. ISBN 0-88029-462-0. 
  • Hevia, James L. "Leaving a Brand on China: Missionary Discourse in the Wake of the Boxer Movement", Modern China 18.3 (1992): 304–332.
  • Hevia, James L. (2003). „A Reign of Terror: Punishment and Retribution in Beijing and its Environs, Chapter 6”. English Lessons: The Pedagogy of Imperialism in Nineteenth Century China. Durham, NC: Duke University Press. str. 195–240. ISBN 0-8223-3151-9. 
  • Hunt, Michael H. "The American Remission of the Boxer Indemnity: A Reappraisal", Journal of Asian Studies 31 (Spring 1972): 539–559.
  • Hunt, Michael H. "The Forgotten Occupation: Peking, 1900–1901", Pacific Historical Review 48.4 (November 1979): 501–529.
  • Langer, William. The Diplomacy of Imperialism 1890–1902 (2nd ed. 1950). str. 677–709.

Savremeni izveštaji i izvori[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Bokserski ustanak na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Боксерски_устанак&oldid=27553766”