Borko Lazeski

Borko Lazeski
Lični podaci
Datum rođenja	(1917-10-22)22. oktobar 1917.
Mesto rođenja	Prilep, Kraljevina Srbija
Datum smrti	16. jun 1993.(1993-06-16) (75 god.)
Mesto smrti	Skoplje, Republika Makedonija
Umetnički rad
Pravac	postkubizam

Borko Lazeski (Prilep, 22. oktobar 1917 – Skoplje, 16. jun 1993) bio je makedonski slikar i pedagog, jedan od prvih apstraktnih slikara u makedonskoj umetnosti, u čijim se radovima snažno ističe postkubizam. Njegovi najpoznatiji radovi monumentalnog freskoslikarstva nalaze se u Skoplju, Kičevu, Velesu, Meksiko Sitiju i ostalim gradovima. Takođe je radio i na mozaicima i vitražima.

Biografija

Jedan od četiri vitraža u spomeniku Ilinden (1972—1974).

Godine 1933/1934, upisao je Umetničku školu u Beogradu, a tokom letnjih praznika u Prilepu napravio je svoje prve slike pretežito sa socijalnom tematikom. Po izbijanju Drugog svetskog rata u Jugoslaviji 1941, Lazeski je prekinuo školovanje u Beogradu i nastavio ga na Državnoj umetničkoj akademiji u Sofiji. Tamo je diplomirao 1943. i po povratku u Makedoniju se priključio Narodnooslobodilačkom pokretu. U partizanima je napravio nekoliko desetina crteža koji prikazuju njihov život, a takođe valja spomenuti i da je bio autor prvog Titovog portreta u Makedoniji, koji je zatim umnažan i raspačavan među makedonskim partizanima.

Nakon završetka rata 1945, dobio je stipendiju za usavršavanje u Parizu i upisao se na Visoku nacionalnu školu za likovnu umetnost. Tu je proučavao tehniku monumentalizma, što će imati uticaja na njegovo kasnije stavaralaštvo. U Parizu je dodatno zarađivao u ataljeu za vitraže Momajžan, radeći na vitražima, freskama i mozaicima, istovremeno proučavajući teoriju likovne umetnosti.

Po povratku u Jugoslaviju, isprva se suočio sa svojevrsnim antagonizmom, jer je bio poželjan samo socijalistički realizam, a modernizam se smatrao dekadentnom umetnošću. Međutim, sa napuštanjem ideje o socrealizmu kao jedinom poželjnom umetničkom pravcu početkom 1950-ih, stvaralački potencijal Lazeskog polako počinje da se ispoljava; bio je jedan od osnivača avangardne likovne grupe „Denes“, učesnik u formiranju Društva likovnih ukmetnika Makedonije i Umetničke galerije u Skoplju. Tada je počeo da radi na prvom monumentalnom mozaiku, 1955. godine u Oficirskom domu u Skoplju (zgrada je zajedno s mozaikom uništena u zemljotresu 1963). U tom je periodu izradio i mozaik „1903–1941“ u selu Smiljevu, Debarca. Spomen-česma i dve simetrične površine čine spomenik s prikazom i motivima iz Ilindanskog ustanka i Narodnooslobodilačke borbe u Makedoniji. Od 1951. do 1956, radio je na monumentalnoj fresci “Narodnooslobodilačka borba” u dvorani starog železničkog kolodvora u Skoplju, koja mu je obezbedila saveznu nagradu „4. jul“ za životno delo 1970. godine. Kolodvor je teško stradao u zemljotresu 1963, dok je predeo sa freskom bespovratno uništen. Sledeća freska s tematikom NOB bila je realizovana u zgradi Makedonske pošte 1981; ovaj mural koji se sastojao od pet kružnih slika, svaka veličine 5m², izgoreo je velikom požaru u zgradi Pošte januara 2013. godine (u planu je obnova murala).

Lazeski se 1959. godine uputio u Irak, gde je radio kao predavač na Visokoj akademiji likovnih umetnosti u Bagdadu. Tamo je postao član Bagdadske moderne likovne grupe i Iračkog likovnog udruženja, te učestvovao na mnogim izložbama i izradio golem opus likovnih radova. U Jugoslaviju se vratio 1967. godine.

Tokom 1970-ih, izradio je nekoliko značajnih vitraža; na saveznom konkursu 1972. osvojio je prvu nagradu za izradu vitraža u spomeniku Ilinden u Kruševu i iste godine počeo da radi a njemu. Ostali značajni vitraži su u kabinetu guvernera Narodne banke u Skoplju i u svečanoj hali Makedonske akademije nauka i umetnosti. Godine 1978, bio je dobitnik Oktobarske nagrade SR Makedonije za životno delo. Godine 1981. izradio je dva murala s motivima NOB-a u Muzeju “Zapadna Makedonija u NOB” u Kičevu.

Borko Lazeski konačno je odlučio da svoj trag ostavi i u rodnom gradu Prilepu. Juna meseca 1990. godine, naslikao je svoju fresku „Makedonija u NOB“ iz dvorane železničkog kolodvora u Skoplju u Domu kulture „Marko Cepenkov“ u Prilepu. Svečano otkrivanje freske održano je 11. oktobra 1991. godine u svetlu proslave 50. godišnjice ustanka naroda Makedonije protiv fašizma. Iste je godine dovršio još fresku „Ilinden 1903“ u hotelu Montana u Kruševu (nova izvedba freske iz 1950. uništene u skopskom zemljotresu 1963) i akrilno staklo „Bitola babam Bitola“ u centralnoj pošti u Bitolju. Nakon 1991. planirao je da osnuje školu za freskoslikarstvo u manastiru Treskavec, ali je njegova nenadana smrt prekinula te planove.

Spoljašnje veze

• Nezaštićena i novokomponovana baština, pristupljeno 14. 7. 2014.