Veb-sajt

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
NASA-ina početna stranica

Veb-sajt (engl. website ili web site; skraćeno sajt, engl. site) ili veb-lokacija predstavlja mesto na internetu.[1][2] To je skup veb-stranica koje mogu da sadrže tekst, slike, video-snimke i drugi multimedijalan sadržaj sastavljen u jednu celinu. Sajt može biti smešten na lokalnom računaru ili na internet ili veb-serveru (računaru poslužiocu). Neki sajtovi su dostupni svim korisnicima, a neki imaju ograničenja u pogledu pristupa. Sajt može imati svoj internet domen (vršni nivo, adresa) ili poddomen. U svetu ima preko milijardu veb-sajtova.[3]

Veb-stranica je dokument, obično napisan u običnom tekstu prožet instrukcijama formatiranja koda zvanog hipertekst markup jezika ili Extended HTML (skr. HTML, XHTML). Veb-stranica može uključiti elemente iz drugih sajtova sa odgovarajućim HTML kodovima.

Veb-stranicama se pristupa i transportiraju se sa hipertekst transfernim protokolom (HTTP), koji može opcionalno upotrebiti enkripciju (HTTP Secure, HTTPS) da omogući sigurnost i privatnost za korisnika od sadržaja veb-stranice. Korisnička aplikacija, obično internetski preglednik, renderira sadržaj stranice prema HTML markup instrukcijama na monitoru.

Stranice na veb-sajtu mogu često biti preuzete preko jednostavnog uniformnog lokatora resursa (URL), koji se zove i veb-adresa. URL-ovi stranica organizuju stranice u hijerarhiju, iako hiperlinking između njih izražava doživljaj strukture stranice čitaocu i vodi navigaciju čitaoca sajta koja uglavnom obuhvata početnu stranicu s većinom linkova na veb-sadržaju sajta, a, dopunski, i prema linkovima "O (nama)", "Kontakt" i sl.

Neke veb-stranice zahtijevaju pretplatu za pristup nekim ili svim svojim sadržajima. Primeri pretplate veb-sajtovima uključuju dosta poslovnih stranica, delova veb-stranica za novosti, akademskim sajtovima, sajtovima za igre, razmjenu datoteka, forumima, veb-mailovima, društvenim mrežama itd.

Pregled[uredi | uredi izvor]

Veb-sajtovi imaju dosta funkcija i mogu biti korišteni u različitim prilikama; veb-sajt može biti lični, komercijalni, veb-sajt vlade ili neprofitne organizacije. Veb-sajtovi mogu biti delo pojedinca, poslovne ili druge organizacije i obično su vezani za posebnu temu ili svrhu. Svaki veb-sajt može sadržavati hiperlinkove na druge veb-sajtove, tako da razlika među pojedinačnim sajtovima, iz perspektive korisnika, može biti nejasna.

Veb-sajtovi su pisani u HTML-u ili konvertirani u njega i pristupa im se softverskim interfejsom poznatim kao user agent. Veb-stranice mogu biti prikazane na velikom rasponu računarskih i internetskih uređaja različitih veličina, uključujući desktop računare, laptope, PDA uređaje i mobitele.

Veb-sajt se hostuje na računarskom sistemu poznatom kao veb-server ili HTTP server. Ovi termini mogu označavati i softver koji se pokreće na ovim sistemima koji „dohvata” i šalje veb-stranice kao odgovor na zahteve korisnika veb-sajta. Apač je najčešće korišćen veb-serverski softver (prema Netkraftovim statistikama), kao i Majkrosoftov IIS. Neke alternative, kao Nginx, Lighttpd, Hiawatha ili Cherokee, potpuno su funkcionalne i zauzimaju malo prostora na tvrdom disku.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Prvi veb-sajt se pojavio 1991. godine. Napravio ga je Tim Berners-Li.[4]

Vrste[uredi | uredi izvor]

  • Statički

Statički veb-sajtovi su oni koji sadrže neke informacije koje se ne menjaju i ne osvežavaju na duže vreme, ili dok oni postoje.

  • Dinamički

Dinamički veb-sajtovi su oni čiji se sadržaj često osvežava i dopunjava novim informacijama. To su, na primer, portali sa vestima, forumi i sl., na kojima se svakodnevno mogu naći novi sadržaji i informacije. Ovakvi sajtovi su većinom mnogo popularniji i mnogo posećeniji.[5]

Statički veb-sajt[uredi | uredi izvor]

Statički veb-sajt je onaj koji ima veb-stranice pohranjene na serveru u formatu koji se šalje klijentskom internetskom pregledniku. Primarno je kodiran u HTML-u; kaskadni stilski listovi (CSS) se koriste za kontrolu izleda iza osnovnog HTML-a. Slike se često koriste za prikažu željeni izgled i kao deo glavnog sadržaja. Audio ili video mogu takođe biti smatrani „statičkim” sadržajem, ako se pokreću automatski ili generalno nisu interaktivni.

Ovaj tip veb-sajtova često prikazuje iste informacije svim posetiocima. Jednako kao predavanje printane brošure korisnicima ili klijentima, statični veb-sajt će generalno omogućiti konzistentne, standardne informacije za produženi vremenski period. Iako posjednik veb-sajta može napisati novosti periodično, to je ručni proces izmjene teksta, slika i ostalog sadržaja i može zajtevati osnovne veb-dizajnerske sposobnosti i softver. Jednostavne forme marketinških primera veb-sajtova, poput klasičnog veb-sajta, petostranog veb-sajta ili veb-sajt brošure su često statični veb-sajtovi, jer oni predstavljaju prethodno definisane, statičke informacije korisnicima. Ovo može sadržavati informacije o kompaniji i njenim proizvodima i servisima preko teksta, slika, animacija, zvuka/videa, te navigacijskih menija.

Statički veb-sajtovi mogu biti uređeni koristeći četiri široke kategorije softvera:

  • Uređivači teksta, kao što su Noutped ili TextEdit, gde je sadržaj i HTML markup uređivan direktno unutar programa.
  • WYSIWYG van-mrežni uređivači, kao što su Microsoft FrontPage i Adobe Dreamweaver (ranije poznat kao Macromedia Dreamweaver), sa kojim se sajt uređuje koristeći GUI a završni HTML kod se generiše automatski softverom za uređivanje.
  • WYSIWYG uređivači na mreži koji kreiraju media bogate mrežne prezentacije kao što su veb-stranice, vidžeti, introi, blogovi i ostali dokumenti.
  • Uređivači na bazi šablona, kao što su RapidWeaver i iWeb, koji dopuštaju korisnicima da brzo kreiraju i uploaduju veb-stranice na veb-server bez detaljnog poznavanja HTML jezika, birajući adekvatan šablon iz palete i dodavanjem slika i teksta u isti sa trendom desktop uređivanja bez direktne manipulacije HTML kodom.

Statički veb-sajtovi mogu i dalje koristiti SSI kao uređivačku pogodnost, poput deljenja opšte meni trake kroz više stranica. Kako je veb-sajtovo ponašanje čitaocu i dalje statično, ovo se ne smatra dinamičkom stranicom.

Dinamički veb-sajt[uredi | uredi izvor]

Dinamički veb-sajt je onaj koji se menja ili uređuje često ili automatski.

Dinamičke stranice sa strane servera se generišu „u letu” kompjuterskim kodom koji proizvodi HTML i CSS. Postoji širok opseg softverskih sistema, kao što su CGI, Java Servlets i JSP, ASP i CFML koji mogu generirati dinamičke veb-sisteme (pogledajte programske jezike koji se koriste u većini popularnih sajtova) i dinamički sajtovi. Razni veb aplikacijski okviri i veb-šablon sistemi su dostupni za uobičajene programske jezike kao PHP, Perl, Pajton, te Rubi, da ih naprave bržim i lakšim za kreiranje kompleksnih dinamičkih veb-sajtova.

Sajt može prikazati trenutno stanje dijaloga između korisnika, pratiti promjenljivu situaciju, ili omogućavati informacije u nekom načinu personaliziranom zahtevima svakog korisnika. Na primer, kada je početna stranica veb-sajta za vesti zatražena, kod koji se pokreće na veb-serveru može kombinovati sačuvane HTML deliće sa novostima dobijenih od baze podataka ili drugog veb-sajta preko RSS za proizvođenje stranice koja uključuje poslednje informacije. Dinamični sajtovi mogu biti interaktivni korištenjem HTML formi, pohranjujući i čitajući pozadi pregledničke kolačiće, ili kreiranjem serije stranica koje reflektuju prethodnu istoriju klikova. Naredni primer dinamičkog sadržaja je kada maloprodajni veb-sajt sa bazom podataka medijskih proizvoda dopušta korisnicima unošenje zahteva za pretragu, npr. za ključnu reč „Beatles”. U odgovoru, sadržaj veb-stranice će spontano izmeniti način prikaza u odnosu kako je prije izgledala, te će prikazati spisak Bilsovih proizvoda: CDovi, DVDovi i knjige.

Dinamički HTML koristi Javaskript kod za instrukcije internetskom pregledniku kako da interaktivno modifikuje sadržaje stranica.

Jedan način simulacije određenih tipova dinamičnih veb-sajtova prilikom izbegavanja gubitka performansi pozivanja dinamične mašine po korisniku ili po konekciji, jeste automatsko periodično regeneriranje velikih serija statičnih stranica.

Multimedijski i interaktivni sadržaj[uredi | uredi izvor]

Raniji veb-sajtovi su imali samo tekst, a nedugo zatim i slike. Preglednički dodaci su onda korišteni za dodavanje zvuka, videa i interaktivnosti (kao za „bogate” internet aplikacije koje oslikavaju kompleksnost desktop aplikacije kao što je procesor teksta). Primeri takvih dodataka su Majkrosoft Silverlajt, Adobe Flaš, Adobe Šokvejv kao i apleti napisani u programskom jeziku Java. HTML 5 sadrži odredbe za audio i video bez dodataka. Javaskript je takođe ugrađen u većinu modernih internetskih preglednika, te dopušta kreatorima veb-sajta slanje koda internetskom pregledniku koji nalaže kako da interaktivno izmeni stranični sadržaj i komunicira sa veb-serverom ako je potrebno. (Preglednička unutrašnja reprezentacija sadržaja je poznata kao Objektni model dokumenta (DOM) i tehnika je poznata kao Dinamični HTML.)

Ortografija[uredi | uredi izvor]

Oblik „vebsajt” je postao najčešći termin za izgovaranje, ali „Web site” (veliko slovo) i „web site” se takođe mnogo koriste, iako su u opadanju. Neke akademske ličnosti, neki veći izdavači knjiga, te neki rečnici i dalje koriste termin „Web site”, oslikavajući izvor termina u ispravnom imenu Svetske komunikacione mreže. Takođe, danas postoje jednake debate vezane za povezane termine kao što su veb pejdž, veb server, i vebkam. U upotrebi su termini veb-sajt ili veb-mesto, dok se za ostale termine koriste veb-stranica, veb-server i veb-kamera respektivno.

Među vodećim stil-vodičima, Rojtersov stilski vodič, Čikaški stilski priručnik, te AP stilska knjiga (od aprila 2010) svi preporučuju „website”.[6][7][8]

Među vodećim rečnicima i enciklopedijama, Kanadski oksfordski rečnik preferira „vebsajt”, a Oksfordski engleski rečnik se takođe opredelio za „website” u 2004.[9] Engleska Vikipedija takođe koristi termin „website”, dok Enciklopedija Britanika koristi „Web site” i „Website”.[10] Britanikina Merijam-Vebster podružnica koristi „Web site”, poznajući „website” kao varijantu.[11]

Među vodećim komentatorima o korištenju jezika, Garnerova moderna američka upotreba tvrdi da je „website” standardna forma,[12] a Bil Volš, iz Vašington post, podržava korištenje termina „Web site” u svojim knjigama i na svom veb-sajtu[13] (ipak, Vašington post koristi pojam „website”"[14]).

Među najvećim internetsko-tehnološkim kompanijama i korporacijama, Gugl koristi „website”,[15] kao i Epl,[16] dok Majkrosoft koristi i „website” i „web site”.[17][18][19]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „site - definition of site by the Free Online Dictionary, Thesaurus and Encyclopedia”. Thefreedictionary.com. Pristupljeno 2. 7. 2011. 
  2. ^ „website - definition of website by the Free Online Dictionary, Thesaurus and Encyclopedia”. Thefreedictionary.com. Arhivirano iz originala 7. 5. 2018. g. Pristupljeno 2. 7. 2011. 
  3. ^ Total number of Websites | Internet live stats. internetlivestats.com. Pristupljeno 2015-04-14.
  4. ^ „The website of the world's first-ever web server”. Pristupljeno 30. 08. 2008. 
  5. ^ „Kako proveriti prisustvo sajtova”. 
  6. ^ „Handbook of Journalism”. Reuters. Arhivirano iz originala 22. 10. 2012. g. Pristupljeno 2010-08-05. 
  7. ^ „Internet, Web, and Other Post-Watergate Concerns”. University of Chicago. Pristupljeno 2010-09-18. 
  8. ^ „AP tweets that it will change from Web site to website”. Pristupljeno 2010-04-16. 
  9. ^ „Ask Oxford: How should the term website be written in official documents and on the web?”. Oxford Dictionaries Online. Arhivirano iz originala 02. 09. 2008. g. Pristupljeno 17. 01. 2021. 
  10. ^ „Web site (computer science)”. Encyclopaedia Britannica. Arhivirano iz originala 17. 2. 2013. g. Pristupljeno 2010-09-18. 
  11. ^ „Website - Definition and More”. Merriam-Webster. Pristupljeno 2010-09-18. 
  12. ^ Lisa Gold (2010-04-17). „AP Stylebook surrenders the battle over "Web site" vs. "website"”. Pristupljeno 2010-08-05. 
  13. ^ „The Slot—Sharp Points: Here We Go Again—Eeee!”. Pristupljeno 2007-02-25. 
  14. ^ Nakamura, David; Wallsten, Peter; Aizenman&, N.C. „The Washington Post”. Washington Post. Pristupljeno 2010-08-05. 
  15. ^ „Welcome to Google Business Solutions”. Google. Pristupljeno 2010-08-05. 
  16. ^ „Site Map”. Apple. Pristupljeno 2010-08-05. 
  17. ^ „Microsoft Windows”. Microsoft. Pristupljeno 2010-08-05. 
  18. ^ „Internet Explorer 9 Preview Builds”. Microsoft. Pristupljeno 2010-08-05. 
  19. ^ „Microsoft (R) Expression (R)”. Microsoft. Pristupljeno 2010-08-05. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Veb-sajt na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Веб-сајт&oldid=26651435”