Veliko Kruševo

Koordinate: 42° 39′ 29″ S; 20° 31′ 29″ I / 42.6581° S; 20.5247° I / 42.6581; 20.5247
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Veliko Kruševo
Crkva Svete Prečiste u Velikom Kruševu
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Autonomna pokrajinaKosovo i Metohija
Upravni okrugPećki
OpštinaKlina
Stanovništvo
 — 2011.585[1]
Geografske karakteristike
Koordinate42° 39′ 29″ S; 20° 31′ 29″ I / 42.6581° S; 20.5247° I / 42.6581; 20.5247
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina402 m
Veliko Kruševo na karti Srbije
Veliko Kruševo
Veliko Kruševo
Veliko Kruševo na karti Srbije
Ostali podaci
Registarska oznakaPE

Veliko Kruševo (alb. Krushevë e Madhe) je naseljeno mesto u opštini Klina, na Kosovu i Metohiji. Prema popisu stanovništva iz 2011. u naselju je živelo 585 stanovnika.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Selo se nalazi na desnoj obali reke Belog Drima, 23 km istočno od Peći, 6 km severozapadno od Kline. Nalazi se pretežno u ravnici aluvijalne ravni reke Beli Drim, sem Ledina kruševačkih, koje su u pristranku sela. Deli se na više zaselaka: Donja mala, Gornja mala, Lugadžije, Ledine kruševačke i Paljuševića mala, u kojoj žive Albanci katolici. Selo nema osnovnu školu, od prvog do petog razreda deca uče u Jagodi a od petog do osmog u Zlokućanama.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Veliko Kruševo bilo je središte hilandarskog poseda u Hvosnu, koji je po njemu nazvan Kruševska metohija. Pisanih izvora o njemu pre 1200/1201. godine nemamo. Sva sela koje je Stefan Nemanjić darovao Hilandaru organizovana su u posebnu privrednu i upravnu jedinicu sa sedištem u Kruševu, gde je boravio upravitelj manastirskog poseda koji se u srednjovekovnoj Srbiji nazivao "starac" ili po grčkom uzoru "ikonom". On je bio neposredna veza između manastira i njegovog poseda u Hvosnu, a isto tako i veza između manastira i vladara. Verovatno je i zastupao manastir u svakodnevnim poslovima, dok bi prilikom izbijanja sporova to činio sam hilandarski iguman u pratnji manje ili više hilandarskih monaha. Pošto "ikonomi" nisu učestvovali u tim značajnim sporovima, vrlo retko nailazimo na njihova imena. Poimence nam je poznat samo Toma ikonom kruševski, koji je zbog manastirskih poslova dolazio na dvor kneza Lazara. Nema spomena Kruševa u truskom popisu iz 1455. godine što nam ostavlja prostor za pretpostavke. Pitanje je šta se zapravo dogodilo sa ovim naseljem u periodu poslednjih turskih osvajanja. Kao najveća verovatnoća stoji da su Turci razorili i raselili stanovništvo ovog upravnog središta hilandarskog poseda u Hvosnu, međutim u popisu iz 1485. godine Turci ga opet spominju kao Dolinu Kruševo. U vreme Turaka se zvalo Alipašino Kruševo, jer je bilo begovski posed. Naziv sela je čisto slovenskog porekla i postoji na širokom području gde žive slovenski narodi, u najbližem okruženju isti naziv nose i naselja Kruševo u Opštini Gora i Kruševo u današnjoj BJR Makedoniji, kao i nazivi Kruševac kao i varijanta Kruševica. Etimološki ovaj termin označava manji kameni oblutak. U selu postoje ostaci crkve Sv. Prečiste — Vavedenje Presvete Bogorodice, koju je po predanju podigla sestra Stefana Dečanskog. U podu je sačuvana mermerna nadgrobna ploča sa natpisom rabe Marene, odnosno, Negoslave, majke Kneza Vojislava i Kesara Vojihne iz druge polovine XIV stoleća, čija je unuka poznata monahinja Jefimija. U natpisu stoji: Trećeg dana meseca septembra predstavi se raba (božija) Marena, zvana Negoslava, mati Vojislava i Vojihne i ovde je njen večni grob i spomen.

Stanovnici Velikog Kruševa i susednog sela Berkova su na temeljima stare crkve podigli novu 1980/1981. godine. Na starom groblju oko crkve nalazi se nekoliko nadgrobnih krstova među kojima je na jednom urezan stilizovani dopojasni lik žene sa obnaženim grudima. Crkva se nalazi na spisku oštećenih i porušenih spomenika na Kosovu i Metohiji (od 1999—2003) koju je izdala informativna služba SPC oktobra 2003. godine. Delimično je obnovljena u prethodnom periodu.

Demografija[uredi | uredi izvor]

Pre progona Srba 1999. godine Veliko Kruševo je bilo većinsko srpsko selo. Godine 1978. u Velikom Kruševu bilo je pedeset i pet srpskih porodica, četrdeset i tri su poreklom iz Crne Gore. Najbrojnija porodica u selu je bila familija Živkovića sa četrnaest kuća, nakon njih sledi familija Bičanin sa jedanaest kuća. Prema popisu iz 2011. godine, Veliko Kruševo ima sledeći etnički sastav stanovništva:

Nacionalnost[1] 2011.[a]
Albanci 504 (86,155%)
Romi 33 (5,641%)
Srbi 25 (4,274%)
Egipćani 21 (3,59%)
Aškalije 1 (0,17%)
drugi 1 (0,17%)
Ukupno 585
Demografija[1][2]
Godina Stanovnika
1948. 695
1953. 799
1961. 958
1971. 1.171
1981. 1.303
1991. 1.470
2011. 585

Prezimena[uredi | uredi izvor]

Zanimljiv popis porodica nalazimo u knjizi Danila Stijovića, Onomastika dela severne Metohije, koji je u periodu od 1og do 15og jula 1978. godine obilazio sela u severnoj Metohiji. U sledećim redovima nalazi se popis porodica kao i slave koje proslavljaju.

  • Andrejić, ranije prezime Stepanovića.
  • Bičanin, jedanaest kuća. Starinom su iz Velike u Crnoj Gori. Izvesno vreme živeli su u selu Biči, odakle su prešli u Veliko Kruševo još u vreme Turaka. Ranije su se prezivali Gašanin. Slava Sveti Andreja, mala slava Petrovdan. Za Svetog Savu seku kolač "da vuk ne pojede stoku".
  • Gašanin, ranije prezime Bičanina.
  • Gašić, pet kuća. Čuvaju predanje da su starinom iz Kuča. Slava Sveti Nikola, mala slava Sveti Nikola.
  • Dogandžić, jedna kuća. Čuvaju predanje da su iz Kuča i da su najstarija srpska kuća u Metohiji. Slava Sveti Stevan.
  • Živković, četrnaest kuća, najbrojnija familija u selu. Čuvaju predanje da su sa starinom sa Fundine iz Crne Gore. Ovamo su došli iz Petnjika (Ivangrad) pre "petsto godina". Slava Sveti Aranđeo, mala slava Sveti Aranđeo.
  • Jovanović, jedna kuća. Preselili su se iz Međuriječja (Rovca kolašinska) 1922. u Rugovo, gde su boravili do 1926, kada je u poplavi stradalo jedanaest članova ove porodice. Slava Sveti Luka.
  • Knežević, jedna kuća. Starinom su iz Lješanske nahije. Slave Svetog Stevana.
  • Krstić, jedna kuća. Starinom su iz Šekulara. Ovamo su došli pre 100 godina. Slava Sveti Luka, mala slava Sveti Ilija.
  • Miljanović, dve kuće. Ne čuvaju predanje o poreklu. Slava Sveti Nikola.
  • Petković, tri kuće. Ne čuvaju predanje o poreklu. Slave Petrovdan.
  • Plavić, jedna kuća. Poreklom su iz Plava. Slava Sveti Stevan.
  • Pokrajčević, dve kuće. Starinom su iz Kuča. Slava Sveti Nikola, mala slava Sveti Nikola.
  • Rajičić, dve kuće. Čuvaju predanje da su najstariji starosedeoci Velikog Kruševa. Slava Sveti Stevan, mala slava Sveti Stevan.
  • Ralević, tri kuće. Starinom su iz Kaludre u Crnoj Gori. Ovamo su došli još u vreme austrougarske vlasti. Slava Sveti Đorđe Alempije.
  • Staletić, jedna kuća. Ne čuvaju predanje o poreklu. Slava Sveti Đorđe, mala slava Đurđevdan.
  • Stanišić, jedna kuća. Starinom si iz sela Viniće kod Danilovgrada. Od 1915. žive u Metohiji. Nastanjeni su u Velikom Kruševu 1926. godine. Slave Petkovdan.
  • Stepanović, jedna kuća. Došli su iz Istoka. I danas im tamo žive rođaci Andrejići. Slava Sveti Jovan.
  • Stojanović, tri kuće. Veruju da su "negde iz Srbije, tako su pričali stari". Slava Sveti Nikola.

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Popis iz 2011. na Kosovu i Metohiji su sproveli organi samoproglašene Republike Kosovo. Ovaj popis je bio bojkotovan od strane velikog broja kosovskih Srba, tako da je stvarni udeo Srba na Kosmetu znatno veći od onog iskazanog u zvaničnim rezultatima ovog popisa.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Etnički sastav stanovništva na Kosovu i Metohiji iz 2011. godine (jezik: engleski)
  2. ^ Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Велико_Крушево&oldid=26837860”