Versifikacija

Versifikacija (lat. versus – stih i facere – činiti) označava organizovanje stiha kao specifičnog oblika pesničkog govora, svojstveno pojedinim jezicima, periodima ili pesnicima. Tehnike i sistemi versifikacije uočeni su u praksi stiha, a osnovni termini potiču iz antičke metrike.

U strukturi vezanog stiha utvrđeni su sledeći faktori:

• metar i njegovo ispoljavanje u konkretnim oblicima ritma, kao i sa metrom povezana sintaksičko-intonaciona struktura stiha;
• strofa i
• eufonija koja u prvom redu obuhvata rimu.

Ritam stiha doživljavamo na osnovu više ili manje ravnomernog proticanja jezičkih signala u kraćim vremenskim razmacima, kao što su: kvantitet slogova (dugih prema kratkim), sami slogovi (nezavisno od kvantiteta), cezura, akcenat koji se manifestuje u smenjivanju naglašenih i nenaglašenih slogova, akcenatske celine i dr. U skladu sa tim, navode se obično tri sistema organizovanja stiha: kvantitativna, silabička i silabičko-tonska (akcenatska) versifikacija.

Kvantitativna versifikacija

Lira

Kvantitativna versifikacija, koja se zove i metričkom, antičkom ili muzičko-govornom, pominje se kao prva, jer je reč o, pre svega, antičkoj metrici iz koje i potiče razrađena terminologija. U toj versifikaciji ritam se organizuje na osnovu ravnomernog ponavljanja dugih i kratkih slogova. Izgovor kratkog sloga meren je vremenom od jedne more (otprilike dve petine sekunde), dok je za izgovor dugog sloga predviđeno vreme od dve more. To znači da je kvantitativni stih bio određen dužinom izgovora sloga, a ne samo njegovim fonološkim kvantitetom. To je zato što je u antičkoj poziji stih bio ne samo uređen već i govoren na poseban način, tj. skandiranjem slogova.

Silabička versifikacija

Osnovu silabičkog stiha čini isti broj slogova u svim stihovima jedne pesme (izosilabički stih) ili pak kombinacija stihova različitog broja slogova, ali prema nekom strogo utvrđenom rasporedu (heterosilabički stih). Stihovi se uglavnom razlikuju prema broju slogova: šesterac, sedmerac, osmerac, deveterac, deseterac, dvanaesterac, trinaesterac itd. Osim broja slogovoa značajna je i cezura, tj. ona metrička granica koja stih preseca uvek na istom mestu i tako ga deli na članke ili polustihove. Ako je cezura na sredini stiha i deli ga na dva jednaka polustiha, onda se govori o simetričnom stihu: simetrično deseterac (5+5), simetrični dvanaesterac (6+6) i sl. U drugom sluaju govori se o asimetričnom polustihu: asimetrični deseterac (4+6) i sl.

Osim broja slogova i stalne cezure silabički stih ima i neka sekundarna prozodijska obeležja: raspored akcenata je u načelu slobodan, ali ponekad silabički stihovi mogu imati i čvrst akcenat (iktus) na nekim mestima u stihu.

Najpoznatiji silabički stih je francuski aleksandrinac, stih od 12 slogova s cezurom posle šestog sloga.

Silabičko-tonska versifikacija

U poeziji na većini modernih evropskih jezika – u engleskoj, nemačkoj, ruskoj, italijanskoj itd, pored broja slogova presudnu metričku ulogu igra i akcenat. Pri tome se razvilo nekoloko varijanti tog metra. Ako broj i mesto nenaglašenih slohovsa u stihu varira, a određen je samo broj naglašenih stihova, takav se stih naziva čistim tonskim. Ako je uz broj naglašenih slogova regulisan i broj i raspored nenaglašenih slogova, takav stih se naziva silabičko-tonskim.

Najpoznatiji silabičko-tonski stihovi jesu engleski pentametar (nerimovani jampski deseterac ili blank verse, koji je, između ostalog i stih Šekspirovih drama), kao i najznačajniji stih italijanske poezije endecasillabo (jedanaesterac s cezurom posle petog sloga, s najčešće na drugom, četvrtom, šestom i desetom slogu).

Literatura

• Lešić, Zdenko. Teorija književnosti, Beograd: Službeni glasnik, 2010.
• Živković, Dragiša. Rečnik književnih termina, Banja Luka: Romanov, 2001.

Spoljašnje veze

• Versifikacija u poeziji
• Versifikacija - studentska skripta