Vilijam Vajler

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Vilijam Vajler
Lični podaci
Puno imeVilhelm Vejler
Datum rođenja(1902-07-01)1. jul 1902.
Mesto rođenjaMiluz, Alzas, Nemačka
Datum smrti27. jul 1981.(1981-07-27) (79 god.)
Mesto smrtiLos Anđeles, Kalifornija, SAD
Veza do IMDb-a

Vilijam (rođen kao Vilhelm) Vajler (engl. William Wyler;[1] Miluz, Alzas, 1. jul 1902 — Los Anđeles, Kalifornija, 27. jul 1981) je bio američki filmski reditelj, producent i scenarista, nemačkog porekla. Među značajnim delima su Gospođa Miniver (1942), Najbolje godine naših života (1946) i Ben-Hur (1959), koji su mu svi doneli nagradu Oskar za najbolju režiju (istovremeno osvojivši i nagradu za najbolji film). Vajler je dobio prvu nominaciju za Oskara za režiju Dodsworth 1936. godine, gde su u glavnim ulogama bili Volter Hjuston, Rut Čaterton i Mari Astor, „što je iniciralo dvadesetogodišnju seriju gotovo jednake veličine.“[2]‍:24

Istoričar filma Ijan Frir naziva Vajlera „bona fide perfekcionistom“, čija je sklonost ponovljenim snimcima i pokušaju da se izbrusi svaka poslednja nijansa „postala stvar legende“.[2]‍:57 Njegova sposobnost da režira niz klasičnih književnih adaptacija u ogromni komercijalne i kritičke uspehe učinili su ga jednim od „holivudskih najisplativijih filmskih stvaralaca“ tokom 1930-ih i 1940-ih i tokom 60-ih. Svojim talentom za inscenaciju, montažu i kretanje kamerom, on je pretvorio dinamične pozorišne prostore u filmske.[3]

Mladost[uredi | uredi izvor]

Vajler je rođen u jevrejskoj porodici[4]‍:1220 u Miluzu u Alzasu (tada delu Nemačkog carstva).[5]‍:3 Njegov otac Leopold, rođen u Švajcarskoj, počeo je kao putujući prodavac, ali je kasnije postao uspešan galanterista u Miluzu.[6]‍:37[7] Njegova majka Melani (rođena Auerbah;[3] umrla je 13. februara 1955. u Los Angelesu u svojoj 77. godini), bila je nemačke nacionalnosti, i rođak Karla Lemlija, osnivača kompanije Universal Pictures. Tokom Vajlerovog detinjstva, on je pohađao brojne škole i stekao reputaciju „dizača pakla“, te je izbacivan iz škola više puta zbog lošeg ponašanja.[4]‍:1222 Njegova majka je često vodila njega i njegovog starijeg brata Roberta na koncerte, opere, i u pozorište, kao i rani bioskop. Ponekad su kod kuće njegova porodica i njihovi prijatelji postavljali amaterska pozorišta za lični užitak.[4]‍:1223

Vajler je trebalo da preuzme porodični galanterijski posao u Miluzu u Francuskoj. Posle Prvog svetskog rata proveo je sumornu godinu radeći u Parizu u 100.000 košulja prodajući košulje i kravate. On je bio toliko siromašan da je često vreme provodio lutajući po okrugu Pigal. Nakon što je shvatila da Vajlera ne zanima galanterija, njegova majka Melani je kontaktirala svog dalekog rođaka Karla Lemlija koji je posedovao Universal Studios, radi mogućeg zapošljenja za njega.

Lemli je imao običaj da svake godine dolazi u Evropu, tražeći perspektivne mladiće za rad u Americi. Godine 1921, Vajler, dok je putovao kao švajcarski državljanin (status njegovog oca automatski je dodeljivao švajcarsko državljanstvo njegovim sinovima), upoznao je Lemlija koji ga je unajmio da radi u Universal Studios u Njujorku. Kao što je Vajler izjavio: „Amerika se činila daleko poput meseca“. Smešten na brodu za Njujork sa Lemlijem na njegovom povratku, sreo je mladog Čeha, Pola Kohnera (kasnije poznatog nezavisnog agenta), na istom brodu. Njihovo prijatno putovanje u prvoj klasi bilo je kratkotrajno, jer su naknadno otkrili da moraju da nadoknade putne troškove od svojih 25 dolara nedeljnog prihoda kao kuriri Universal Pictures. Nakon što je nekoliko godina radio u Njujorku, pa čak godinu dana služio u Nacionalnoj gardi Njujorške vojske, Vajler se preselio u Holivud gde je postao režiser.[6]‍:37

Karijera[uredi | uredi izvor]

1920-te[uredi | uredi izvor]

Oko 1923. godine, Vajler je stigao u Los Angeles i započeo rad na lokaciji Univerzal studia kao pomoćni radnik, čisteći bine i premeštajući setove. Njegovo unapređenje je usledilo kada je angažovan kao drugi pomoćnik urednika. Međutim njegova radna etika je bila neujednačena, i često bi se iskradao i igrao bilijar u bazenskoj sali preko puta studija, ili organizovao kartaške igre tokom radnog vremena. Nakon nekih uspona i padova (uključujući otkaz), Vajler se usredsredio na to da postane režiser i uložio sav svoj trud u to. On je počeo kao treći pomoćnik režisera, a do 1925. godine postao je najmlađi reditelj na Univerzalu režirajući vesterene po kojima je Univerzal bio poznat. Vajler je bio toliko usredsređen na svoj rad da bi sanjao o „različitim načinima (za glumca) da se popne na konja“. U nekoliko jednotračnih filmova, on se pridružio poteri u neizbežnoj jurnjavi za 'lošim čovekom'.

On je režirao svoj prvi nezapadnjak, izgubljeno delo Anybody Here Seen Kelly? 1928. Nakon toga usledili su njegovi prvi delim-govorni filmovi, The Shakedown i The Love Trap. On se pokazao kao sposoban stvaralac. Godine 1928, on je postao naturalizovani građanin Sjedinjenih Država.[5]‍:73 Njegov prvi potpuno-govorni film, i prva zvučna produkcija Univerzala koja je u potpunosti snimljena na licu mesta bio je Hell's Heroes, snimljen u pustinji Mohave 1929. godine.

1930-te[uredi | uredi izvor]

Ranih 1930-ih Vajler je režirao široku paletu filmova u Univerzalu, od drama visokog profila poput The Storm, A House Divided, i Counsellor at Law, do komedija poput Her First Mate i The Good Fairy. On je postao je poznat po insistiranju na više ponavljanja, što je rezultiralo često nagrađivanim i kritički hvaljenim predstavama njegovih glumaca. Nakon odlaska iz Univerzala započeo je dugu saradnju sa Samjuelom Goldvinom za kojeg je režirao klasike kao što su Dodsworth (1936),[8] These Three (1936), Dead End (1937), Wuthering Heights (1939),[9] The Westerner (1940), The Little Foxes (1941) i The Best Years of Our Lives (1946). U to vreme je Vajler započeo svoju poznatu saradnju sa snimateljem Gregom Tolandom. Toland i Vajler su virtuelno stvorili stil „dubokog fokusa” u filmskom stvaralaštvu u kojem se u jednoj sceni moglo videti više slojeva radnje ili likova, a najpoznatija je kafanska scena u The Best Years of Our Lives. Toland je nastavio da koristi duboki fokus koji je savladao sa Vajlerom kada je snimao u Orson Velsov film Citizen Kane.[10][11]

Filmografija[uredi | uredi izvor]

Izabrana filmografija[uredi | uredi izvor]

Nemi filmovi[uredi | uredi izvor]

Godina Naslov Studo Žanr Napomene
1925 The Crook Buster Universal Western UMS*
1926 The Gunless Bad Man Universal Western UMS
1926 Ridin' for Love Universal Western UMS
1926 The Fire Barrier Universal Western UMS
1926 Don't Shoot Universal Western UMS
1926 The Pinnacle Rider Universal Western UMS
1926 Martin of the Mounted Universal Western UMS
1926 Lazy Lightning Universal Western UBSS**
1926 The Stolen Ranch Universal Western UBSS
1927 The Two Fister Universal Western UMS
1927 Kelcy Gets His Man Universal Western UMS
1927 Tenderfoot Courage Universal Western UMS
1927 The Silent Partner Universal Western UMS
1927 Blazing Days Universal Western UBSS
1927 Straight Shootin' Universal Western UBSS
1927 Galloping Justice Universal Western UMS
1927 The Haunted Homestead Universal Western UMS
1927 Hard Fists Universal Western UBSS
1927 The Lone Star Universal Western UMS
1927 The Ore Raiders Universal Western UMS
1927 The Home Trail Universal Western UMS
1927 Gun Justice Universal Western UMS
1927 The Phantom Outlaw Universal Western UMS
1927 The Square Shooter Universal Western UMS
1927 The Horse Trader Universal Western UMS
1927 Daze of the West Universal Western UMS
1927 The Border Cavalier Universal Western UBSS
1927 Desert Dust Universal Western
1928 Thunder Riders Universal Western
1928 Anybody Here Seen Kelly? Universal Comedy
1929 The Shakedown Universal Drama Delom-govorni film
1929 The Love Trap Universal Comedy Delom-govorni film
* Universal's Mustang Series.
** Universal's Blue Streak Series.

Zvučni filmovi[uredi | uredi izvor]

Godina Naslov Studio Napomene
1929 Hell's Heroes Universal
1930 The Storm Universal
1931 A House Divided Universal
1932 Tom Brown of Culver Universal
1933 Her First Mate Universal
1933 Counsellor at Law Universal
1934 Glamour Universal
1935 The Good Fairy Universal
1935 The Gay Deception Fox
1936 These Three Samuel Goldwyn / United Artists
1936 Dodsworth Samuel Goldwyn / United Artists
1936 Come and Get It Samuel Goldwyn / United Artists Replaced Howard Hawks after 42 days
1937 Dead End Samuel Goldwyn / United Artists
1938 Jezebel Warner Bros.
1939 Wuthering Heights Samuel Goldwyn / United Artists
1940 The Westerner Samuel Goldwyn / United Artists
1940 The Letter Warner Bros.
First National
1941 The Little Foxes Samuel Goldwyn / RKO
1942 Mrs. Miniver MGM
1946 The Best Years of Our Lives Samuel Goldwyn Co. / RKO
1949 The Heiress Paramount
1951 Detective Story Paramount
1952 Carrie Paramount
1953 Roman Holiday Paramount
1955 The Desperate Hours Paramount
1956 Friendly Persuasion Allied Artists DeLuxe Color film
1958 The Big Country Anthony Productions / United Artists Tehnikolor film
1959 Ben-Hur MGM Tehnikolor film
1961 The Children's Hour Mirisch / United Artists
1965 The Collector Columbia Tehnikolor film
1966 How to Steal a Million Fox Tehnikolor film
1968 Funny Girl Columbia / Rastar Tehnikolor film
1970 The Liberation of L.B. Jones Columbia Tehnikolor film

Reference: Turner Classic Movies i Internet Movie Database[12][13]

Dokumentarni filmovi[uredi | uredi izvor]

Godina Naslov Studio Napomene
1944 The Memphis Belle First Motion Picture Unit Dokumentarni film
Prvi film Tehnikolora
1947 Thunderbolt! United States Air Force Ko-režirano da Džonom Sterdžes
Dokumentarni film / kratki film

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Birth Certificate No. 1298/1902, Mulhouse Archive. According to Herman, Jan. A Talent for Trouble: The Life of Hollywood's Most Acclaimed Director. New York: G.P. Putnam's Sons, (1995) ISBN 0-399-14012-3
  2. ^ a b Freer, Ian (2009). Movie Makers: 50 Iconic Directors. London: Quercus Publishers. ISBN 978-1-84724-512-0. 
  3. ^ a b „Wyler, William (1902-1981), American film director and producer - American National Biography”. anb.org. Pristupljeno 27. 3. 2018. 
  4. ^ a b v Wakeman, John, ed. World Film Directors: Vol. I, 1890–1945. New York: H.W. Wilson Co., (1987) ISBN 978-0-8242-0757-1.
  5. ^ a b Madsen, Axel. William Wyler: the Authorized Biography. New York: Thomas Y. Crowell, (1973) ISBN 0-491-01302-7
  6. ^ a b Herman, Jan. A Talent for Trouble: The Life of Hollywood's Most Acclaimed Director. New York: G.P. Putnam's Sons, (1995) ISBN 0-399-14012-3
  7. ^ Ina.fr, Institut National de l'Audiovisuel – (1970-01-01). „William Wyler à propos de ses origines et de ses films”. Ina.fr (na jeziku: francuski). Pristupljeno 2017-05-09. 
  8. ^ SonOfASpaceApe (21. 2. 2014). „TCM 1936 Best Picture 1of3 Dodsworth (Intro)”. Pristupljeno 27. 3. 2018 — preko YouTube. 
  9. ^ Movieclips Trailer Vault (5. 10. 2012). „Wuthering Heights Official Trailer No. 1 - David Niven Movie (1939) HD”. Pristupljeno 27. 3. 2018 — preko YouTube. 
  10. ^ Photo of William Wyler and cinematographer Greg Toland discussing Wuthering Heights
  11. ^ Photo of William Wyler directing Merle Oberon and Laurence Olivier in Wuthering Heights
  12. ^ „William Wyler - Filmography”. Turner Classic Movies. Pristupljeno 26. 6. 2021. 
  13. ^ „William Wyler - Director”. Internet Movie Database. Pristupljeno 26. 6. 2021. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Vilijam Vajler na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Вилијам_Вајлер&oldid=27360816”