Vijentijan
| Vijentijan ວຽງຈັນ | |
|---|---|
 | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Laos |
| Pokrajina | Grad Vijentijan |
| Osnovan | 9. vek[1] |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2015. | 820.940 [2] |
| — gustina | 209,42 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 17° 57′ 57″ S; 102° 36′ 31″ I / 17.965936° S; 102.608746° I |
| Aps. visina | 174 m |
| Površina | 3.920 km2 |
  Vijentijan Vijentijan na karti Laosa | |
_I.jpg)
Vijentijan (lao jezik ວຽງຈັນ Viangčan)[3] je glavni i najveći grad Laosa.[4] Nalazi se na obali reke Mekong koja predstavlja u tom delu prirodnu granicu između Tajlanda i Laosa. Vijentijan je postao prestonica 1563. godine usled bojazni od burmanske invazije. Kasnije su ga Tajvanci opljačkali i podigli iz temelja 1827. godine.[5] Vijentijan je bio administrativna prestonica tokom francuske uprave. Usled ekonomskog rasta zadnjih decenija, ovaj grad je postao ekonomski centar Laosa. Grad ima populaciju od 820.000 stanovnika prema rezultatima popisa iz 2015. godine.
Etimologija[uredi | uredi izvor]
'Vientiane' je francuski pravopis koji potiče od laoskog Viangchan /ʋíːəŋ tɕan/.[6] Ime je ranije bilo pisano kao 'ວຽງຈັນທນ໌' (na tajlandskom, เวียงจันทน์) ali se sada obično piše 'ວຽງຈັນ'. U Laou, vijang (ວຽງ) se odnosi na 'grad sa zidinama', dok čan ((ຈັນ, ranije ຈັນທນ໌) potiče od sanskritskog candana (चन्दन, /t͡ɕand̪ana/), 'sandalovina', i može se prevesti kao 'grad sa zidinama od sandalovine'. Neki Laošani pogrešno veruju da se odnosi na 'mesečev grad sa zidinama', jer čan takođe može da predstavlja „mesec“, iako je to ranije bilo pisano napisano kao 'ຈັນທຣ໌'.[6][7] Druge romanizacije uključuju 'Viangchan' i 'Wiangchan'.[8]
Geografija[uredi | uredi izvor]
![[ikona]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png){kind=small} | Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Klima[uredi | uredi izvor]
Vijentijan ima klimu tropske savane (Kepen Aw) sa izrazitom vlažnom sezonom i sušnom sezonom. Suva sezona Vijentijana se proteže od novembra do marta. April označava početak vlažne sezone koja u Vijentijanu koja traje oko sedam meseci. Vijentijan ima tendenciju da bude vruć i vlažan tokom cele godine, iako su temperature u gradu donekle hladnije tokom sušne sezone.
| Klima Vijentijana (1981–2010, ekstremi 1907–sadašnjost) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 36,0 (96,8) |
38,0 (100,4) |
40,2 (104,4) |
41,4 (106,5) |
42,5 (108,5) |
39,5 (103,1) |
39,0 (102,2) |
37,2 (99) |
37,5 (99,5) |
36,8 (98,2) |
36,0 (96,8) |
36,0 (96,8) |
42,5 (108,5) |
| Maksimum, °C (°F) | 28,7 (83,7) |
30,8 (87,4) |
33,1 (91,6) |
34,6 (94,3) |
33,1 (91,6) |
32,2 (90) |
31,6 (88,9) |
31,2 (88,2) |
31,3 (88,3) |
31,2 (88,2) |
30,1 (86,2) |
28,3 (82,9) |
31,1 (88) |
| Prosek, °C (°F) | 22,4 (72,3) |
24,7 (76,5) |
27,1 (80,8) |
29,0 (84,2) |
28,4 (83,1) |
28,1 (82,6) |
27,7 (81,9) |
27,5 (81,5) |
27,3 (81,1) |
26,8 (80,2) |
24,8 (76,6) |
22,2 (72) |
26,3 (79,3) |
| Minimum, °C (°F) | 17,4 (63,3) |
19,6 (67,3) |
22,1 (71,8) |
24,5 (76,1) |
24,9 (76,8) |
25,2 (77,4) |
25,0 (77) |
24,8 (76,6) |
24,3 (75,7) |
23,4 (74,1) |
20,5 (68,9) |
17,3 (63,1) |
22,4 (72,3) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | 3,3 (37,9) |
7,6 (45,7) |
10,0 (50) |
13,8 (56,8) |
19,0 (66,2) |
20,0 (68) |
19,5 (67,1) |
20,6 (69,1) |
18,8 (65,8) |
12,9 (55,2) |
8,9 (48) |
5,0 (41) |
3,3 (37,9) |
| Količina padavina, mm (in) | 7,8 (0,307) |
15,3 (0,602) |
39,2 (1,543) |
92,8 (3,654) |
233,5 (9,193) |
264,6 (10,417) |
307,2 (12,094) |
332,9 (13,106) |
270,2 (10,638) |
96,6 (3,803) |
13,5 (0,531) |
3,7 (0,146) |
1.677,2 (66,031) |
| Dani sa kišom | 1,0 | 2,0 | 5,0 | 8,0 | 16,0 | 19,0 | 20,0 | 22,0 | 17,0 | 9,0 | 2,0 | 1,0 | 122,0 |
| Relativna vlažnost, % | 70 | 68 | 66 | 69 | 78 | 82 | 82 | 84 | 83 | 78 | 72 | 70 | 75 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 239,8 | 216,9 | 218,5 | 227,6 | 195,3 | 140,8 | 129,9 | 133,0 | 165,9 | 210,5 | 228,5 | 246,6 | 2.353,5 |
| Izvor #1: | |||||||||||||
| Izvor #2: NOAA (humidity 1961–1990)[13] | |||||||||||||
Istorija[uredi | uredi izvor]
Veliki laoški mit Fra Lak Fra Lam peva o princu Tataradi koji je osnovao grad kada je napustio legendarno laoško kraljevstvo Muong Intapata Maha Nakon na čije je čelo došao njegov mlađi brat. Tatarada je prvenstveno osnovao grad na desnoj obali reke Mekong (današnji grad Udon Tani u Tajlandu). Jednog dana mitsko biće - sedmoglava Naga je rekla Tataradi da započne izgradnju novog grada na levoj obali reke Mekong, na mestu današnjeg Vijentijana.
Nasuprot mitu Fra Lak Fra Lam, većina istoričara veruje da je Vijentijan bio rano kmersko naselje koje je nastalo oko hinduističkog hrama na čijem se mestu danas nalazi nacionalni simbol Losa, stupa Pa Tat Luang.
U jedanaestom i dvanaestom veku, u periodu kada se laoško i tajlandsko stanovništvo doselilo u jugoistočnu Aziju iz južne Kine, mali broj preostalih Kmera je bio iseljen, pogubljen ili asimilovan u laošku civilizaciju.
Godine 1354, kada je Fa Ngum osnovao kraljevstvo Lan Sang, Vijentijan je postao važan administrativni centar, ali ne i prestonica.
Kralj Setatirat ga je zvanično ustanovio kao prestonicu Lan Sang kraljevstva 1560. godine. Kada se kraljevstvo Lan Sang raspalo 1707. godine, Vijentijan je postao nezavisno kraljevstvo koga je 1779. godine osvojio sijamski general Praja i potčinio ga Sijamu (današnjem Tajlandu).
Kada je kralj Anuvong podigao ustanak 1827. godine, taj ustanak je ugušila sijamska vojska. Konačno, grad je prešao u francuske ruke 1893. godine i postao sedište francuskog protektorata Laos 1899. godine.
Dvaravati gradske državne kraljevine[uredi | uredi izvor]
Do 6. veka u dolini reke Čao Praja, monski narodi su se udružili i stvorili dvaravatska kraljevstva. Na severu se Haripundžaja (Lampun) pojavio kao rivalska sila Dvaravatima. Do 8. veka Moni su prodrli na sever gde su stvorili gradove-države, u Fa Daetu (moderni Kalasin, severoistočni Tajland), Sri Gotapuri (Sikotabong) blizu modernog Ta Keka, Laos, Muang Sua (Luang Prabang) i Čantaburiju (Vijentijan). U 8. veku nove ere, Sri Gotapura (Sikotabong) je bila najjača od ovih ranih gradskih država i kontrolisala je trgovinu širom regiona srednjeg Mekonga. Gradske države su bile labavo politički vezane, ali su bile kulturno slične i uvele su terevadski budizam od misionara Šri Lanke širom regiona.[14][15][16][17]:6,7[18][19]
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
| Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
| Godina | 2015 |
|---|---|
| Stanovništvo | 820.940[2] |
Administrativno uređenje[uredi | uredi izvor]
Vijentijan je sedište pokrajine - gradskog područja Vijentijana (kampeng nakon Vijentijan) koja se sastoji od devet distrikta: Čantabuli, Sikotabong, Hajseta, Sisatanak, Nahajtong, Hajtani, Hadksaifong, Sangtong i Parkngum). Takođe postoji i pokrajina Vijentijan koja je odvojena od gradskog područja 1983. godine, nalazi se 70 km severno od samog grada Vijentijana i sastoji se od deset distrikta.
Privreda[uredi | uredi izvor]
| Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
Most prijateljstva između Laosa i Tajlanda preko reke Mekong izgrađen je 1994. godine, 15 km nizvodno od Vijentijana, naspram grada Nongkaja na tajlandskoj strani reke Mekong. To je prvi most izgrađen preko reke Mekong na celom njenom toku i izuzetno je značajan kao kopnena veza između Laosa i Tajlanda. Sredinom mosta je predviđena izgradnja železničke pruge. To će biti prva železnica u Laosu koji zasada nema železničku mrežu.
Vazdušni saobraćaj se odvija preko Međunarodnog aerodroma Vati.
Univerzitet[uredi | uredi izvor]
Državni univerzitet Laosa je osnovan u oktobru 1996. godine spajanjem departmana prethodno postojećih visokoškolskih ustanova i predstavlja jedini državni univerzitet u Laosu. Univerzitet se sastoji iz 11 fakulteta (prirodnih nauka, društvenih nauka, inžinjerstva, poljoprivrede, šumarstva, ekonomije i poslovne administracije, prava i političkih nauka, arhitekture, književnosti, obrazovanja, medicine), škole za osnovne studije i centra za razvoj životne sredine. [1]
Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Lao Statistics Bureau (21. 10. 2016). „Results of Population and Housing Census 2015” (PDF). Pristupljeno 8. 1. 2018.
- ^ a b United Nations Statistics Division. „Population by sex, rate of population increase, surface area and density” (PDF). Pristupljeno 9. 11. 2007.
- ^ Wells, John (3. 4. 2008). Longman Pronunciation Dictionary (3rd izd.). Pearson Longman. ISBN 978-1-4058-8118-0.
- ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. V-Đ. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 46. ISBN 86-331-2112-3.
- ^ „Vientiane”. Farlex Encyclopedia. Arhivirano iz originala 23. 7. 2011. g. Pristupljeno 25. 11. 2010.
- ^ a b Askew, Marc; Long, Colin; Logan, William (2006). Vientiane: Transformations of a Lao Landscape (na jeziku: engleski). Routledge. str. 15, 46. ISBN 978-1-134-32365-4.
- ^ Goscha, Christopher E.; Ivarsson, Søren (2003). Contesting Visions of the Lao Past: Laos Historiography at the Crossroads. NIAS Press. str. 34 n.62, 204 n.18. ISBN 978-87-91114-02-1.
- ^ „Definition of 'Viangchan'”. Collins English Dictionary. Glasgow: HarperCollins. Arhivirano iz originala 11. 6. 2019. g. Pristupljeno 11. 6. 2019. „Viangchan in British. (ˌwiːɛŋˌtæn). noun: another spelling of Vientiane”
- ^ „World Meteorological Organization Climate Normals for 1981–2010”. World Meteorological Organization. Arhivirano iz originala 16. 7. 2021. g. Pristupljeno 16. 7. 2021.
- ^ „Klimatafel von Vientiane (Viangchan) / Laos” (PDF). Baseline climate means (1961–1990) from stations all over the world (na jeziku: nemački). Deutscher Wetterdienst. Pristupljeno 23. 1. 2016.
- ^ KLIMAT ULAN-BATORA (na jeziku: ruski). Pogoda.ru.net. Pristupljeno 4. 1. 2015.
- ^ The Yearbook of Indochina (1939-1940)
- ^ „Vientiane Climate Normals 1961–1990”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Pristupljeno 29. 11. 2013.
- ^ Maha Sila Viravond. „HISTORY OF LAOS” (PDF). Refugee Educators' Network. Arhivirano iz originala (PDF) 3. 4. 2020. g. Pristupljeno 29. 12. 2017.
- ^ M.L. Manich. „HISTORY OF LAOS (includlng the hlstory of Lonnathai, Chiangmai)” (PDF). Refugee Educators' Network. Arhivirano iz originala (PDF) 8. 10. 2021. g. Pristupljeno 29. 12. 2017.
- ^ Martin Stuart-Fox (6. 2. 2008), Historical Dictionary of Laos, str. 328, ISBN 9780810864115, Pristupljeno 26. 2. 2021
- ^ Phra Thep Rattanamoli (1976). „The That Phanom chronicle : a shrine history and its interpretation”. Pristupljeno 27. 2. 2021.
- ^ Kislenko, Arne (2009), Culture and Customs of Laos, str. 19, ISBN 9780313339776, Pristupljeno 26. 2. 2021
- ^ „The Mon and Khmer Kingdoms”. Pristupljeno 26. 2. 2021.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Wells, John (3. 4. 2008). Longman Pronunciation Dictionary (3rd izd.). Pearson Longman. ISBN 978-1-4058-8118-0.
- Askew, Marc (2007). Vientiane: Transformations of a Lao Landscape. William Stewart Logan, and Colin Long. London: Routledge. ISBN 978-0-415-33141-8.
- Sharifi, Ayyoob; Chiba, Yoshihiro; Okamoto, Kohei; Yokoyama, Satoshi; Murayama, Akito (2014). „Can master planning control and regulate urban growth in Vientiane, Laos?”. Landscape and Urban Planning. 131: 1—13. doi:10.1016/j.landurbplan.2014.07.014.
- Flores, Penelope V (2005). Good-Bye, Vientiane: Untold Stories of Filipinos in Laos. San Francisco, CA: Philippine American Writers and Artists, Inc. ISBN 978-0-9763316-1-2.
- Renaut, Thomas, and Arnaud Dubus. Eternal Vientiane. City heritage. Hong Kong: Published by Fortune Image Ltd. for Les Editions d'Indochine, 1995.
- Schrama, Ilse; Schrama, Birgit (2006). Buddhist Temple Life in Laos: Wat Sok Pa Luang. Bangkok: Orchid Press. ISBN 978-974-524-073-5.
- Women's International Group Laos. Vientiane Guide. Vientiane: Women's International Group, 1993.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |
