Geografija Južnog Sudana

Geografija Južnog Sudana
Kontinent	Afrika
Region	Istočna Afrika
Koordinate	5° 00′ N 32° 00′ E
Površina	619.745 km² (45.)  — kopno 100%  — voda 0%
Dužina obale	0 km
Granice	Ukupno: 4.797 km CAR: 682 km DR Kongo:628 km Etiopija: 883 km Kenija: 232 km Sudan: 1.937 km Uganda: 435 km
Najviša tačka	Kinjeti 3.187 m
Najniža tačka	nepoznato ~250 m
Najduža reka	Beli Nil
Najveće jezero	Jezero No

Južni Sudan je afrička država koja je nastala otcepljenjem od Sudana, nakon referenduma 2011. godine, a zvanično proglašenje nezavisnosti bilo je 9. jul 2011. godine, dok je članica UN-a postala 14. jula. Prethodno je funkcionisala kao autonomna oblast od 1972. do 1983. i potom u periodu od 2005. do 2011. godine. Južni Sudan zahvata površinu od 619.745 km², na kojoj živi oko devet miliona stanovnika. Čine ga tri istorijske i geografske regije — Bahr el Gazal, Veliki Gornji Nil i Ekvatorija.

Položaj i granice

Južni Sudan se nalazi u istočnoj Africi između država Sudan na severu, Etiopija na istoku, Kenija, Uganda, DR Kongo na jugu i Centralnoafrička Republika na zapadu. Smešten je na prelazu između regije Sudan u ekvatorsku Afriku. U fizičko-geografskom smislu Južni Sudan je centralnoafrička, ekvatorijalna zemlja u dolini Belog Nila. Prostire se između 10° i 4° sgš i 25° i 35° igd. Ukupna dužina granica Južnog Sudana je 4.797 kilometara:CAR: 682 km, DR Kongo:628 km, Etiopija: 883 km, Kenija: 232 km, Sudan: 1.937 km i Uganda: 435 km.

Geologija i reljef

Geološka podloga ovih predela je od kristalastih škriljaca, koji su na jugu prekrivenim vulkanskim izlivima lave, dok na severu dominira mezozojski peščar. Glavna reljefna forma Južnog Sudana je basen i dolina reke Beli Nil. Ona je otvorena ka severu, dok je sa ostalih strana ograničavaju platoi i planinski masivi Bongo, Imatong, Centralnoafrički prag i Etiopska visoravan. U središnjem delu zemlje dominiraju visine između 250 i 500 metara koje se ka zapadu, jugu i istoku postepno izdižu u pobrđa i planine između 1.500-3.200 metara. Najviši vrh Južnog Sudana je Kinjeti u blizini granice sa Ugandom i dostiže 3.187 metara.

Klimatske odlike

Klima Južnog Sudana je subekvatorijalna-savanska. Na krajnjem jugu i jugozapadu je izrazitiji uticaj ekvatora pa se padavine kreću u proseku između 1.000-2.000 milimetara godišnje, dok ostatak države prima 500-1.000 mm taloga. Srednja januarska temperatura je oko 26 °C, a srednja julska 20°-24 °C na jugoistoku, a u ostatku države do 28 °C. Najtipičniji predstavnik ovog klimatskog podneblja je grad Džuba sa 982 mm padavina i temperaturom oko 27° Celzijusa. Kišni period traje od aprila do septembra, a sušni od novembra do marta. Dužina trajanja vlažnog doba se povećava ka jugu zemlje.

Hidografija

Osnovicu hidrografske mreže čini reka Beli Nil. On prolazi kroz Albertovo jezero u Ugandi i teče ka severu kao Albertov Nil, sve do granice sa Južnim Sudanom odakle nosi naziv Bahr el Džebel. Beli Nil prima veliki broj pritoka od kojih su najznačajnije Bahr el Gazal sa leve i Sobat sa desne strane. Bahr el Gazal je dug 716 kilometara i prima nekoliko tokova među kojima se ističu Džur, Gel i Bahr el Arab. Uliva se u Beli Nil kod jezera No, nedaleko od grada Bentiju. Sobat se uliva u Nil blizu grada Malakal. Dužina toka je 354 km i nastaje od dve reke na granici sa Etiopijom — Pibor i Baro.

Tokom kišne sezone u slivu Belog Nila formira se najveća močvarna oblast na svetu, poznata pod imenom Sud. Njena površina u periodu april-novembar dostiže 130.000 km², te je praktično jedna petina Južnog Sudana poplavljena. Za vreme sušne sezone ova oblast smanjuje se na približno 30.000 km². Iz močvarne oblasti ka sušnijem severu vodi veštački kanal Džonglej. Sveukupno, Južni Sudan ima relativno gustu rečnu mrežu čija izdašnost zavisi od godišnjeg doba.

Živi svet

Vegetacija Južnog Sudana je raznolika, pa se stoga može izdvojiti nekoliko različitih pojaseva. Na severu i severozapadu dominira niskotravna savana, koja se nastavlja na visokotravnate predele sa galerijskim šumama. Za središte zemlje u dolini Nila i u oblasti Sud karakteristični su barska i močvarna vegetacija. Krajnji jug Južnog Sudana odlukuje se topskim kišnim šumama. Dominantne vrste su akacija, tvrdolisno žbunje, i razne vrste trava.

Fauna Južnog Sudana je tipično savanska. Ističu se slonovi, žirafe, bafalo, lavovi, zatim nekoliko vrsta antilopa (oko 1,3 miliona jedinki), divlje svinje i dr. U južnom delu zemlje gde su zastupljene vlažne šume žive šimpanze i drugi planinski majmuni. Zbog izuzetnih prirodnih odlika izdvojeno je i zakonom zaštićeno nekoliko oblasti — močvara Sud sa dolinom Belog Nila, nacionalni park Boma i nacionalni park Bandingilo.

Vidi još

• Južni Sudan
• Istorija Južnog Sudana
• Beli Nil
• Sudan

Literatura

• Vujadinović, S. (2009): Regionalna geografija Afrike, Geografski fakultet, Beograd.
• Grupa autora (2006): Atlas Afrike, Monde Neuf-Politika, Beograd
• Grupa autora (2004): Enciklopedijski atlas sveta, Mono i Manjana, Beograd

Galerija

• 
  Geološka karta
• 
  Ribari na Belom Nilu
• 
  Reka Sobat

Spoljašnje veze

• Osnovne prirodne odlike Južnog Sudana