Grabovac (Zvečan)
Grabovac | |
|---|---|
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Kosovo i Metohija |
| Upravni okrug | Kosovskomitrovački |
| Opština | Zvečan |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  545 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 56′ 01″ S; 20° 50′ 25″ I / 42.9336° S; 20.8403° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 861 m |
.svg)  Grabovac Grabovac na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 38227 |
| Pozivni broj | +381 (0)28 |
| Registarska oznaka | KM |
Grabovac (alb. Graboc) je naselje u opštini Zvečan na Kosovu i Metohiji. Atar naselja se nalazi na teritoriji katastarske opštine Grabovac površine 260 ha, po opštinskoj proceni 235 ha. Selo ima četvororazrednu školu u okviru osnovne škole Vuk Karadžić iz Zvečana.
Zahvaljujući magistralnom putu koji prolazi kroz selo dobro je povezano sa Zvečanom i drugim mestima. Za selo je značajno i što u blizina protiče reka Ibar. Selo je povezano na gradski vodovod, a delovi imaju seoske vodovode. Većina domaćinstava ima fiksne telefone. U selu postoji ostaci srušene Crkve posvećene Svetom caru Konstantinu. U toku je izgradnja crkve posvćene Sv. Luki pored crkvine.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Selo Grabovac se nalazi na magistralnom putu Kosovska Mitrovica-Kraljevo, na 5 km od Kosovske Mitrovice i 2 km severno od Zvečana. Kroz Grabovac protiče reka Ibar, dok se sa druge strane oslanja na brdo (iza kojeg leži manastir Sokolica iz 14. veka) ispod vrha koji se zove Gospođin vrh, a poznat je i kao Ljuljaška. Brdo koje se nalazi iznad sela naziva se Gospođin vrh, upravo zbog manastira Sokolica, koji je posvećen presvetoj Bogorodici. Meštani to brdo još i nazivaju Ljuljaška, zbog stena na samom vrhu, koje se i pri najmanjem vetru ljuljaju. Većina kuća je podignuta duž magistaralnog puta. Grabovac je podeljen na tri male: Savić mala(u sredini), Katić mala (prema Kraljevu) i „pod kraj“ ili Moračani (prema Kosovskoj Mitrovici). Seoska slava je sveti car Konstantin i carica Jelena. Najčešća slava među Grabovačkim porodicama je Sveti Luka.
Fauna[uredi | uredi izvor]
Po prisustvu grabljivica iz ptičijeg sveta Grabovački i Rudarački krš se među najpoznatijim lokalitetima ovih retkih vrsta na našem području. Ovde se, još uvek gnezde: orao, jastreb, mišar i sivi soko. Opstanku ovih retkih grabljivica doprinele su nepristupačne litice ova dva krša, koji su u letnjim mesecima česta "meta" zaljubljenika vrleti prirode. Putnike namernike koji odlaze u manastir Sokolicu skoro svakodnevno, sa "propisne" visine gotovo redovno "prati" neki orao ili jastreb.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Pod nazivom Grabovac ne spominje se u Svetostefanskoj povelji kralja Milutina iz 1313. godine, već kao Bano Polje. I danas se plodna ravnica pored reke Ibar naziva „ Bano polje“. Kao Bano ili Banje Polje se spominje u svim turskim popisima od 1455.[1], a posldnji put 1711. u popisu bosanskh spahija.[2]. Na osnovu toga se može zaključiti da je i nakon seobe 1690. u selu ostalo staro stanovništvo, koje se najveroatnije odselilo tokom druge seobe 1738. nakon čega je selo zapustelo. Krajem 18. veka ga zaseljava novo stanovništvo.
Poreklo stanovništva po rodovima[uredi | uredi izvor]
- Savići (Miletići, Živkovići, Radosavljevići, Radenkovići, Mihajlovići). Jedan rod sa Savićima su Jevtići, Ristići i Miljkovići. Osnivači su Grabovca. Naselili se krajem 18. veka sa Bajgore, a tu verovatno došli sredinom 18. veka iz Kaludre u I. Kolašinu. Iz Bajgore su se odselili pod pritiskom Šaljana. U Velika Kaludru se doselili početkom 18. veka iz okoline Mojkovca. Poreklom su Tarski Nikšići.[3] Slave Lučindan.
- Katići (Milutinovići, Jokići, Milovići). Došli ubrzo nakon Savića iz Sigavca-Vojmislića. Daleki rođaci Savića. Slava Lučindan. Imaju odseljene u Tvrđan i Rodelj kod Leposavića.
- Brđani (Nedeljkovići, Milentijevići, Rakići).[4]] Došli nakon 1878. iz Žitkovca, a u Žitkovac iz Vlahinje. Rodonačelnik im se zvao Maksim. Slave Sv. Vrače.
- Moračani (Milićevići i Jevremovići). Došli krajem 19. veka iz Rudara, a u Rudare iz Borčana. Slave Aranđelovdan.
- Milosavljevići, ušli u Katiće. Doveo ih aga iz Žerovnice. Slave slavu Katića, ali i očinsku Spasovdan.
- Vuksanovići, došli iz Boljetina nakon drugog svetskog rata. Slave Ilindan.
- Hristov, Bugari. Doselili se posle drugog svetskog pata iz okoline Dimitrovgrada. Slave Nikoljdan.
- Đokići, doseljeni iz Žitkovca.
- Radovanovići, iz Lipovice. [5]
Demografija[uredi | uredi izvor]
Prema procenama iz 2009. godine koje su korišćene za popis na Kosovu 2011. godine, ovo naselje je imalo 545 stanovnika, većina Srbi.[6][7]
| Godina | 1948 | 1953 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Stanovništvo | 400 | 445 | 525 | 528 | 542 | 561 | 545 |
 |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ [1][mrtva veza]
- ^ [2][mrtva veza]
- ^ [3]
- ^ [https://www.poreklo.rs/forum/index.php?topic=1870.0
- ^ Lj. Pavlović, Radoslav (2012). Kopaonik. Kruševac: Kopi studio. COBISS.SR 195254540
- ^ „Composition ethnique 2009”. Pristupljeno 10. 4. 2018.
- ^ Na osnovu predstavljenih podataka (ažuriranje 2009) koji su stvarni i koji su vrlo približni sa podacima koji su proizišli iz popisa stanovništva 2011. kao i sa podacima iz ostalih izvora, ASK je upotrebila podatke iz ažuriranja 2009. godine kao zvanične podatke o proceni stanovništva opština: Leposavić,Zubin Potok, Zvečan i severni deo Mitrovice.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
