Gračac
Gračac | |
|---|---|
 Tabla na ulazu u Gračac | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Hrvatska |
| Županija | Zadarska |
| Opština | Gračac |
| Oblast | Lika |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  3.063 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 17′ 56″ S; 15° 50′ 48″ I / 44.2988818° S; 15.8467113° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 562 m |
  Gračac Gračac na karti Hrvatske | |
 Gračac Gračac na karti Zadarske županije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 23440 |
| Pozivni broj | +385 23 |
| Registarska oznaka | ZD |
| Veb-sajt | www |
Gračac je gradić i sedište istoimene opštine u prostranoj udolini u južnoj Lici, Republika Hrvatska.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Leži na nadmorskoj visini od 562 m. Razvio se u središnjem delu u Gračačkog polja, oko donjeg toka Otuče i krečnjačkog uzvišenja (Gradina 618 m) na raskrsnici puteva od Gospića prema Kninu i Krbave prema Dalmaciji. Od Dalmacije je odvojen visokim masivom Velebita, preko čijeg prevoja Prezid prolazi put Gračac – Obrovac. U blizini su čuvene Cerovačke pećine. Kroz Gračac protiče reka Otuča.
Gračac je udaljen od Gospića oko 50 km, Udbine 34 km, Obrovca 24 km, od Knina 54 km i od Zadra 54 km.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Na području Gračaca nalazila se srednjovjekovna župa Otuča. Današnje naselje Gračac jače se razvija u doba Vojne krajine, posebno nakon izgradnje puta Gospić – Gračac – Knin 1789. godine. Važnost Gračaca u saobraćajnom smislu je još više porasla nakon otvaranja Ličke pruge 1925. godine.
Gračac se od raspada Jugoslavije do avgusta 1995. godine nalazio u Republici Srpskoj Krajini. Tokom agresije na RSK, 5. avgusta 1995. godine hrvatska vojska zauzela je Gračac proteravajući većinsko srpsko stanovništvo u gradu i okolini. Mesto su potom naselile hrvatske izbjeglice, većinom sa područja Srednje Bosne. Manji broj uglavnom starijih Srba se do danas vratio na svoja ognjišta.
Kultura[uredi | uredi izvor]
U Gračacu je sjedište istoimene parohije Srpske pravoslavne crkve. Parohija Gračac pripada Arhijerejskom namjesništvu ličkom u sastavu Eparhije Gornjokarlovačke a čine je Gračac, Tomingaj, Kijani, Deringaj, Omsica, Grab, Vučipolje, Vraca i Glavica.[1] U Gračacu se nalazi Crkva Vaznesenja Gospodnjeg, hram Srpske pravoslavne crkve sagrađen 1874. godine, koji je stradao u Drugom svjetskom ratu. Pop Nikolaj Mandić je najzaslužniji što je država (ali i brojni priložnici) finansijski pomogla podizanje pravoslavne crkve u Gračacu, a uz njega i svešteničkog doma i školske zgrade, vredne 100.000 f.[2] Ta bogomolja je bila srušena do temelja 1954. godine, ali je kasnije obnovljena, kao i srpska pravoslavna Kapela Svetog Marka sagrađena na Velebitu 1863. godine, a stradala u Drugom svjetskom ratu.[1] U Gračacu postoje i dvije rimokatoličke crkve, Župna crkva Sv. Jurja sagrađena 1715. godine i nova crkva Sv. Ivana Krstitelja.[3]
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Prema popisu stanovništva iz 2001. godine, Gračac je imao 2.689 stanovnika.[4] Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, naselje Gračac je imalo 3.063 stanovnika.[5]
Popis 1991.[uredi | uredi izvor]
Na popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mesto Gračac je imalo 4.101 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:
Raniji popisi[uredi | uredi izvor]
| Nacionalnost[6] | 1981. | 1971. | 1961. |
| Srbi | 3.116 | 2.864 | 2.600 |
| Jugosloveni | 496 | 78 | 5 |
| Hrvati | 62 | 113 | 200 |
| Crnogorci | 6 | 11 | 5 |
| Albanci | 8 | 6 | |
| Slovenci | 3 | 5 | 7 |
| Muslimani | 7 | 2 | |
| Makedonci | 1 | 4 | |
| Mađari | 1 | 2 | |
| ostali i nepoznato | 21 | 64 | 6 |
| Ukupno | 3.713 | 3.144 | 2.829 |
| Demografija[6] | ||
|---|---|---|
| Godina | Stanovnika | |
| 1961. | 2.829 | |
| 1971. | 3.144 | |
| 1981. | 3.713 | |
| 1991. | 4.101 | |
| 2001. | 2.689 | |
| 2011. | 3.063 | |
Znamenite ličnosti[uredi | uredi izvor]
- Georgina Tesla, majka Nikole Tesle
- Đoko Vještica, srpski novinar
- Petar Škundrić, srpski političar i bivši ministar u Vladi Republike Srbije
- Danilo Stanisavljević, četnički vojvoda i jedan od vođa ustanka Srba u Lici
- Đuro Drobac, učesnik Narodnooslobodilačke borbe
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Arhijerejsko namjesništvo ličko: Parohija Gračac”. Srpska pravoslavna crkva: Eparhija gornjokarlovačka. Pristupljeno 19. 9. 2012.
- ^ "Bosansko-hercegovački istočnik", Sarajevo 1892. godine
- ^ „Gračac - povijest župe” (na jeziku: hrvatski). Franjevačka provincija Presvetog Otkupitelja.
- ^ „Popis stanovništva 2001.”. Državni zavod za statistiku RH. Pristupljeno 21. 3. 2012.
- ^ „Popis stanovništva 2011.”. Državni zavod za statistiku RH. 2011. Arhivirano iz originala 4. 7. 2011. g. Pristupljeno 17. 4. 2013.
- ^ a b Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Gelo, Jakov (1998). Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima. Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. ISBN 978-953-6667-07-9.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Tromeđa: Gračac Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. mart 2016) (jezik: srpski)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
